تطبیق نقوش تزیینی معماری دورۀ تیموری در آثار کمال‌الدین بهزاد با تأکید بر نگارۀ «گدایی بر در مسجد»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه هنر اسلامی دانشکدۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرس

2 کارشناس‌ارشد هنر اسلامی دانشکدۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرس، شهر تهران، استان تهران

چکیده

حاصل تمهیدات شگرف هنرمندانی چون کمال‌الدین بهزاد در عرصۀ نگارگری اواخر سدۀ نهم همبستگی آن با معماری بود. به تصویر درآمدن فضاهای معماری و نقوش تزیینی آن در نگاره‌ها در بناهای عظیم و باشکوه اطراف هنرمندان ریشه داشت.. تزیینات فراوان سطح بنا که بر حس وحدت و اثربخشی آن می‌افزود حتی بر لباس پیکره‌ها نیز نقش بست. بدین ترتیب، اگرچه حضور فضای معماری در تصویر اکثراً به‌جهت ضرورت داستان به تصویر کشیده شده بود، ساختار نظام‌مند و هندسی موجود در تزیینات معماری به ابزاری مناسب جهت غنای رنگی، استحکام ترکیب‌بندی و هماهنگی اجزا در تصویر نیز تبدیل شد.
به‌رغم استفادۀ مکرر بهزاد از معماری و تزیینات وابسته به آن در نگاره‌هایش، آثار وی اغلب از دیدگاه هنرهای تجسمی بررسی شده است. در این پژوهش، ضمن بیان ارزش‌های هنری نگارۀ «گدایی بر در مسجد» در حوزۀ معماری، نقوش تزیینی معماری نگاره با نمونه‌های به‌کاررفته در بناهای هم‌عصر در سمرقند، هرات و ایران تطبیق داده شده است. اهداف  این بررسی عبارت است از:
الف) مقایسۀ نقوش تزیینی به‌کاررفته در آثار معماری به‌لحاظ ساختار، ترکیب‌بندی و رنگ با نقوش تزیینی در نگارگری.
ب) محاسبۀ میزان استفاده از هریک از انواع نقوش تزیینی هندسی، گیاهی و یا کتیبه‌ای در نگارۀ «گدایی بر در مسجد»
ج) تطبیق محل قرارگیری هریک از نقوش تزیینی معماری در نگارۀ «گدایی بر در مسجد» با محل قرارگیری آن‌ها در بناهای معماری هم‌زمان
روش تحقیق این پژوهش توصیفی‌‌ـ‌‌تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه‌ای به دست آمده است. نتایج بررسی حاصل از تطبیق نمونه‌ها نشان می‌دهد که در نگارۀ «گدایی بر در مسجد»، تزیینات منطبق بر بناهای واقعی آن دوره است و می‌توان این‌گونه اظهار داشت که تنها نقوش هندسی، گیاهی یا خط‌نگاره برگرفته از آثار معماری، براساس ترکیبی مشابه یا در فضایی جدید استفاده شده است. بنابراین، می‌توان از نقوش مذکور به‌عنوان تزییناتی اصیل و مستند درجهت نقش آفرینی در معماری امروز بهره گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Expression of Architectural Decorative Drawings In Kamal-Al-Din Behzad's Works: The Painting "A Beggar at the Door of the Mosque"

نویسندگان [English]

  • Mahnaz Shayestehfar 1
  • Fatemeh Sedrehneshin 2
1 PH.D, Associate professor, Department of Islamic Arts, Faculty of Arts, Tarbiat ModarresUniversity
2 M.A.Student of Islamic Arts, Faculty of Arts, Tarbiat Modarres University
چکیده [English]

The outcome of the tremendous arrangements of artists like Kamal-Al-Din Behzad in the realm of painting at the end of ninth century was its association with architecture. The depiction of architectural spaces and decorative designs in paintings has its roots in great and glorious buildings surrounding artists. The ample decorations on the surface of buildings that enhanced their sense of unity and effectiveness, manifested even on the statues' clothing. Thus, even though the presence of architectural spaces was mainly as a result of the demands of the stories, the systematic and geometric structure of the architectural decorations changed also into an appropriate tool for color richness, strength of composition and concordance of components in paintings. Despite Behzad's frequent use of architectural buildings, and especially the related decorations in his works, his paintings have been generally explored from the view point of the visual arts' aesthetics.  In this research, we will explain the artistic values of "A Beggar at the Door of the Mosque" painting in the realm of architecture and introduce the decorative designs contemporary with the painting. Also, we will analyze the influential values of these decorative elements and compare them with those decorations used in contemporary buildings in Samarkand, Herat, and Iran.
Goals of the current surveys including:
A) Comparison of decorative designs used in Architectural works of Timurid era, from viewpoint of structure, composition and color with decorative designs in painting
B) Estimating the recurrence of each geometrical, vegetative or inscriptional decorative patterns in "A Beggar at the Door of the Mosque" painting.
C) Comparing the location of each architectural decorative pattern in "A Beggar at the Door of the Mosque" with their location in contemporary architectural buildings.
 The research method in this study is descriptive and analytical and necessary information are resulted from laboratory studies and documentations. The result of this study has shown that in the “mendicancy on mosque” painting, the decorations are in conformity with real buildings of that era, and we can declare that only the geometrical, vegetative and or line of the painting are drawn from architectural works, they are used in a similar combination and or in new spaces. Therefore, we can use the above-named pictures as reliable and consistent sources of decorative designs for current architecture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architectural Decorations
  • Timurid Era
  • Painting
  • Kamal-Al-Din Behzad
  • Sadi’s Bustan