مطالعه و بررسی نسخه‌های خطی قرآن به کتابت بانوان دورۀ قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر دانشگاه الزهرا، شهر تهران، استان تهران.

2 دانشیار دانشکدۀ هنر دانشگاه الزهرا، شهر تهران، استان تهران.

چکیده

در بررسی‌های تاریخ معاصر ایران در عهد قاجار، نقش زنان در عرصه‌های اجتماعی و هنری کمتر مطالعه شده است. دراین‌خصوص، در منابع دست‌اول مطلب چندانی ذکر نشده است، زیرا اکثر تاریخ‌نویسان همت خود را وقف شرح حوادث سیاسی یا شیوۀ زندگی شاهان و رجال ‌کرده و در لابه‌لای تألیفات خود به‌صورت پراکنده و غیرمستقیم به مسائل اجتماعی و هنری زنان اشاره ‌کرده‌اند. این مقاله، ضمن بررسی شرایط اجتماعی و زندگی زنان دربار قاجار، فعالیت‌های هنری ایشان را به‌ویژه در حوزۀ کتابت قرآن کریم مطالعه می‌کند و به معرفی ویژگی‌های هنری نسخه‌های قرآن کریم می‌پردازد. مقالۀ حاضر از نوع تاریخی‌ـ‌‌توصیفی و روش گرد‌آوری اطلاعات آن از نوع اسنادی است. تصاویر مربوط‌به قرآن‌های مذکور از موزه‌های مربوط‌به کاخ گلستان، کتابخانۀ ملی ایران، آستان قدس رضوی و آستانۀ مقدسۀ حضرت معصومه(س) فراهم آمده است. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد که، به‌رغم کمبود منابع مکتوب دربارۀ زنان دربار قاجار، نقش آن‌ها در فعالیت‌های اجتماعی به‌ویژه مذهبی و هنری محدود نبوده است و در کتابت قرآن کریم و خوشنویسی با توانمندی شایسته آثار نفیسی بر جای گذاشته‌اند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review of Manuscripts Written by Women Duing the Qajar

نویسندگان [English]

  • Elaheh PanjehBashi 1
  • Abolghasem Dadvar 2
1 PH.D Student of Art research, Al Zahra University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Al Zahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

One of the subjects that ever thoroughly studied in researches regarding Iran’s temporary art in Qajar era, is women’s role in different aspects of social and artistic life. A woman’s role in original sources written by Qajar historians, was not noted as an independent subject or in a detailed way. This is a result of historians focusing their effort on narrating the political events of the time and the lifestyles of kings and people of authority rather than elucidating the social life of women. Thus they have made various implicit indications of women’s social and artistic life here and there through their compilations. This article studies the Qurans written in fine Naskh font by four anonymous female artists and calligraphers of Qajar royal court who used to write in fine Naskh. Two of these ladies were Fat’halishah’s daughters, named Banoo-Omolsalameh and Zia-alsaltaneh and the other two were from Naser al-Din Shah’s era named Khorshid-Kolah-Khanom and Maryam-banoo Naeeni. The first two have dedicated their Qurans to Fat’halishah and the other two to Naser al-Din Shah. This article makes an effeor, however small, to study the works of these women and their Qurans which are currently kept at the museums of Golestan Palace, National Library, Hazrat-e Masoomeh’s holy shrine library and Imam Reza’s holy shrine library.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Qajar
  • women
  • naskh
  • calligeraphy
  • Fathalishah
  • Naser al-Din shah