بررسی تطبیقی نگاره‌های شاهنامه طهماسبی صفویان و اکبرنامه گورکانیان از دید نشانه‌شناسی

نویسندگان

1 مدرس گروه هنر اسلامی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 مربی هیات علمی گروه نقاشی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

شاهنامه طهماسبی صفویان و اکبرنامه گورکانیان هند از نمونه‌های برجسته نگارگری قرن دهم هجری هستند که از لحاظ ظاهری و ساختاری شباهت‌هایی با هم دارند. هدف از این پژوهش بررسی این دو نسخه مصور با رویکردی نشانه‌شناسانه و بر اساس مفهوم تقابل‌های دوگانه است که یکی از مفاهیم اساسی در نقد ساختارگرایی و نظریات زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی است. در این نظام همه چیز وابسته به روابط است و از طرفی نشانه به عنوان یک واحد دو وجهی از دال و مدلول خود متأثر از فرهنگ است. سؤالهای این پژوهش عبارت‌اند از: سازوکار تولید معنا در این نگاره‌ها چیست؟ نشانه‌های موجود در تصاویری که دو به دو مقایسه می‌شوند، هر کدام چگونه به دال‌های خود مدلول می‌بخشند و با معنا ارتباط می‌یابند؟ روش این تحقیق توصیفی-تحلیلی وگردآوری مطالب به شیوه کتابخانه‌ای است.
تحقیق و مطالعه بر روی نگاره‌های این دو نسخه نشان می‌دهد: درنگاره‌های اکبرنامه، گرایش به فضایی محدود شده، برتری نشانه‌های فرهنگ بر طبیعت، ازدحام افراد، فشردگی در کادر و پلان‌بندی با نگاهی واقعگرا و کمک گرفتن از عوامل سازه‌ای غالب است. در مقابل، مشخصه‌هایی چون نمایش در فضایی باز و طبیعتی سرسبز، پراکندگی نظام دار در فیگورها، رنگها و اجزاء تصویر، پلان‌بندی دوبعدی و ایجاد فضایی چندساحتی از ویژگی‌های نگارگری در شاهنامه طهماسبی است. این، نوعی روایتگری رمزپردازانه را بوجود آورده که در مقابل روایتگری توصیفگرایانه نگاره‌های اکبرنامه قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative investigation of miniatures from shahnama tahmasebi and mongol’s akbarnama by semiotic approach

نویسندگان [English]

  • Fatemeh rezaei 1
  • morteza heydari 2
1 1- Teacher of islamic art department of Islamic art university (author of the article)
2 Faculty trainer of painting department of tarbiat modares university
چکیده [English]

Shahnameh Tahmasebi from Safavid era and Akbarnama related to the Mongol’s time are such master pieces of miniature in the tenth century which not only have the same structures but also identical outwards. This study is aimed to investigate these works performed by semiotic approach and based on the concept of dual opposition that is one of the basic concepts in the structuralism criticism and theories of linguistics and semiotics.in this system, everything depends on the relationship.the sing as a unite of signifier and signified, influenced by the culture too.
The questions of this investigation has shown as follow:
1-                   what kind of production essence does these master pieces incorporate?
2-                   From what extent Signs in the pictures that are each pairwise comparisons, grant signified to their signifiers and would make a relationship to the meaning area? 
This project has been performed in a descriptive-analytic approach and library-based method.
Research and study on the miniatures of these two versions show that: Tendency to the limited space, priority of culture signs over the nature, crowd of people, compaction in the box and plan with a realistic view and assistance of the structural factors. On the contrary, characteristics such as display in the open space and lush nature, the systematic distribution in the figures, colors and components of an image, two-dimensional plan and creating a multi-dimensional space are the characteristics of the miniature in Shahnameh tahmasebi. This creates a kind 1o1f1 7symbolized narrative that is placed in front of described narrative of miniature of Akbarnameh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • miniature- shahnameh tahmasebi- akbarnama- semiotic- safavid- mongol of india
احمدی، بابک. 1383. حقیقت و زیبایی، درس‌های فلسفه هنر. تهران: مرکز.
اسکولز، رابرت. 1383. درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: آگه.
بلر، شیلا و جاناتان بلوم. 1391. هنر و معماری اسلامی. ترجمۀ اردشیر اشراقی. تهران: سروش.
چندلر، دانیل. 1387. مبانی نشانه‌شناسی. ترجمه مهدی پارسا. تهران: سوره مهر.
راجرز، جی ام. 1382. عصر نگارگری. مکتب مغول هند. ترجمۀ جمیله هاشم‌زاده. تهران: دولتمند.
شعیری، حمیدرضا. 1391. نشانه- معناشناسی دیداری، نظریه‌ها و کاربردها. تهران: سخن.
عباسی، علی. 1385. «تقابل‌ها و رابطه‌ها در تابلو‌های نقاشی». مقالات دومین هم اندیشی نشانه‌شناسی هنر: 151-177.
کورکیان، ا. م و سیکر، ژ، پ. 1377. باغهای خیال، هفت قرن مینیاتور ایران. ترجمۀ پرویز مرزبان. تهران: فرزان
ماری شیمل، آنه. 1389. در قلمرو خانان مغول. ترجمۀ فرامرز نجد سمیعی. تهران: امیرکبیر.
ولش، استوارت کری. 1391. اوج نگارگری. به کوشش کمال حاج سید جوادی. تهران: پژوهشکده هنر.
canby, Sheila. 2008. The Shanama of Shah Tahmasp. landan,yale university.