معرفی و تحلیل نقوش ابنیه در نگاره‌های منظومه یوسف و زلیخا از نسخه هفت‌اورنگ جامی مکتب مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد صنایع دستی دانشگاه سوره ، تهران،

2 عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه شاهد، شهر تهران، استان تهران

چکیده

نسخه هفت اورنگ جامی در گالری فریر واشنگتن وجود دارد و شامل هفت منظومه است. یکی از این منظومه‌ها، منظومه یوسف و زلیخاست که 6 مجلس از این داستان مصور شده است. با توجه به تنوع و گستردگی نقوش روی ابنیه نگاره‌های منظومه یوسف و زلیخا، لزوم شناسایی و دسته بندی این نقوش احساس شد تا برای علاقمندان و پژوهشگران آینده مورد استفاده قرار گیرد. هدف پژوهش حاضر شناسایی و معرفی انواع نقوش روی ابنیه نگاره‌های منظومه یوسف و زلیخا از نسخه هفت اورنگ جامی گالری فریر واشنگتن، مکتب مشهد است و درصدد است نقوش به کار رفته روی بناها را از لحاظ هماهنگی و ارتباط در نوع و نحوه‌ی قرارگیری در کنار هم در فضای کلی روی بنای هر نگاره مورد بررسی قرار دهد. به همین سبب در این پژوهش، انواع نقوش روی بناهای نگاره منظومه یوسف و زلیخا از نسخه هفت اورنگ مورد بررسی قرار گرفته و به تفصیل توضیح داده شده است. این تحقیق شامل سوالات زیر است:
1 - نقوش به کار رفته در ابنیه‌های منظومه یوسف و زلیخا نسخه هفت اورنگ مکتب مشهد از کنار هم قرارگرفتن و تکرار چه نقوشی بوجود آمده اند؟
2- در ترکیبات به کار رفته در نقوش ابنیه‌های منظومه یوسف و زلیخا نسخه هفت اورنگ چه عواملی باعث ایجاد هماهنگی در فضای کلی اثر شده است؟
روش تحقیق این مقاله توصیفی- تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه‌ای است. نتایج بررسی حاکی از این است که نگارگران، در منظومه یوسف و زلیخا برای تزئین بناها از کنار هم قرار گرفتن و تکرار نقوش متنوع واقع‌گرا و انتزاعی بهره برده‌اند و این نقوش را به کمک عامل رنگ به گونه‌ای کنار هم قرار داده‌اند که با وجود اندازه‌های متنوع آنها با هم هماهنگ و متناسب شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introduction and analysis building designs in images of Joseph and Zuleikha poem of Haft awrang copy of Jami, school Mashhad

نویسندگان [English]

  • Azar jahan yar 1
  • Khashayar Ghazizadeh 2
1 Handicraft MA,sooreh university
2 Faculty Member, Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

There is a manuscript of Haft awrang writen by Jami in Washington Freer Gallery which includes seven poems. One of them is called Joseph and Zuleikha from which six episode has already been imaged. Considering the variety of the poem building images , identifying and categorizing the images seemed to be necessary to be used by future interested researchers .This study has been conducted to identify and introduce different graphic designs of Joseph and Zuleikha poem from Jami Haft awrang, which is in Washington Freer Gallery, over the buildings in Mashhad school. These graphic designs are investigated on the basis of harmony and relation in their placement in a general view of how they were imaged over the buildings. Finally the results will be described in detail. The study will response to the following questions:
How and in what order of placement the architectural graphic designs of Joseph and Zuleikha poem from Jami Haft awrang in Mashhad school were formed?
What made these motif so coordinated?
The study methodology is descriptive- interpretive and the information was gathered through library studies. It concluded that the artists put realistic abstract motifs next to each other and repeated to decorate the architectures. In spite their different size; these motifs were put together using the colors in a way that they look completely coherent and harmonic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Haft awrang
  • Joseph and Zuleikha poem
  • maktab mashhad
  • Motifs
اشرفی، م م. 1384. سیر تحول نقاشی ایرانی سده شانزدهم میلادی. ترجمه: زهره فیضی. تهران. فرهنگستان هنر.
اعظم زاده، محمد. 1392. واژه نامه عمومی هنر. تهران. سیمای دانش.
افصح زاده، اعلا خان. 1378. نقد و بررسی آثار و شرح حال جامی. تهران. میراث مکتوب.
پاکباز، روئین. 1380. نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. تهران. زرین و سیمین.
پاکباز، روئین. 1381. دایره المعارف هنر. تهران. فرهنگ معاصر.
تاکستانی، اردشیر. 1381. شیوه تذهیب. تهران. سروش.
حسینی، مهدی. 1385. هفت اورنگ جامی به روایت تصویر سلسله الذهب، یوسف و زلیخا، سبحه الابرار. کتاب ماه هنر؛ بهمن و اسفند، ص19- 6.
دایره المعارف تشیع. 1380. تهران. شهید سعید محبی.
ذابح، ابوالفضل. 1363. طلایی، شنگرف، سبز زنگاری. فصلنامه هنر؛ شماره ششم.
زرین کوب، عبدالحسین. 1386. با کاروان حله مجموعه نقد ادبی. تهران. علمی.
شرو سیمپسون، ماریانا. 1382. شعر و نقاشی ایرانی حمایت از هنر در ایران، شاهکارهایی از هنر نقاشی قرن دهم ه ق. ترجمه: عبدالعلی براتی و فرزاد کیانی. تهران. نسیم دانش.
شعبانی، احمد1382. شرح احوال شاهزاده ابوالفتوح سلطان ابراهیم میرزا و بررسی کتابخانه وی. دانشکده ادبیات و علوم انسانیدانشگاه اصفهان شماره 34و 35.
صفا، ذبیح الله. 1364. تاریخ ادبیات ایران. تهران. فردوسی.
فتوت، فرزانه. پایان‌نامه جلوه‌های تصویری نقش در نگارگری ایرانی. مقطع تحصیلی: کارشناسی نقاشی. استاد راهنما: صادقی. دانشگاه شاهد، 1385.
کوه نور، اسفندیار. 1383. جلوه‌گری نقوش هندسی در آثار هنرهای سنتی ایران. مشهد. انتشارات نور حکمت.
کیانمهر، قباد. خزائی، محمد. 1385. مفاهیم و بیان عددی در هنر گره چینی صفوی. کتاب ماه هنر؛ شماره 91و92.
کیانی، محمد یوسف. 1376. تزئینات وابسته به معماری ایران دوره اسلامی. تهران. سازمان میراث فرهنگی.
مدرس گیلانی، مرتضی. 1386. مثنوی معنوی هفت اورنگ. تهران. نشر مهتاب.