مطالعه تطبیقی نگاره های معراج حضرت محمد (ص) و نقاشی های عروج حضرت عیسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو

2 PH.D, Associate Professor، Faculty Of Shahed University, Tehran, Iran.

چکیده

نگاره های با موضوع معراج حضرت محمد (ص) و عیسی (ع) از مهمترین آثار تصویری با مضمون دینی در نقاشی های ایرانی و مسیحی است. هدف از بازگویی معراج این دو پیامبر (ص) در قرآن علاوه بر تکریم و بزرگداشت شخصیت آنها، اشاره به گوشه ای از قدرت بی پایان الهی است. مهمترین مساله مشترک بین هر دو عروج این است که هر دو آن بزرگواران در بیداری و با جسم و روح به معراج رفتند. این پژوهش بر اساس روش توصیفیِ تحلیلی و با رویکرد تطبیقی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدۀ آثار،  به بررسی نگاره های عروج حضرت محمد (ص) و عیسی (ع) از لحاظ عناصر تصویری و ساختاری می پردازد تا ضمن شناسایی وجوه تشابه و تفاوت بین آنها، احتمال تاثیر و تاثر آنها را از یکدیگر مشخص نماید. شناخت عمیق از نگاره های معراج و کشف روابط و دامنه تاثیر و تاثرات هنر اسلامی و مسیحی از اهداف اصلی تحقیق است. عدم توجه به نگاره های دینی و موضوعات مشترک در تاریخ هنر ادیان انجام این تحقیق را ضروری می نماید. نتایج تحقیق نشان می دهد که تشابهات ساختاری و تصویری بین نگاره های معراج حضرت رسول اکرم (ص) و عروج حضرت عیسی (ع)، صرفا به دلیل موضوع مشترک عروج نبوده، بلکه توجه به تاریخ متاخرتر برخی از نگاره های معراج پیامبر (ص) نسبت به نگاره های عروج عیسی (ع) احتمال تاثیرپذیری آنها از عناصر تصویری موجود در شمایل نگاری مسیحی را قوت می بخشد. با وجود تاثیرپذیری اکثر معراج نگاره های ایرانی از نقاشی های مسیحی، در مواردی نیز تاثیرگذاری نگاره های معراج به گونه ای متقابل در نقاشی های عروج حضرت عیسی (ع) هویدا می شود، به گونه ای که عناصر و نحوه چیدمان برخی از معراجیه ها در نمایش نحوه عروج مسیح (ع) نفوذ یافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative study on The Miraj of Muhammad In Persian paintings and The Ascent of Jesus in Christian paintings

نویسندگان [English]

  • Marzieh Alipour 1
  • محسن مراثی 2
1 phd student
2 عضو هیات علمی دانشکده هنر دانشگاه شاهد
چکیده [English]

The Miraj (Night journey) of Muhammad and The Ascent of Jesus are of the most important themes of religious Persian and Christian paintings. In this paper, the main research question is” what visual and structural similarities are between ascension of Muhammad and Jesus paintings?’’ The main goal of this article is identify relations between Islamic and Christian arts. Expressing of ascent of two prophets in Quran indicate that they are The Greatness and remark on the Power of GOD. The most important common subject of their ascent is in awake and in body and soul. Methodology involved in this paper is analytical- comparative and its data is collected through library studies and observation of paintings. The results of this study show that although structural and visual similarities not only originated from somewhat common themes and belief in both religious cultures of Islam and Christianity, but also regard to date of most of the Miraj paintings, it is likely that they are influenced from Christian paintings. In spite of this fact, in some ascent of Jesus paintings, in composition of them, the effects of Persian paintings is seen therefore it is also possible that their painter are impacted by Iranian arts

کلیدواژه‌ها [English]

  • Muhammad
  • Jesus
  • Miraj
  • Ascent
  • Christian paining
  • Persian painting
 قرآن مجید
انجیل های متی، مرقس، لوقا
اعمال حواریان
آلوسی، محمود. 1415ق. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. تحقیق علی عبدالباری عطیه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن بابویه. محمدبن علی.1374. الخصال. ترجمه باقرکمره ای. تهران:کتابچی.
ابن بابویه، محمدبن علی. 1380. علل الشرایع. ترجمه محمدجواد ذهنی تهرانی. قم: مومنین.
ابن بابویه. محمد بن علی.1380. عیون اخبار الرضا (ع). ترجمه حمیدرضا مستفید و علی اکبر غفاری.تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ابن منظور، محمدبن مکرم. 1416ق. لسان العرب. بیروت: موسسه تاریخ العربی.
 اسپور، دنسیس. 1383. انگیزه آفرینندگی در سیر تاریخی هنرها. ترجمه امیر جلال الدین اعلم. تهران: نیلوفر.
ام. کورکیان، ژ. پ سیکر.1377. باغهای خیال. ترجمه پرویز مرزبان تهران فروزان.
برنابا. 1379. انجیل برنابا، ترجمه: حیدرقلی سردارکابلی. تهران: نیایش.
پاکباز، رویین. 1378. دایره المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
تفضلی، احمد. 1376. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: سخن.
تجویدی،  اکبر. 1386. نگاهی به هنر نقاشی ایران از آغاز تا سده دهم هجری، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
جوانی، اصغر. نیکونژاد، محبوبه. شریعتی، بهاره. 1392. بررسی مضامین رویایی مقدسین و بشارت در معراج نامه تیموری و آثار فرا آنجلیکو. نگره. 28: 67-59.
جنسن، ه.و. 1359. تاریخ هنر. ترجمه پرویز مرزبان. تهران: سازمان انتشارات و آموزش.
دعوتی، میرابوالفتوح. 1348. عیسی مصلوب نشد. بی جا. بی نا.
دهقان، نرگس. معماریان، غلامحسین. محمدمرادی، اصغر. عبدی اردکانی، حجت اله. 1390. مقایسه تطبیقی مفهوم عروج در مشترکات معنایی کهن الگو با کالبد معماری . نشریه مطالعات تطبیقی هنر. 2: 100- 87.
رازی، ابوالفتوح.1381. روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: آستان قدس رضوی.
رضایی، آمنه.1391. بررسی تطبیقی معراج پیامبر (ع) و عروج عیسی (ع). حدیث اندیشه. 13: 174- 140.
ریاضی، محمدرضا. 1375. اصطلاحات هنر ایران. تهران: دانشگاه الزهرا.
زمخشری، محمود بن عمر. بی تا. الکشاف. بی جا. منشور البلاغه.
سبحانی، جعفر. 1375. منشور جاوید. قم: موسسه امام صادق (ع).
شایسته فر، مهناز. کیان،کتایون. شایسته فر، زهره. 1390. بررسی موضوعی شمایل نگاری پیامبر اسلام در نگارگری دوره ایخانی و حضرت مسیح در نقاشی مذهبی بیزانس متاخر. مطالعات هنر اسلامی. 14: 60-41.
شین دشتگل، هلنا. 1389. معراج نگاری نسخه های خطی تا نقاشی های مردمی با نگاهی به پیکرنگاری حضرت محمد (ص) سده های 14 – 8. تهران: علمی و فرهنگی.
شین دشتگل، هلنا. 1384. مقام جبرئیل در معراجنامه احمد موسی. مجله گزارش (انجمن نقاشان ایران). ش 13. شین دشتگل. هلنا.
صداقت، فاطمه. خورشیدی، زهرا. 1388. بررسی مضامین مذهبی در نسخ خطی جامع التواریخ. مطالعات هنر اسلامی. 10: 98-77.
طباطبایی، محمدحسین. 1417ق. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طوسی، ابی جعفر محمدبن بن الحسن. 1409ق. تبیان فی تفسیر القرآن. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
عکاشه، ثروت، نگارگری اسلامی. 1380. ترجمه غلامرضا تهامی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری.
فخر رازی. 1410ق. تفسیرکبیر. بیروت: دارالفکر.
قمی، علی بن ابراهیم. 1412ق. بیروت: الاعلمی للمطبوعات.
کامرانی، بهنام. 1379. رمزشناسی نقاشی های معراج. مجموعه مقالات سایه طوبی.
کوپر، جی سی. 1379. فرهنگ مصور نماد سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: فرشاد.
مبشرکاشانی، خلیل.1391. معراج پیامبر اکرم (ص). پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه. شفقا.
مجلسی، محمدباقر. 1362. اعتقادات. بی جا. سعید.
مجلسی، محمدباقر. 1362. بحارالانوار. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مددپور، محمد. 1383. آشنایی با آرای متفکران درباره هنر. تهران: سوره مهر.
مکارم شیرازی، ناصر. 1374. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ملکی، توکا. 1387. فرشتگان نقاشی ایران. فصلنامه کتاب ماه هنر.
نویری، شهاب الدین احمد.1365. نهایه الارب فی فنون الادب.ترجمه محمود مهدی دامغانی. تهران: امیرکبیر.
نهج البلاغه. 1382. ترجمه محمد دشتی. تهران: جمال.
Bartz,Gabriele. 1998. Guido di Piero known as Fra Angelico: Germany: Konemann Verlagesells Chaft mbH.