مطالعۀ تطبیقی جانوران ترکیبی در هنر هخامنشیان و آشوریان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر، دانشگاه الزهرا(س)، شهر تهران، استان تهران.

2 دانش‎آموختۀ مقطع کارشناسی‌ارشد رشتۀ پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر، دانشگاه الزهرا، شهر تهران، استان تهران.

چکیده

جانوران ترکیبی موجوداتی محصول تخیلات انسانی هستند که به‌عنوان شاهکارهای هنری در قالب عناصر و تزئینات معماری، ظروف کاربردی، مهرها، زیورآلات و... ظاهر می‌شوند. هدف از این پژوهش بررسی جانوران ترکیبی به‌عنوان نمادهایی از دو فرهنگ و تمدن فلات ایران (هخامنشیان) و بین‌النهرین (آشور) و یافتن اشتراکات و افتراقات فی­مابین آنان با رویکردی تطبیقی است. برای رسیدن به این منظور، دامنۀ گسترش این موجودات ترکیبی در آثار هنری نقوش برجسته و مهرهای هخامنشی و آشوری ازنظر شکل ظاهری و مفاهیم مرتبط با آن جست‌وجو و با یکدیگر تطبیق داده شد. در این پژوهش روش تحقیق به‌صورت توصیفی- تاریخی و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات کیفی و گردآوری اطلاعات به روش اسنادی است.
نتایج حاصل از این پژوهش نمایانگر وجوه اشتراک و افتراق موجودات ترکیبی در این دو تمدن است و به طور کلی می‎توان گفت که در نمایش موجودات ترکیبی دوره هخامنشی از دید جانبی و در آشوری از روش جبهه‎ای استفاده‌شده است. نمایش جانور ترکیبی با حالات انسانی مانند تمام‌قد بودن و استفاده از اندام انسانی در دوره آشور کاربرد زیادی داشته درحالی‌که در دوره هخامنشی تنها ترکیب با سر انسان دیده می‎شود. مهم‌ترین خصیصه تصاویر نمایش‌دهنده جانوران ترکیبی در هنر هخامنشی: سادگی، نظم و پرهیز از پرداختن زیاد به جزئیات است. جانوران ترکیبی در هنر هخامنشی از حس «سکون و آرامش» و «خشک و رسمی» و در دورۀ آشوری «تحرک و پویایی» و «بیان خشونت» برخوردارند و تقارن انعکاسی بارزترین ویژگی هماهنگ تصاویر جانوران ترکیبی در نقوش برجسته دوره آشور است. ازنظر مفهوم به‌کارگیری، بیشتر نمادها در فرهنگ و تمدن مردمان هر دو منطقه ریشه دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative study of hybrid animals in Achaemenian and Assyrian art With focus on reliefs and stamps

نویسندگان [English]

  • Abolghasem Dadvar 1
  • Roya Rouzbahani 2
1 Professor, Faculty of Art, Alzahra University, Tehran, Iran
2 M.A of art research, Faculty of Art, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Hybrid animals are the products of human imagination and had been appeared in masterworks which can be in form of architectural elements ad decoration, utensils, stamps, jewelries and accessories. The purpose of this research is to study hybrid animals as symbols of two cultures and civilizations, one in the Iranian plateau (Achaemenian) and the other in Mesopotamia (Assyria) and also finding the similarities and differences between hybrid animals of mentioned regions with having a comparative approach. For doing so the spread range of these hybrid animals in reliefs and stamps in Achaemenian and Assyrians art has been investigated and compared based on their visual characteristics and related contents. In this research, data collection has been done by using documents, the research method is descriptive-analytical one and the analysis has been done qualitative.
 
The results of this research which highlight the similarities and differences of hybrid animals in these two civilizations also indicate that in displaying the hybrid animals in Achaemenian era, a side view had been used but in Assyrian era, a frontal view had been applied. In Assyrian era, it was more common to show hybrid animals in human postures such as using full-length size and characteristics of human body, while in Achaemenian era we can only see the combinations with human head. The important characteristics of images of hybrid animals in Achaemenian art are their simplicity, discipline and the avoidance of focusing on so much details. Achaemenian Hybrid animals have a sense of "immobility and peace" and "arid and formal" but Assyrian Hybrid animals have a "mobility and dynamic" mode which present a sense of "fear". The most notable feature of Hybrid animals in Assyrian era is their reflection symmetry. In terms of content, it should be noted that the application of the most of the symbols has their roots in the culture and civilization of the people from both regions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hybrid animals
  • Achaemenian
  • Assyrian
  • relief
  • stamp
اتینگهاوزن، ریچارد. 1379. اوج‎های درخشان هنر ایران. ترجمۀ هرمز عبداللهی. تهران: آگاه.
بد، فرامرز. 1352. «نقوش و علائم مقدس در پدیده‎های شگرف معماری هخامنش»، ترجمۀ مهدی غروی، مجلۀ بررسی‎های تاریخی. س 4. ش 8.
بلک، جرمی و آنتونی گرین. 1385. فرهنگنامۀ خدایان- دیوان و نمادهای بین‌النهرین باستان. ترجمۀ پیمان متین. تهران: امیرکبیر.
پاکباز، روئین. 1390. دائره‌المعارف هنر، نقاشی، پیکره‌سازی، گرافیک. تهران: فرهنگ معاصر.
پرادا، ادیت. 1357. هنر ایران باستان (تمدن‎های پیش از اسلام). ترجمۀ یوسف مجیدزاده. تهران: دانشگاه تهران.
پرادا، ادیت. 1383. هنر ایران باستان. ترجمۀ یوسف مجید‌زاده. تهران: دانشگاه تهران.
پوپ، آرتور ابهام. 1338. شاهکارهای هنری ایران. ترجمۀ پرویز خانلری، تهران: فرانکلین.
دادور، ابوالقاسم. 1388. جانوران ترکیبی در هنر ایران باستان. تهران: دانشگاه الزهرا.
دیویس، پنلوپ و دیگران. 1388. تاریخ هنر جنسن. ترجمۀ فرزان سجودی. تهران: فرهنگسرای میردشتی.
زمردی، حمیرا. 1382. نقد تطبیقی ادبیات و اساطیر. تهران: زوار.
سعیدی، فرخ. 1376. راهنمای تخت جمشید، نقش رستم و پاسارگاد. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
صمدی، مهرانگیز. 1367. ماه در ایران. تهران: علمی و فرهنگی.
عابد‌دوست، حسین و زیبا کاظم‎پور. 1388. تداوم اسفنکس‎ها هارپی‎های باستانی در هنر دورۀ اسلامی. نگره، ش : 81-91.
فریه، ر. دبلیو. 1374. هنرهای ایران. ترجمۀ پرویز مرزبان. تهران: نشر فروزان.
قفقوری، فاطمه. 1389. بررسی تطبیقی اسفنکس در کرت- ایران و آشور. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تهران مرکز، به‌راهنمایی نسرین عتیقه‌چی.
کاژدان، آ. نیکلوسکی، ن. آبراموویچ، آ. ایلین، ژ. فیلیپ اف، آ. 1379. تاریخ جهان باستان (شرق). ترجمۀ محمد‌باقر مومنی، محمد‌صادق انصاری و علی همدانی. تهران: اندیشه.
گاردنر، هلن. 1389. هنر در گذر زمان. ترجمۀ محمدتقی فرامرزی. تهران: آگاه.
گری، جان. 1378. اساطیر خاورمیانه (بین‎النهرین). ترجمۀ باجلان فرخی. تهران: اساطیر.
محمدپناه، بهنام. 1388. اسرار تمدن‌های باستانی بین‌النهرین. تهران: انتشارات سبزان.
مجید‌زاده، یوسف. 1380. تاریخ و تمدن بین‎النهرین، ج دوم: هنر و معماری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مک گال، هنریتا. 1375. اسطوره‎های بین‎النهرین. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: مرکز.
ملک‌زاده بیانی، ملکه. 1363. تاریخ مهر در ایران. تهران: یزدان.
مورتگارت، آنتون. 1377. هنر بین‌النهرین باستان، هنر کلاسیک خاور نزدیک. ترجمۀ زهرا باستی و محمدرحیم صراف. تهران: انتشارات سمت.
هال، جیمز. 1380. فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمۀ رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.
هرتسفلد، ارنست. 1381. ایران در شرق باستان. ترجمۀ همایون صنعتی‎زاده. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
همایون فرخ، رکن‌الدین. 1349. «مهر و نشانه‌های استوانه‌ای ایران باستان»، بررسی‌های تاریخی. سال اول. ش 5: 29-62.
 Curtis, John. 1989. Ancient Persia. London: British Museum Pub.
 Frankfort, H. 1939. Cylinder Seals a Documentary Essay on the Art and Religion of the
Ancient Near East. London: Macmillan and Co, Pl=xxx vii.
Friar, Stephen. 1987. A New Dictionary of Heraldry. London: Alphabooks/A & C Black
Rava, Otto. 1960. A Catalogue of Oriental Cylinder Seals and Seal Impressions in the Danish National Museum. Kobenhaven: Nationalmusseet, No: 163.
ttp://www.metmuseum.org/Collections/search-the-collections/30006123