مطالعه تحلیلی یادمان‌های نماد محور و مفهوم‌محور دفاع مقدس با تأکید بر انتقال ارزش‌ها و خاطرات آن دوران به نسل‌های بعد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول

10.22070/negareh.2022.14556.2777

چکیده

دوران دفاع مقدس بخش تأثیرگذار از تاریخ انقلاب اسلامی ایران می‌باشد که ارزش‌های انسانی فراوانی را تداعی می‌کند. انتقال و حفظ این ارزش‌ها به نسل‌های بعدی یکی از مهم ترین اقداماتی است که باید بدان توجه شود. یادمان دفاع مقدس یکی از راه‌های پاسخگویی به ثبت رویدادهای تاریخی و بزرگداشت ارزش‌های آن دوران است که در قالب کالبدهای مختلف با مصالح مختلف جلوه گر می‌شود و به شیوه‌های مختلف حماسه هشت سال پایداری را بازگو می‌کند. یادمان دفاع مقدس از نظر شیوه پرداختن به موضوع به سه گونه روایت محور، نماد محور و مفهوم محور قابل دسته بندی است و نحوه تعامل نسل‌های مختلف کشور در مواجهه با هر گونه متفاوت است.  هدف تحقیق فوق؛ شناخت بهترین نوع یادمان دفاع مقدس از نظر دو نسل زمان دفاع مقدس و نسل‌های بعد از آن می‌باشد. سؤال پژوهش حاضر این گونه بوده که نسل زمان دفاع مقدس و نسل‌های بعد از آن در مواجهه با یادمان‌های دفاع مقدس در جهت حفظ و انتقال ارزش‌ها و خاطرات جمعی دفاع مقدس کدام گونه‌بندی را انتخاب می‌نمایند؟ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است و با مطالعه ادبیات و مباحث نظری دفاع مقدس و تعریف هنر و معماری یادمان به تحقیق انسجام بخشیده است. شیوه جمع آوری اطلاعات توزیع پرسشنامه بین جامعه نمونه ای از مخاطبان و بازدیدکنندگان باغ موزه دفاع مقدس تهران و سی نفر از متخصصین حوزه هنر و معماری، پژوهشگران حوزه دفاع مقدس است و جهت توصیف و تحلیل داده‌ها از نمودارهای درصد فراوانی و برای ارزیابی فرضیه از آزمون ناپارامتریک فریدمن در نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد نمادگرایی در هنر دوران دفاع مقدس باعث شد که آن نسل نسبت به آن نمادها شناخت و خاطره ذهنی داشته باشند و نسل زمان دفاع مقدس با توجه به شناخت و حس تعلق آنها به مفاهیم نمادین و حماسی بیشتر یادمان‌های نماد محور را می‌پسندد  و در مقابل نسل بعد از آن دوران با توجه به اینکه خاطره ای از زمان دفاع مقدس ندارد، به دنبال کشف مفهوم یادمان رفته است و در پاسخ به سؤال تحقیق با توجه به تحقیق پیمایشی فوق و تطبیق نتایج آن با تحلیل محتوای پژوهش‌های صورت گرفته در مورد هنرهای دفاع مقدس، می‌توان گفت در مواجهه با نسل‌های سوم و چهارم انقلاب اسلامی که در دوران زمان دفاع مقدس حضور نداشتند، یادمان‌های مفهوم محور کارایی بیشتری برای انتقال پیام و ارزش‌های دفاع مقدس دارند.     

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Descriptive Analytical Study of the Types of Symbol-Based and Concept-Based Monuments of Sacred Defense with Emphasis on the Transfer of Values and Memories of That Period to Future Generations

نویسنده [English]

  • Kourosh Momeni
Associate Professor of Architecture,Faculty of Architecture and Urban Development, Jundi-Shapur University of Technology
چکیده [English]

The Sacred Defense is an influential part of the history of the Islamic Revolution of Iran, which evokes many human values. The Sacred Defense Memorial is one of the ways to respond to the recording of historical events and to commemorate the values ​​of that time which is manifested in the form of different bodies with different materials and tells the epic of eight years of stability in different ways. The Sacred Defense Memorial can be divided into three types: narrative-based, symbol-oriented and concept-oriented in terms of the way it deals with the subject and how different generations of the country interact in the face of any difference. The purpose of the above research is recognizing the best type of Sacred Defense monument from the point of view of two generations of the time of Sacred Defense and subsequent generations. The question of the present study was that which category is chosen by the generation of the time of the Sacred Defense and the generations after it, in the face of the monuments of the Sacred Defense, in order to preserve and transmit the values ​​and collective memories of the Sacred Defense?
 The method of the present study is a combination of descriptive-analytical and survey methods. The method of gathering information was to collect documentary sources related to the Sacred Defense for the characteristics of the experimental arts and architecture of the Sacred Defense. Then, field studies were conducted by visiting, interviewing and distributing a questionnaire among the visitors of the garden of the Museum of Sacred Defense in Tehran. The sample of the present study is 350 visitors of the garden of the Museum of Sacred Defense in Tehran. According to Morgan's table, they were selected by random sampling according to the statistics of museum visitors, and 30 experts familiar with the values ​​and symbols of the Sacred Defense who had a history of presence at the front were selected from experts in the field of Sacred Defense, as well as architecture specialists who some had a history of sacrifice and Sacred Defense. The method of analysis is with the help of spss26 software and by comparing the frequency tables of the answers of the two generations of the time of the Sacred Defense and after that. It has been analyzed and discussed, then with Friedman nonparametric test, the relationship between the components of the concept of designing Sacred Defense monuments was assessed by experts and specialists. The results show that the audience of the generation of the Sacred Defense era and subsequent generations, all agree to keep the values ​​of Sacred Defense alive by designing Sacred Defense monuments. Meanwhile, the generation of the Sacred Defense era prefers symbolic monuments while generations after the Sacred Defense prefer concept-based monuments for a better communication and understanding of Sacred Defense. Symbolism in the art of the Sacred Defense era made that generation have a mental knowledge and memory of those symbols. The selection of symbolic monuments centered on the Sacred Defense by the generation of the time of the Sacred Defense is all based on their knowledge and sense of belonging to the symbolic and epic concepts of the Sacred Defense era which expresses the courage, bravery, bravery of warriors and martyrs with a striking and firm look and tone. In contrast, Generations after the era of Sacred Defense, since it has no memory of the time of the Sacred Defense, has sought to discover the concept of memory. Concept-based monuments that express the spirit and concept of the message hidden in the subject with an abstract expression in the body of the monument and in the face of it need more reflection and are designed separately for each subject and in each specific place, considered by the next generation. It is the Sacred Defense and it can help transmit the values ​​and memories of the Sacred Defense to the third and fourth generations of the revolution. People with university education have chosen concept-based monuments and people with non-university education have chosen more symbolic monuments which shows that the new generation, most of whom have a university education, in the face of the Sacred Defense Memorial, seek to discover the concept of abstract message and seek more reflection to recognize values. Audiences of both generations agree with the placement of the monument near a cultural complex as well as the presence of sacred and natural elements in the design of the Sacred Defense monument. On the importance of influential components on the architectural design concept of Sacred Defense monuments, paying attention to the existence of a multi-purpose space and considering a space for religious ceremonies along with the memorial is considered effective by experts and designers in better transmitting the values ​​and memories of the Sacred Defense to generations after the Sacred Defense.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Culture
  • Monument
  • Sacred Defense
  • Concept-based Monument
  • Symbol-based Monument
آرشیو بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، بخش عکس یادمان‌های دفاع مقدس، تهران.
امامی فر، سید نظام الدین، خزایی، محمد و سجودی فرزان، 1389، بررسی نشانه شناختی اعلان از ظهور انقلاب اسلامی ایران تا 1380، دوره  5، شماره 16 ، ص  89-73.
بیگلی، بهزاد، 1387، معماری ماندگار، پژوهشی پیرامون یادمانهای جنگ و تاریخ ملل، چاپ اول، تهران: انتشارات عود.
پروین، حسین، 1392، منظر جنگ، طراحی بخشی از شهر خرمشهر با رویکرد باز زنده سازی خاطرات و ارزش‌های جنگ تحمیلی، استاد راهنما دکتر حشمت اله متدین و استاد مشاور دکتر امیر منصوری، پایان نامه کارشناسی ارشد معماری منظر. پردیس هنر‌های زیبا دانشگاه تهران.
پرزاده استیار، سمیرا، 1393. معماری به سبک یادمانی و خاستگاه فرهنگی آن. مجموعه مقالات کنگره بین المللی پایداری پایداری در معماری و شهرسازی،  کانون سراسری انجمن های صنفی مهندسان معمار ایران و دانشگاه آزاد اسلامی- واحد امارات، شهر مصدر، ص 12-1.
ضرغامی، اسماعیل؛ قاسمی، سید سهراب و بهرامی دوست، پیمان، 1393، تبیین دیدگاه‌های طراحی یادمان‌های شهدای دفاع مقدس و مقابر مشاهیر ایران. مجموعه مقالات اولین کنگره بین المللی افق‌های جدید در معماری و شهرسازی. تهران: دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس. ص 7-1.
حجتی، بابک، 1388، حفاظت از یادمان، نشریه دانش مرمت و میراث فرهنگی، سال پنجم، شماره 3، ص 10-1.
حسنی میان رودی؛ نسیم، ماجدی، حمید؛ سعیده زرآبادی، زهرا سادات؛ زیاری، یوسفعلی، 1396، واکاوی مفهوم خاطره جمعی و بازیابی آن در فضاهای شهری، )نمونه موردی میدان حسن آباد(، نشریه باغ نظر، سال چهاردهم، شماره 56، ص 32-17.
خزایی، محمد، 1387، دغدغه‌های حفظ ارزش‌های معنوی آثار هنرهای تجسمی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، نشریه کتاب ماه هنر، شماره 125، ص 13-4.
خزایی، محمد، 1387، هنر حماسه ی عرفانی، درآمدی بر پوسترهای دفاع مقدس، نشریه کتاب ماه هنر، شماره پیاپی 95 و 96، ص 21-18.
خزائی، محمد، 1385. هنر حماسه ی عرفانی، درآمدی بر پوسترهای دفاع مقدس، نشریه کتاب ماه هنر، مرداد و شهریور 1385، ش 95 و 96، ص 21-18.
رحمانی، شکیبا، 1398، مطالعه تطبیقی المانهای پوسترهای جنگ تحمیلی در ایران جنگ جهانی دوم در لهستان، نشریه شباک، شماره 48، ص132-121.
فرضیان، محمد؛  حجت، عیسی، 1392. تاملی در مبانی نظری طراحی سه یادمان دفاع مقدس، مجله صفه دانشگاه شهید بهشتی، شماره 60، ص 50-31.
محمدی، علیرضا، 1386. انقلاب نسل ها: انقلاب اسلامی و مواجهه با نسل سوم، نشریه پگاه حوزه، شماره 207.
ملینگ، لارا، 1395. منظر گذرا در دوران جنگ، بازنمایی بناهای یادمانی برای قرن بیست و یک، ترجمه سیده نفیسه، نشریه علمی منظر، دوره 8، شماره 34، بهار 1395، ص 59-50.
مهربانی گلزار، محمد رضا؛ خمسه عشری، علیرضا، 1395. منظر یادمانی جنگ از واقع نمایی تا استعاره، نشریه علمی منظر، دوره 8، شماره 34، بهار 1395، ص 81-68.
نجفوند دریکوندی، محبت؛ وثیق، بهزاد، 1398، تطبیق نماد و نشانه‌های دفاع مقدس در هنرهای تجسمی و معماری دفاع مقدس، نشریه علمی نگره، دوره 14، شماره 50، تابستان 1398، ص  149-124.
ندیمی، حمید؛ شریف زاده، سمیه، طباطبایی لطفی، زکیه السادات، نقش آفرینی تفکر روایت محور و فرصتهای آن در کارگاههای آموزش طراحی معماری، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 24، شماره 1، ص 100-85.
یاری، احمد؛ کیانی، مصطفی، 1387، یادمان‌های جنگ نماد‌های فرهنگی، مجله آبادی، شماره 58 (ویژه معماری فضاهای فرهنگی)، ص 30-20.
Carolin, V, (2015), Ritual, remembrance and war: social memory at tyne cot. Journal of Annals of Tourism Research , 54: 16-29.
King, A. (1998). Memorials of the Great War in Britain . Oxford: Berg Publishers.
Kolb, M.J, (1994), Monumentality and the rise of religious authority in precontact Hawai'i social ١٠٤٣ evolution, Current Anthropology, 35: 47-521.
Neiman, F, (1998), Conspicuous consumption as wasteful advertising: A Darwinian perspective on 1066 spatial patterns in Classic Maya terminal monument dates. In C.M. Barton & G.A. Clark 1067 (Eds.), Rediscovering Darwin: Evolutionary theory in archaeological explanation, Arlington: American Anthropological Association, 290: 267-1068.
Shirazi, Moahmad Reza, (2009), Architectural Theory and Practice, and the Question of Phenomenology (The Contribution of Tadao Ando to the Phenomenological Discourse), Brandenburgischen Technischen Universität.
Trigger, B.G, (1990), Monumental architecture: a thermodynamic explanation of symbolic 1128 behavior, World Archaeology, 22.