بوم‌شناسی گیاهی و جانوری در سفال‌نگاره‌های قرون 11 تا 13 هجری کرمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای دانشگاه هنر تهران و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان

2 دانشیار دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر دانشگاه هنر تهران.

3 گروه نقاشی دانشکده هنر و معماری صبا دانشگاه شهید باهنر کرمان

10.22070/negareh.2021.14178.2725

چکیده

کرمان در عصر صفوی و در طی قرون 11 تا 13 ه.ق (16 تا 18م) یکی از مهمترین پایگاه های تولید سفال در ایران بود و تولیدات کارگاه های آن علاوه بر مصارف داخلی به بازارهای اروپایی نیز صادر می شد. به طور کل مصنوعات سفالی این دوران متاثر از چینی های وارداتی و پر طرفدار مینگ و یوان است و بسیاری از الگوها و نقوش آن را تکرار می کند. با این حال  سفال نگاره های کرمان با پرهیز از تقلید گری و مثنی سازی صرف، برخی از مولفه های فرهنگ بومی و نیز جلوه هایی از جغرافیای زیستی منطقه را تصویر و تلفیق کرده است. هدف این مقاله پی جویی تاثیر محیط جغرافیایی و زیست بوم گیاهی و جانوری در سفال نگاره های صفوی کرمان است. از این رو پرسش اصلی این پژوهش چنین طرح شده است: جغرافیا و زیست بوم جنوب شرق ایران چه تاثیری بر طرح و نقش سفال نگاره های صفوی کرمان داشته است؟ این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده وداده ها به شیوه کتابخانه‌ای و میدانی گردآوری شده است. روش تجزیه و تحلیل داده ها کیفی است و سفال نگاره ها و کاشی نگاره های صفوی کرمان، با نمونه های طبیعی گیاهی و جانوری منطقه مقایسه و تحلیل شده اند. ضرورت انجام این پژوهش شناسایی بخشی از تاریخ نقاشی ایران و آگاهی از مولفه های اثر گذار در شکل گیری آن است؛ نتایج حاصل آشکار می سازد هنرمندان از جغرافیای زیستی به طریق مستقیم و گاه تلویحی متاثر بوده اند؛ از جمله نقش گل های قرنفل وحشی و برگ های تاک و درختان سرو و بید و پرندگان مهاجر و نقش پر تکرار آهوان متاثر از زیست بوم گیاهی و جانوری منطقه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ecology of Flora and Fauna in Kerman Ceramics from the 11th to the 13th Centuries AH

نویسندگان [English]

  • hamidreza rohani 1
  • Saeed Zavieh 2
  • hassan salajeghe 3
1 Member of Painting Department Faculty of Arts Art Isfahan Univesity
2 Associate Professor, Department of Art Studies, University of Arts, Tehran, Iran
3 Department of Arts and Architecture, Shahid Bahonar University, Kerman, Iran
چکیده [English]

Kerman was one of the most important pottery production bases in Iran in the Safavid era during the 11 to the 13 centuries AH (16 to 18 AD) and the products of its workshops have been exported to European markets in addition to domestic consumption. Iran was in the center of political tensions during the Safavid period and after that, and in general, the 10th, the 11th and the 12th centuries AH (16th, 17th and 18th AD) were the arena of East-West conflict. Iranian pottery enjoyed the direct influence of Ottoman, European and Chinese pottery and elements of Mongolian and Buddhist pictorial culture as well as European pictorial tradition. In general, the pottery artifacts of this period are influenced by the popular imported Chinese Ming and Yuan porcelains, and repeat many of their patterns and motifs. In the meantime, Kerman products are reminders of new aspects and innovative approaches and the Iranian spirit. It has never been enough to simply imitate imported species; rather, the products depict past traditions and national and indigenous beliefs, and sometimes manifestations of the region's biological geography. In the blue and white pottery and the species known as multi-colored Kerman, the human reaction to the events and ecology of the region can be traced. The vastness of this land, its elongation in latitude, and many topographic differences have caused a unique climatic and ecological diversity; with vast and scorching deserts, lush plains and pastures, glaciers and rich forests. Such biodiversity has led to different plant and animal species. The study of flora and fauna of Kerman region in comparison with the designs and motifs of artifacts and textiles shows the influence of artists from the ecology of the region in a direct and sometimes implicit way. Of course, the limitations of resources and climatic deficiencies and the hostile forces of nature have caused the image of the environment in the paintings of these people to be sometimes manifested in the form of dreams and ideals; in the sense that the people of this land, in the form of images and motifs, have dominated the problems of living on the edge of the desert and have reduced its adverse effects. In this way, they portray their desire to achieve stability and peace in life, which in some cases is the opposite of everyday reality. The purpose of this study was to investigate and analyze the impact of climate and environmental geography as cultural components in the formation of Safavid pottery in Kerman. Therefore, the main question of this research is as follows: What effect did the environmental components and biological geography of southeastern Iran have on the range of Safavid pottery motifs in Kerman? This research, which is developmental and done by descriptive-analytical method, is in the field of human ecology and in the field of anthropological studies, and its importance and necessity is in the category of culture and the behaviors that result from it. The method of collecting information is documentary (library research method) and field observations. The statistical population of this study is pottery and tiles of Kerman in the beginning of the 11th to the 13th centuries AH (16th to 18th centuries AD) and the sampling method in this study is nonprobability sampling. It is also possible to study under-glazed paintings based on observations of works at museums and auction houses. Also, the tiles and paintings of Ganj Ali Khan collection have been photographed in the field. The method of analyzing information is qualitative. In this regard, initially the climate, atmosphere and land form of Kerman is reviewed, following which the plant and animal ecology of the study area and then, samples of pottery from Kerman in comparison with it have been studied and analyzed. The result of this research reveals the artists' influence from the region's ecosystem in a direct and sometimes implicit way; among them are the motifs of wild carnation flowers, vine leaves, cypress and willow trees and migratory birds, and the repetitive motif of deer is influenced by the flora and fauna of the region as well. The abundance of carnation flowers and vine leaves is a visual indicator in recognizing the Safavid pottery of Kerman.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kerman Ceramic Works
  • Safavid Era
  • Underglaze Painting
  • Ecology of Flora
  • Ecology of Fauna
  1. آلن،جیمز ویلسون،1383، سفالگری اسلامی، ترجمه مهناز شایسته فر، تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی.

    ابن حوقل، ابوالقاسم محمد،1366، سفرنامه ابن حوقل(ایران در صوره الارض)، ترجمه جعفر شعار، تهران: انتشارات امیر کبیر.

    ابن شادی، 1318، مجمع التواریخ والقصص، به تصحیح ملک الشعرا بهار، تهران: نشر کلاله خاور.

    اولیویه،ا، 1371، سفرنامه اولیویه، ترجمه محمد طاهر میرزا، تهران: انتشارات اطلاعات.

    باستانی پاریزی، محمد ابراهیم، 1335، راهنمای آثار تاریخی کرمان، کرمان: فرهنگ استان هشتم.

    پور احمد، احمد (1370)، جغرافیا و ساخت شهر کرمان، انتشارات دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی، تهران.

    جوادی، شهره، 1387، بررسی و تحلیل تزئینات معماری در مجموعه گنجعلیخان شاهکاری از هنر عصر صفوی کرمان، باغ نظر، شماره نهم، صص 35-50.

    راجرز، ام، 1374، سفالگری، مجموعه هنرهای ایران، نوشته ر. دبلیو. فریه، ترجمه پرویز مرزبان، تهران: نشر فرزان.

    زمانی، مرضیه و ایران نژاد، محمدحسین، 1391، بررسی تنوع زیستی دراستان کرمان، اولین همایش ملی بیابان (علوم، فنون و توسعه پایدار)،تهران: https://civilica.com/doc/160527

    سایکس، سر. پرسی،1336، سفرنامه ژنرال سر پرسی سایکس یا ده هزار میل در ایران، ترجمه حسین سعادت نوری، تهران: انتشارات کتابخانه ابن سینا.

    شاردن، ژان،1336، سیاحت نامه شاردن، ترجمه محمد عباسی، جلد چهارم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

    صابر آملی،سیروس و ناصری، احمد و رحمانی، غلامحسین و کالیراد، عهدیه ،1383، گیاهان دارویی استان کرمان، فصلنامه پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 20، شماره 4، صص 487-532.

    ضل السلطان، مسعود میرزا، 1368، خاطرات ضل السلطان، تصحیح حسین خدیو جم، تهران: نشر اساطیر.

    ضیا شهابی، شهریار، 1381، اعلام جغرافیایی کرمان به استناد معجم البلدان یاقوت حموی، کرمان: انتشارات مرکز کرمانشناسی.

    عطروش،طاهره و صیاد، شهره، 1385، بته جقه چیست، ترجمه مرتضی ترسلی، تهران: انتشارات موسسه فرهنگی هنری سی بال.

    فهروری، گزا، 1388، سفالگری جهان اسلام در موزه طارق رجب کویت، ترجمه مهناز شایسته فر، تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی.

    قزوینی، زکریابن محمد، 1373، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمه جهانگیر میرزا، تصحیح و تکمیل میر هاشم محدث، تهران: انتشارات امیرکبیر.

    ماهری، محمودرضا، 1379، تمدن های نخستین کرمان، کرمان: انتشارات مرکز کرمانشناسی.

    محمدی فر، شمامه، 1395، توصیف تاریخی و وضعیت امروزی درختان سرو، ارس و نوش کهنسال ایران، میراث علمی اسلام و ایران، سال پنجم شماره اول، صص 84-101.

    مهربانی، میترا و مهدوی میمند، زهرا و میرتاج الدینی، منصور، 1392، جمع آوری و شناسایی منتخبی از گیاهان خودروی شهرستان بافت استان کرمان و بررسی مصارف سنتی آن ها، مجله طب سنتی اسلام و ایران، سال چهارم شماره سوم صص 285-275.

    وزیری، احمد علی خان، 1377، جغرافیای کرمان به ضمیمه رساله دهات کرمان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

    یاحقی، محمدجعفر، 1386، فرهنگ اساطیر و داستان واره ها در ادبیات فارسی، تهران: نشر فرهنگ معاصر.

    Akbari, Hassan. Varasteh Moradi, Hosein. Sarhangzadeh, Jalil. Shams Esfandabad, Bahman. 2014. Population status, distribution and conservation of the chinkara, gazella bennettii, in Iran. Zoology in the Middle East, Vol.60, No.3, pp. 189-194.

    Ali Laghai, Hassan. Moharamnejad, Naser. Bahmanpour, Hooman. 2012. An overlook to Houbara Bustard (chlamydotis undulata) status in center of Iran, European journal of experimental biology.Vol. 2, No.4, pp. 1337-1345.

    1. Erpelding, John, 2020, Genetic characterization of the petal spot phenotype for Gossypium Arboreum accession PI408798, cxech journal of genetics and plant breeding, Vol.56, pp.79-83.

    Golombek, Lisa, 2003, The Safavid Ceramic Industry at Kirman, Published by: British Institute of Persian Studies, Iran, Vol.41, pp. 253-270.

    Strabo, 2014, The Geography of Strabo, translated by Duanc W. Rroller, Cambridge University Press.

    URL1: Ferguson,p (2016), An Introduction to Islamic Ceramics: Safavid Ceramics and Chinese Inspiration,http://islamicartssn.org.uk/wp content/uploads/2019/06/3._Safavid_Ceramics_and_Chinese_Inspiration.pdf تاریخ بازیابی:13/3/1398

    URL2: https://www.plantarium.ru/page/image/id/552205.html تاریخ بازیابی 16/2/1400

    URL3: https://www.plantarium.ru/page/image/id/540189.html تاریخ بازیابی 16/2/1400