نقش نقال و نقل نقاش: کنش و هم کنش عناصر اجرایی، تصویری و ساخت فضای چندساحتی در پرده‌خوانی میدانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی و مدیر گروه ادبیات نمایشی دانشگاه هنر شیراز

2 مدیر گروه نقاشی، دانشگاه هنر شیراز

چکیده

 پرده‌خوانی یکی از گونه‌های نمایش انفرادی ایرانی و یکی از نمونه‌های بسیار قدیمی آن در جهان است. پرده‌خوانی در رده نمایش‌های سنتی قرار می‌گیرد و تلفیقی از هنرهای مختلفی چون نمایش، شعر/ ادبیات، موسیقی/ آواز و نقاشی است. از لحاظ اجرایی، پرده‌خوانی به دو شیوه قهوه‌خانه‌ای و میدانی، و از لحاظ مضمونی به پرده‌خوانی مذهبی یا شمایل‌گردانی و غیر مذهبی که خود شامل حماسی ـ رزمی و بزمی است تقسیم می‌شود. در پرده‌خوانی میدانی، محیط نمایشی و محیط فیزیکی برهم منطبق‌اند و پیوند گسترده چندوجهی با یکدیگر می‌یابند. هدف از این پژوهش مطالعه و بررسی کنش و هم‌کنش عناصر بصری و اجرایی در پرده‌خوانی میدانی است که در آن محیط، و به‌ویژه تماشاگر را به مثابه چشم‌انداز در تعامل با عناصر بصری پرده و عناصر اجرایی قرار می‌دهد و در پی پاسخ دادن به این سوال است که نقال و تماشاگر چه رابطه‌ای با پرده نقاشی دارند، رابطه پرده با محیط چگونه است و چگونه و با چه تمهیداتی پرده از پیش نقاشی‌شده می‌تواند علاوه بر اینکه در هر اجرا پرده‌ای متفاوت باشد بلکه مبدل به چشم‌اندازی شود که پرده، نقال و تماشاگر را در خود بگنجاند. از این رو با بهره جستن از روش توصیفی ـ تحلیلی و با فنون جمع آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی به مطالعه نمونه‌های مورد نظر در راستای اهداف تحقیق پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of the Minstrel and the Quote of the Painter: Interaction of Performative Elements, Visual Elements and the Creation of Multi-field Space in the Field Pardeh-Khani

نویسندگان [English]

  • Leila Galehdaran 1
  • Reza Pourzarrin 2
1 Director of Drama department of Shiraz University of Arts
2 Lecturer/ Shiraz university of Arts
چکیده [English]

 
In pre-Islamic Iran, narration (Naqqali) was considered as one of the varieties of storytelling, sometime accompanied by music. After Islam's dominance in Iran, narration was one of the few artistic and performative genres that were left out of religious restrictions, and as the only performance form for which ban there was no reason, it managed to combine all playing methods of its time. Picture narration is in the category of traditional plays and is a combination of various arts such as play, poetry-literature, music, singing and painting. This art was performed in two ways: a closed courtyard (coffee house, in banquet narration: mansions); the method by which the screen was hanged or installed on the wall, and open air (squares, passages, fields, etc.) in which scroll screen opened up to the audience slowly, or the second screen of the so-called covering was removed from the preinstalled screen. The images presented in most of these works are imaginary and poetic spatial visualization. This state gives mysterious expression to the natural elements of an image. Although the natural elements in these images are not always symbolic, the depth of these works cannot be realized without familiarizing with literary setting, as well as paying attention to the ancient traditions of the image in Iranian painting. Given the performance’s function, these images have their own effects, not a narrative-related component that has the task of facilitating the comprehension of the text for the audience, but the narration’s subject has been a means for the artist to speak with the linguistic image to the audience. The painter always tries to reveal objects in accordance with his sense of imagination and draws loyal to the original style of dimension processing in Iranian art. In most of these images, the perspective has been created in accordance with the importance and dignity of the individuals; in such a way that the painter, regardless of the temporal and spatial dimension may create events. In the field picture narration, the visual environment and the physical environment are consistent; picture narrator chooses the physical environment according to the environment, hence the two spaces become indivisible. The picture narrator, by masking some of the imprinted forms on the screen, and by placing himself as one of the visual forms against the central narrative forms, changes the proportion of the visual elements of the screen according to his narration. Thus, the spectator's viewing angles, escaping point and horizon line are challenged, and the visual quality of the spectator interacts with the infinite moving objects in the constant screen. Picture narrator combines the role of the profile on the screen with the actual image of the environment in an improvised manner. In this way of narration, the screen is no longer merely the screen of the original painting, but a visionary screen in which perspective, that screen, narrator and spectator are included. This paper examines the action and interaction of the visual and performative elements of field picture narrating, which covers all visual and performative elements, the environment, and in particular, the audience as a perspective, and creates an integrated universe in the making of a world. This space separates the environmental elements from their everyday function and interacts with the visual elements of the screen as well as the performative elements. The creation of this multidimensional space is not merely based on a naturalistic illusion about the actual distances between the represented elements, but it also depends on the dimension, the role (image), the scale of the narration and the performance’s dimension in the environment, and a large number of linkages which place the spectator as the other dimension in it. In this way, this method brings brilliant results and has created a unique way of performing the picture narrating. This article seeks to answer the following questions: what relationship exists between the narrator and the audience with the painting’s screen? how is the screen's relationship with the environment and how can the pre-painted screen be different in each performance? Therefore, using the descriptive-analytical method and with library sources and documentary information gathering techniques, we will study the samples. The result of the research shows that the narrator, with skill in improvisation, identifies the role of the profile on the screen with the actual image in the environment. This is not a mere scroll of the original painting, but his screen is a perspective that includes the screen, the narrator and the spectator.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pardeh-Khani (Picture narration)
  • Play
  • Stage
  • narration
  • Coffee House Painting
  • Multi-field Space
آفریده، هادی. 1391.  صورت خوانی. فیلم مستند، تهران: مرکز گسترش سینمایی مستند و تجربی.
آرناسون، یورواردور هاروارد. 1383.  تاریخ هنر مدرن، نقاشی، پیکره‌سازی و معماری در قرن بیستم.  ترجمه مصطفی اسلامیه، تهران: نشر آگه.
آرناسون، یورواردور هاروارد. 1367.  تاریخ هنر نوین (نقاشی، پیکره تراشی و معماری).  ترجمه محمدتقی فرامرزی، تهران: نشر زرین/نگاه.
اردلان، حمیرضا. 1386.  سی مرشد پرده‌خوان.  فرهنگستان هنر.
اسلین، مارتین. 1382.  دنیای درام.  ترجمه محمد شهبا. تهران: هرمس.
احمدی، بابک. 1374.  حقیقت و زیبایی.  تهران: مرکز.
الام، کر. 1383.  نشانه شناسی تئاتر و درام.  ترجمه فرزان سجودی. تهران: نشر قطره.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم. 1352.  قصه‌های ایرانی. تهران: امیرکبیر.
براکت، اسکار. 1375.  تاریخ تئاتر جهان. ج1. ترجمه هوشنگ آزادی ور، تهران: مروارید.
بکولا، ساندرو. 1387.  هنر مدرنیسم.  ترجمه رویین پاکباز، تهران: نشر فرهنگ معاصر.
بلخاری قهی، حسن. 1384.  مبانی عرفانی و معماری اسلامی.  دفتر دوم. تهران: نشر سوره مهر
بیضایی، بهرام. 1379.  نمایش در ایران. چاپ دوم، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
پاکباز، رویین. 1385.  دایرة المعارف هنر.  تهران: نشر فرهنگ معاصر.
پاکباز، رویین. 1369.  درجستوجوی زبان نو، تحلیلی از سیر تحول هنر نقاشی در عصر جدید.  تهران: نشر نگاه.
چلکووسکی، پیتر جی. 1382.  تعزیه: آیین و نمایش در ایران. ترجمهٔ داوود حاتمی. تهران: سمت.
چلکووسکی، پیتر جی. 1367.  تعزیه: هنر بومی پیشرو در ایران.  داوود حاتمی، تهران: علمی فرهنگی.
رازی، فریده. ۱۳۹۵.  نقالی و روحوضی. تهران: نشر مرکز.
 رحمتی، انشاءالله. 1390.  هنر و معنویت.  تهران: فرهنگستان هنر.
سرسنگی، مجید. ۱۳۹۲.  محیط تئاتری و رابطه بازیگر و تماشاگر در نمایش دینی.  چاپ دوم، تهران: افراز.
سمیع آذر، علیرضا. 1388.  اوج و افول مدرنیسم.  تهران: مؤسسه فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر.
سیف، هادی. 1369.  نقاشی قهوه‌خانه.  تهران: نشر سازمان میراث فرهنگی کشور.
شکنر، ریچارد. ۱۳۹۴.  نظریه اجرا. ترجمه مهدی نصرالله‌زاده. تهران: سمت.
عناصری، جابر. ۱۳۶۶.  درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران.  تهران:جهاد دانشگاهی.
غریب پور، بهروز. 1378.  «هنر مقدس صورت خوانی (پرده خوانی)».  فصلنامه هنر، ش40، 55-65.
کارلسون، ماروین. 1989.  مکان‌های اجرا؛ نشانه شناسی معماری تئاتر.  نیویورک: انتشارات دانشگاه کرنل.
کاشفی، جلال الدین. 1364و 1365.  «هنرهای تجسمی اسلامی و هنر مدرن غرب». مینیاتورهای ایرانی و هنر انتزاعی.  فصل نامه هنر، ش 10: 22تا63.
گاردنر، هلن. 1378.  هنر درگذر زمان.  ترجمه محمد تقی فرامرزی، تهران: آگاه.
گسنر، جان. 1953.  تهیه نمایش.  مؤسسه هولت، انتشارات رینهارت و وینستون.
گری، بازیل. 1369.  نقاشی ایران.  ترجمه عربعلی شروه، تهران: عصر جدید.
لوسیاسمیت، ادوارد. 1380.  مفاهیم، رویکردها در آخرین جنبش‌های هنری قرن بیستم.  ترجمه علیرضا سمیع آذر. تهران: چاپ و نشر نظر.
لینتن، نوربرت. 1382.  هنر مدرن.  ترجمه علی رامین، تهران: نشر نی.
 مددپور، محمد. 1374.  تجلیات حکمت معنوی در هنر اسلامی.  تهران: انتشارات امیر کبیر.
مرزبان، پرویز. 1391.  خلاصه تاریخ هنر.  تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
میسون، بیم. 1380.  تئاتر خیابانی و انواع دیگر نمایش‌های بیرونی.  ترجمه شیرین بزرگمهر، تهران: دانشگاه هنر.
ناصر بخت، محمد حسین. 1371.  «پرده‌های درویشی، هنر پرده‌خوانی و نقاشی پرده‌های درویشی»،  فصلنامه هنر، ش35 ،102-114.
نامور مطلق، بهمن، ۱۳۸۶.  «ترامتنیت مطالعه روابط یک متن با دیگر متن ها». پژوهشنامه علوم انسانی، ش ۵۶، ۸۹-۸۳.
ندایی، امیر حسن. 1389.  «عناصر نمایشی در پرده‌خوانی به عنوان هنری چند رسانه ای».  نشریه هنر‌های زیبا (هنر‌های نمایشی و موسیقی)، ش 41، 71 - 77.
نجم، سهیلا. ۱۳۹۰، هنر نقالی در ایران.  تهران: فرهنگستان هنر.
والاس، مارتین. نظریه‌های روایت.  ترجمه محمد شهبا. تهران: انتشارات هرمس.