نمادهای جانوری فرّه در هنر ساسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس

2 تربیت مدرس

چکیده

سرزمین ایران تجلی‌گاه تفکراتی عمیق است که گاه نمود ‌بصری یافته است. فرّه، به عنوان یکی از این‌تفکرات، نیرویی مافوق بشری با مفهوم دینی بوده که در دور‌ه‌ ساسانیان نمود تصویری یافته‌است. این پژوهش با هدف تحلیل‌ منشأ و شـاخصه‌های‌ بصری نمادهای جانوری فرّه به سوالات این مطالعه پاسخ داده‌است: فرّه چه جایگاهی در نظام‌هنری ساسانی دارد؟ این تفکر در قالب چه جانورانی جلوه‌گر شده‌است؟ چه سنت‌ خاصی در ترسیم این‌نمادها جهت برقراری پیوند بصری وجود دارد؟ روش‌تحقیق در این مقاله توصیفی-تحلیلی است و شیوه جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و‌ میدانی است. مطابق نتیجۀ این پژوهش، فرّه به‌عنوان عامل تحکیم‌بخش در قدرت‌شاهی بصورت سه‌جانور سیمرغ، عقاب و قوچ متجلی شده‌است. طبق مطالعات بصری صورت‌گرفته، این نمادها پیرو الگوی ترسیمی مشترکی هستند که آنها را می‌توان از ویژگی‌های مسلم فرّه دانست. بدین‌شرح، بال به‌عنوان عنصر‌اساسی‌ در پیکر این جانوران، مزّین بودن این‌عوامل به نقوش‌تزئینی و همچنین وقار شاهانه‌آنها، بیانگر پیوند معنایی‌شان با مفهوم قدرت برتر است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Farrah’s Beast symbols in Sassanid art

نویسندگان [English]

  • Ghazaleh Irani Arbaty 1
  • Mohammad Khazaie 2
1 Tarbiat Modares university
2 Professor in Graphic Design, Art Faculty of Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Iran is a manifestation of deep thoughts which sometimes appears in visual form. Farrah, as one of these thoughts, has been a superhuman force with religious concept which is visually represented in Sassanid artwork. This study with the aim of analyzing the origins and visual characteristics of Farrah’s beast motifs, has answered to the research questions: what place Farrah has in the Sassanid art? What kinds of beasts are manifested in this thought? What is the particular tradition in depicting the symbols for visual link? The research method is descriptive- analytical and data were collected from library sources and field studies. The results of this study are as follows: Farrah, as a factor in the consolidation of royal power, is represented in three beast symbols of the Simurgh, the eagle and the ram. According to visual studies, these symbols follow a common drawing pattern which can be considered as certain features of Farrah. According to this description, wings as essential elements on the body of those beasts, ornate decorative motifs of these factors, and also their royal dignity, represent their semantic link with the concept of power.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sassanid Art
  • Zoroastrianism
  • Farrah
  • Symbol
  • Simurgh
  • Eagle
  • Ram
انواری، سعید. 1391. «فر/فرّه». مجله هفت آسمان، شماره 53 : 101‌-‌118.
بلخاری قهی. حسن. 1388. اسرار مکنون یک‌گل. تهران: فرهنگستان هنر.
پرادا، ایدات. 1391. هنر ایران باستان. برگردان دکتر یوسف مجید زاده. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پوپ، آرتر. 1387. سیری در هنر ایران. جلد دوم. ویرایش: سیروس پرهام. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
پورداوود، ابراهیم. 1352. یشتها. به کوشش بهرام فره‌وشی. تهران: دانشگاه‌ تهران.
جوادیان، مسعود. 1384. «فره؛ تداوم قدرت و فرمانروایی در ایران باستان». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 101: 84‌-‌85.
خزایی، محمد. 1385. «نقش سنتهای هنری ساسانی در شکل‌گیری هنر اسلامی». کتاب ماه هنر، شماره 99و 100: 36-49.
دهخدا، علی اکبر. 1341. لغت نامه دهخدا. تهران: چاپ سیروس.
سلطانی گرد فرامرزی، علی. 1372. سیمرغ در قلمرو و فرهنگ ایران. تهران: نشر مبتکران.
سودآور، ابوالعاء. 1383. فرّه ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان. تهران:  نشر میرک.
شوالیه، ژان. 1376. فرهنگ نمادها. ترجمه: سودابه فضایلی. تهران: انتشارات جیحون.
گیرشمن، رمان. 1350. هنر ایران. ترجمه: بهرام فره وشی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
گیرشمن، رمان. 1373. هنر پارتی و ساسانی. ترجمه: یعقوب آژند. تهران: انتشارات مولی.
لوکونین، ولادمیر گریگو رویچ. 1372. تمدن ایران ساسانی. ترجمه: عنایت الله رضا. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
وثوق‌بابایی، الهام. 1394. «بررسی و تحلیل نقش شکار در دوره ساسانی». فصلنامه نگره، شماره35: 32-48.
هال، جیمز. 1383. فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمه رقیه بهزادی. تهران: کتابخانه ملی ایران.
Brunner, Christopher. 1987.  Sasanian stamp seab in Metropolitan museum, NEWYORK.
Khazaie, Mohammad. 2005. The source and religious symbolism of the arabesque. Central Asiatic journal: 27-50