واکاوی زمینه های مطالعه صنایع دستی در متون کهن دوره اسلامی ایران

نویسنده

دانشگاه سوره عضوهیأت علمی

چکیده

اگرچه در متون کهن به گونه های مختلف از صنایع دستی سخن به میان آمده است، اما در پژوهشهای امروزی چندان مورد توجه نیست. بر این اساس گشودنِ درهای جستجو برای اشراف بیشتر به گذشته صنایع دستی، ضرورت کنکاش در متون را دوچندان می کند. لذا برای آگاهی از تجلی صنایع دستی در متون، واکاوی گسترده ای برای پاسخ به پرسشهای زیر صورت گرفت:  1- با توجه به تنوع بسیارِ متون دوره اسلامی از نظر موضوعی، اطلاعات مربوط به صنایع دستی را باید در کدام متنهای تاریخی جستجو کرد؟ 2- این متنها در چه زمینه ها و ویژگیهایی از صنایع دستی می توانند مورد مطالعه قرار گیرند؟ هدف از این پژوهش در اختیار نهادن امکانات استنادی و مطالعاتی گسترده تر برای پژوهشگر صنایع دستی است و اینکه موضوعات پژوهشی جدیدی در حوزه صنایع دستی از طریق جستجو در متون به دست آید و به این ترتیب بخشهایی از اطلاعات پنهان صنایع دستی گذشته آشکار شود. اطلاعات از طریق سیر در متنهای کهن متعدد، موجود در کتابخانه ها و گزینش زمینه های متنوع تجلی صنایع دستی در آنها گردآوری شد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بود تا ضمن وصف متن انتخابی، زمینه های موضوعی معرفی شوند و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای انجام شده است. نتیجه بررسیها نشان داد که اطلاعات مربوط به صنایع دستی در انواع متون جغرافیایی، تاریخی، پزشکی، علمی، ادبی، مذهبی، فقهی، حماسی، درباری، سفرنامه و غیره آمده و این اطلاعات زمینه های متنوعی از علوم و معارف مرتبط با صنایع دستی را در بر می گیرند که از جملة آنها می توان به: آشنایی با ناگفته های صنایع دستی؛ کشف اصطلاحات و عنوانهای مرسوم گذشته؛ احیاء صنایع دستی فراموش شده؛ کشف واقعیتهای فکری و فرهنگی پیرامون صنایع دستی گذشته، و طبقه بندی و به سامان کردن آنها اشاره کرد.                                            

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Search about the Fields of the Handicrafts Study in the Past Texts in Islamic Period of Iran

نویسنده [English]

  • Abdolkarim Attarzadeh
چکیده [English]

 Handicrafts and Traditional Arts has a Long History and Nowadays is the Most Important Discussions in the History of Iran. Attention to Wake and Personality has Redound that is Done Wide Studies and Searches about Them. Some Past Texts are Proceed to Handicrafts Particular, and Many Texts are Proceed to Handicrafts Variant Styles for Their Explanation, Description, Realizable and Resolution. In This Article is Uses of Library Studies Style. The Study of Past Texts is Very Important for Research in the Field of Handicrafts and History of Traditional Arts. These Important Subjects Consist:  Recognition of Past Handicrafts and Traditional Arts, Research in the Art Names of Past, the Culture of Correlate to Past Handicrafts and Traditional Arts, Culmination and Prosper, or Infirmity in trade of Handicrafts and Traditional Arts in the Past Time, Taxonomy and Order of Handicrafts of Past for the Better Study, to Emendate Verbal Worlds of Handicrafts, and etc.                                                                              

کلیدواژه‌ها [English]

  • Past Texts
  • Handicrafts
  • Traditional Arts
  • Islamic Period
  • Iran
ابن المعمار البغدادی الحنبلی، ابوعبدالله محمدبن المکارم. 1958. کتاب الفتوه. بغداد: مکتبه المثنی، مکتبه الشفیق.
ابن خلدون. 1988. تاریخ ابن خلدون، المُسَمّی دیوان المبتدا والخبر. بیروت: چاپ خلیل شحاده و سهیل زکار.
ابن عربی، محی الدین. 1357. تفسیرالقرآن الکریم، ج2. تهران: ناصرخسرو.
ابوالفداء، اسماعیل بن علی. 1999. المختصر فی اخبارالبشر، ج4. قاهره: چاپ محمد زینهم و دیگران.
اردلان، نادر و لاله بختیار. 1379. حس وحدت، سنت عرفانی در معماری ایرانی. ترجمۀ حمید شاهرخ. اصفهان: نشر خاک.
اکبری، عباس. 1385. خوانش متون کهن. کاشان.
همو. 1393. درس‌هایی از محمدبن ابی البرکات جوهری نیشابوری. کاشان
انصاری، خواجه عبدالله انصاری. 1375. کشف الاسرار و عده الابرار، ج9. تهران: امیرکبیر.
بورکهارت، تیتوس. 1365. هنراسلامی، زبان وبیان. ترجمۀ مسعود رجب نیا. تهران: سروش.
بیهقی دبیر، محمد بن حسین. 1376. تاریخ بیهقی. ویرایش متن: جعفر مدرس صادقی. تهران: نشر مرکز.
پاکباز، رویین. 1385. نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. تهران: زرین و سیمین.
پرهام، سیروس. مرداد و شهریور 1371. «فرش گره‌بافته در متون فارسی سده‌های نخستین اسلامی»، مجله نشر دانش، س 12، ش 5.
پلی،لویس. 1380. سفرنامه جنوب ایران، در جنوب ایران به روایت سفرنامه‌نویسان. ترجمۀ حسن زنگنه، شیراز: نشر نوید.
تحویلدار، میرزا محمد حسین خان. 1341. جغرافیای اصفهان. به کوشش م. ستوده. تهران: دانشگاه تهران
الثعالبی، ابی منصور. 1963. تاریخ غرر السیر، تهران.
جوینی، علاءالدین عطاملک. 1329ه.ق. تاریخ جهانگشای جوینی. به اهتمام محمد قزوینی. لیدن، هلند
خزایی، محمد. شهریور 1387. «شمسه؛ نقش حضرت محمد در هنر اسلامی ایران»، کتاب ماه هنر، ش 120.
ذوالمجدین، زین العابدین. 1336. شرح تبصره آیت‌الله علامه حلی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رجبی اصل، موسی. 1381. نقش و رنگ در بقعة شیخ صفی الدین اردبیلی. اردبیل: انتشارات ادارة میراث فرهنگی اردبیل
زرین کوب، عبدالحسین. 1337. «شیوۀ نقد و تصحیح متون»، مجله سخن، دوره ۹، ش 1.
زمخشری، ابوالقاسم محمودبن عمر. 1281 هجری. الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، ج2، قاهره، دارالطباعه المصریه
سانسون،. 1346. سفرنامۀ سانسون. ترجمۀ تقی تفضلی. تهران:  ابن سینا.
شاردن، ژان. 1362. سیاحتنامۀ شاردن. ترجمۀ محمد عباسی، تهران: امیرکبیر.
طالقانی، نظرعلی بن سلطان محمد. 1373. کاشف الاسرار. تهران: مؤسسۀ رسا.
طبری، محمدبن جریر. 1344. تفسیر طبری، ج7. تصحیح حبیب یغمایی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
همو. 1374. تاریخ طبری، به تصحیح و تحشیۀ محمد روشن. تهران: سروش.
عبدی بیک شیرازی، خواجه زین العابدین علی. 1974. دوحه الازهار. مسکو.
علامی، شیخ ابوالفضل. 1877. آیین اکبری. کلکته.
عوفی، سدیدالدین محمد. 1382. جوامع الحکایات و لوامع الروایات. به کوشش جعفر‌شعار. تهران: علمی و فرهنگی.
علوی نژاد، حیدر. بهار و تابستان 1379. «فهم متن در افق تاریخی آن»، پژوهشهای قرآنی، س ۶، ش 21 و 22.
فخر رازی، ابوعبدالله محمدبن عمر. بی تا. التفسیرالکبیر، ج29. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
فردوسی، ابوالقاسم. 1391. شاهنامه. تهران: پارمیس.
فلور، ویلم. 1392. صنایع کهن در دورۀ قاجار. ترجمۀ علیرضا بهارلو. تهران: پیکره.
قزوینی، محمد شفیع. 1370. قانون قزوینی. بکوشش ایرج افشار. تهران: نشر طلایه.
قیومی بیدهندی، مهرداد. پاییز و زمستان 1389. «بازنگری در رابطه میان هنر و عرفان اسلامی بر مبنای شواهد تاریخی»، تاریخ و تمدن اسلامی، سال ۶، ش ۱۲.
کاتب یزدی، احمدبن حسین. 1357. تاریخ جدید یزد. تهران: چاپ ایرج افشار.
کرزن، جرج. 1349. ایران و قضیۀ ایرانی. ترجمۀ غ.وحید مازندرانی. تهران: بنگاه نشر و ترجمۀ کتاب.
کلاویخو، گنزاله دو. 1344. سفرنامۀ کلاویخو. ترجمۀ مسعود رجب‌نیا. تهران.
کلبادی نژاد، مریم. 1391. «بررسی آزمایشگاهی و مطالعۀ سبکی کاشی‌های زرین‌فام موجود در آستانۀ حضرت معصومه و آستانۀ حضرت رضا». رسالۀ دکتری. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
کمپفر، انگلبرت. بی تا. سفرنامۀ کمپفر. ترجمۀ کیکاوس جهانداری. تهران: خوارزمی.
مسعودی،علی بن حسین. 1894. کتاب التنبیه و الاشراف. چاپ دخویه، لیدن.
مسعودی،علی بن حسین. 1965. مروج الذهب و معادن الجوهر. بیروت: چاپ شارل پلا.
مکنزی، چارلز فرانسیس. 1359. سفرنامۀ شمال. ترجمۀ منصوره اتحادیه (نظام مافی). تهران: گستره.
مولانا ناصری. بی تا. فتوت‌نامۀ مولانا ناصری، به تصحیح فرانتس تشنر.
میرزا ابوالقاسمی، محمدصادق. 1392. «حکاکی»، دانشنامۀ جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج13، تهران: نشر بنیاد دایره المعارف اسلامی.
ناصر خسرو قبادیانی. 1389. سفرنامه. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: زوّار.
نجیب اوغلو، گلرو. 1379. هندسه و تزیین در معماری اسلامی. ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: روزنه.
نوروزی طلب، حمیدرضا. بی تا. تجلی ذوق ایرانی در نمایشگاه آثار موزه‌ای صنایع‌دستی معاصر ایران. تهران: انتشارات سازمان صنایع دستی.
نیکخواه، هانیه. 1393. «واکاوی خاستگاه سفال زرین فام ایران»، رسالۀ دکتری تخصصی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
همدانی، خواجه رشیدالدین فضل الله. 1350. وقفنامۀ ربع رشیدی. تهران: انجمن ملی آثار باستانی. 
Benjamin, S.G.W. 1887. Persia and the Persians, London: John Murraz Olmer, l-j. 1908. “ Rapport sur une Mission Scientifique en Perse”, Nou-Velles Archives des Missions Scientifiques, vol. 16.Paris