خوانش نشانه شناختی تصویر پیکر شهید در منتخبی از آثار نقاشان معاصر ایران (1360-1400)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد نقاشی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

2 گروه نقاشی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

10.22070/negareh.2024.18860.3343

چکیده

در هنر معاصر بازنمایی پیکر انسان به‌عنوان یک مؤلّفه نمادین بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گرفته و بدن در وضعیت‌­هایی که تا پیش از آن مرسوم نبود به نمایش درآمد. در پست­ مدرنیته غربی نمایش بدن­‌های زخمی و بی­‌جان دلالت بر تروما و رنج انسان در عصر حاضر دارد؛ ولی پیکر مجروح و بی­‌جان شهید در نقاشی معاصر ایران نشانی از درد و تباهی ندارد. از این منظر هدف پژوهش حاضر تبیین دلالت­‌های معنایی تصویر پیکر شهید در منتخبی از آثار هنرمندان نقاش ایرانی در خلال سال­‌های 1360-1400 است. پژوهش حاضر سعی در پاسخ به این پرسش داشته که پیکر شهید در آثار نقاشان معاصر ایران چگونه بازنمایی شده و نشانه‌­های تصویری به‌کاررفته در تصویرگری شهادت بر چه مفاهیمی دلالت دارند. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و رویکرد نظری نشانه­‌شناسی تصویری است. شیوه گردآوری اطلاعات اسنادی و میدانی است و جامعه آماری پژوهش را آن دسته از آثار هنرمندان نقاش ایرانی تشکیل می­‌دهند که پیکر شهید را در لحظه شهادت یا برخوردار از نشانه­‌های شهادت به تصویر کشیده‌­اند. آثار هنرمندان برجسته و آثار راه‌یافته به جشنواره­‌ها به‌عنوان نمونه­های منتخب در نظر گرفته شدند. مطالعه نمونه‌های پژوهش حاکی از آن است که تصویر شهید به‌مثابه قهرمان تفاوت اساسی با مشخصه‌های تصویری قهرمان در سنت نقاشی ایرانی دارد. در بازنمایی پیکر، شهید هنرمند با اجتناب از نمایش بدنی تنومند و آراسته توجه را از ویژگی­های مادی به مشخصه­‌های معنوی قهرمان سوق می­دهد. نقاشان معاصر ایران برای تصویرسازی پیکر شهید از نمادهای مذهبی و ملی آشنا برای مخاطبین‌شان بهر برده­‌اند تا با تلفیق واقعیت و خیال، تصویری خلق کنند که نشان‌دهنده وجه نادیدنی شهید و شهادت به‌عنوان مفهوم والا و مقدس و منطبق بافرهنگ ایرانی-اسلامی باشد. جراحت و نقص در پیکر شهید، دلالت بر عبور از بدن مادی و پیوستن به عالم ماورا و سعادت ابدی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Semiotic Reading of the Martyr’s Body Represented in Selected Samples of Iranian Contemporary Paintings (1981-2022)

نویسندگان [English]

  • Azam NazariGeravand 1
  • Samira Royan 2
1 Master of Painting, Faculty of arts and Architecture, tarbiat Modares University ,
2 assistant professor of Painting, Faculty of Arts and Architecture, Tarbiat Modares University,
چکیده [English]

In contemporary art, the representation of the human body gains more attention and popularity as it could signify more complicated and symbolic meanings. In post-modernist paintings human body has been represented in forms and conditions that had not been displayed ever before. In this way, the depiction of wounded and dead bodies signifies human trauma and suffering in the present era. But, the injured and lifeless body of a martyr in contemporary Iranian painting does not mean to convey pain and destruction.  The main issue is that, martyrdom is one of the sublime concepts of Iranian-Islamic culture which has long been considered in the visual arts of Iran. In the Islamic religion, there is a significant conceptual link between heroism and martyrdom. In Islamic attitude, a martyr is someone who goes to war for the sake of the country and people and the satisfaction of God and is killed in this way. Therefore, the martyr in the present Iranian culture is a hero/heroine and the depiction of martyrs and martyrdom is one of the points of interest of contemporary Iranian painters. When a person becomes a role model for the lives of others, he/she has moved to the realm of becoming a legend. A hero is a person who accepts the limitations, dangers and problems and enters the field of action, because the body is perishable, but her/his action is immortal. Artists try to express their feelings and ideology of heroism and sublime through the depiction of martyrs.
Unlike the image of the hero in traditional Iranian painting, the picture of a martyr in contemporary Iranian painting is not featured with perfect body and splendid ornaments; the representation of the martyr's body in contemporary paintings has a symbolic function and indicates something more than the objective body. Considering the significance of human body in contemporary art, the aims of the present study are to identify the ways in which contemporary Iranian artists have portrayed the body of a martyr as a myth and a national hero, and to explain the semantic implications of the signs used in the depiction of the body of a martyr in these works. In order to achieve the goal of the research, we try to answer these questions: what are the visual characteristics of the martyr’s body depicted in contemporary Iranian paintings? And what are the connotations of the pictorial signs used in the depiction of the martyr’s body in those paintings?
The research method is descriptive-analytical, and pictorial semiotics has been used in the analysis of research samples. Documentary and field methods are used for data collecting. The statistical population of the research includes those paintings that were executed between 1360 and 1400 Solar Hijri and represent martyr’s body in a figurative manner. 14 paintings have been selected as research samples; the criterion for selecting the samples was the depiction of the moment of martyrdom and the body of the martyr in the paintings.
As a result, we can mention some of the contemporary Iranian painters’ approach to using pictorial signs in representing martyr’s body and the connotation of these signs, which were obtained based on the study of statistical society and research samples:

Realist approach in imaging: images that are more similar to objective reality are always more believable and will have more audience. In this way, the painters, using the realistic method, make the existential dimensions of martyrdom and the character of the martyr, which cannot be seen, visible to the audience and therefore believable.
The use of symbolic expression: the use of familiar metaphors and symbols for the audience's society allows the artist to give more meaning to the image and to link it to the narratives that exist in the audience's mind.
Using the rules of visual communication: In this approach, the artist emphasizes the hero's place from a formal aesthetic point of view by using visual principles and arrangements. In most research samples, the body of the martyr is placed in the center of the image or in the focal points (based on the golden ratio) and at the top of the frame.

Finally, it is important to mention that the body of a martyr in contemporary Iranian paintings is painted with wounds, headless and handless and with signs of injury. However, these physical injuries, not only indicate the weakness of the body, but also connect these bodies to the heroism in the Karbala’s narratives. In depicting the body of a martyr, the desired physical perfection is not considered, and the visual signs indicate the sacrifice of the body in order to achieve the spiritual goal and to be close to God.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Picture of Martyr
  • Contemporary Iranian Painting
  • Connotation
  • Pictorial Semiotics
قرآن کریم
آلن، گراهام، 1385، رولان بارت، ترجمه پیام یزدان جو، تهران: نشر مرکز
اندانی، سیدابراهیم، 1390، مطالعه تطبیقی آثار نقاشان ایران و اروپا با موضوع شهادت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد نقاشی، دانشگاه شاهد.
بارت، رولان، 1375، اسطوره امروز، ترجمه شیرین دخت دقیقیان، تهران، انتشارات سعدی.
باقری، زهرا، 1394، عناصر نمادین دین ایثار و شهادت در آثار هنرمندان انقلاب در موزه مرکزی شهدا  پایان‌نامه کارشناسی ارشد نقاشی، دانشگاه آزاد اسلامی (تهران مرکز).
تشکری، منوچهر، بررسی و تحلیل کنش­ها و ویژگی­های قهرمان- پهلوان در داستان­های قهرمانی عامه فارسی و مقایسه آن با شاهنامه، زبان و ادب فارسی،  پاییز و زمستان 1398، شماره 87، 67-93.
خونیاری، شهریار (1395)، نقش عکس در بازنمایی اسطوره شهادت در نقاشی دیواری شهر تهران، منظر، شماره 36، صفحه 12-19.
رُز، ژیلیان، 1394، روش و روش­شناسی تحلیل تصویر، ترجمه اکبر زاده جهرمی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات؛ مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما
رویان، سمیرا، 1400.«نشانه‌شناسی ارتباطات بینا فرهنگی صفویان و گورکانیان با استناد بر آثار نگارگران مهاجر ایرانی در دربار گورکانی». هنرهای صناعی ایران، صص 4(1)، 115- 128
زرقانی، سیدمهدی، 1398، تاریخ بدن، تهران، انتشارات سخن.
شریعتی، علی، 1350، شهادت، تهران، انتشارات حسینیه ارشاد.
شفیعی، سعید، شهادت، جهان اسلام، 1398، جلد 27، 855-858.
کزازی، میرجلال، 1381. «رؤیا، حماسه، اسطوره». کتاب ماه هنر، مرداد و شهریور، صص 37-44
کشمیرشکن، حمید،1393، کنکاشی در هنر معاصر ایران، تهران، نشر نظر.
کوماراسوامی، آناندا، 1393، فلسفه هنر شرقی و مسیحی، ترجمه امیرحسین ذکرگو، تهران، فرهنگستان هنر.
مراد خانی، همایون، 1398، درآمدی بر جامعه‌شناسی هنر انقلاب اسلامی، تهران، سوره مهر.
مریدی، محمدرضا، 1397، گفتمان­های فرهنگی و جریان­های هنری ایران، تهران، انتشارات آبان.
مقراضچی، بتول، 1388، شهادت یعنی عشق به وصال معبود، تهران، انتشارات کلینی.
Bombardier, Alice, 2013, Iranian Revolutionary Painting on Canvas: Iconographic Study on the Martyred Body. Iranian Studies, 46(4), 583–600. doi:10.1080/00210862.2013.784514
Bakhtin, Mikhail. 1984, World His and Rabelais, Translated by Helene Isowolsky, Bloomington Indiana University Press.
Danesi, Marcel, 2013, ENCYCLOPEDIA OF MEDIA AND COMMUNICATION, Toronto; Buffalo & London, University of Toronto Press.
Fromager, Marine, 2012, Variations in the Martyrs' Representations in South Tehran's Private and Public Spaces, Visual Anthropology, Published in cooperation with the Commission on Visual Anthropology, 25:1-2, 47-67, DOI: 10.1080/08949468.2012.629164.
Saeedzadeh, Bahareh; Nasri, Amir, 2019, Body (Non-) Presentation in Representing the Body:The Ideological Body in The Paintings of the School of Islamic Art and Thought (Hozeh Honari (1979-1992). Kimiya-ye-Honar, 7 (29), 20-42
Sarapik, Virve, 2013, Semiotics at the Crossroads of Art. Semiotica, 195: 69 – 95
Sebeok, Thomas A.; Umiker-Sebeok, Jean, 1994, Advances in Visual Semiotics, Berlin and New York: Mouton de Gruyter
 
B2n.ir/d90122/[Accessed 23 April 2024]
B2n.ir/k03365/[Accessed 23 April 2024]
www.resistart.ir/[Accessed 23 April 2024]
https://www.artymag.ir/artists/925Z/[Accessed 23 April 2024]
https://www.artymag.ir/artists/zoq6/[Accessed 23 April 2024]