مطالعه تطبیقی تزیینات درب آرامگاه سید امین الدین جبرائیل و صندوق قبر شاه اسماعیل صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس مدعو دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه هنر، اردبیل، ایران،

2 دانشکده هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

10.22070/negareh.2024.19223.3393

چکیده

آرامگاه سید امین الدین جبرائیل، در روستای کلخوران(کهرلان)، اردبیل می‌باشد. این مجموعه از آرایه‌های معماری و تزیینی مختلفی از جمله: کاشی‌کاری، لایه‌چینی، نقاشی و ...، آثار چوبی درب‌ها، پنجره‌ها، منبر و صندوق قبر و آثار هنری دیگر تشکیل شده است. یکی از درب‌های این مجموعه در جنت‌سرای بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی نگهداری می‌شود. همچنین صندوق آرامگاهی شاه اسماعیل با نقوش متنوع و تکنیک‌های مختلفی از جمله نقاشی زیرلاکی، مشبک‌کاری، خاتم، جُوَک‌کاری و... اجرا شده‌اند. در این پژوهش سعی می‌شود بصورت تطبیقی نقوش و روش‌های اجرایی بر این دو اثر مورد مطالعه قرار گیرد. هدف مقاله، مطالعه تطبیقی نقوش و تکنیک‌های چوبی بکار رفته بر روی این آثار می‌باشد. سوال پژوهش، شباهت‌های موجود بین نقوش روی درب و صندوق قبر از لحاظ طرح و تکنیکی چگونه است و سرمنشا این شباهت‌ها کجاست؟ روش پژوهش به صورت توصیفی–تحلیلی با رویکرد تطبیقی بوده که با آنالیز آثار تاریخی به بحث و بررسی آن پرداخته می‌شود. جمع‌آوری اطلاعات به روش اسنادی و میدانی می‌باشد. یافته‌ها نشان می‌دهد که این دو اثر می‌بایست توسط یک گروه هنرمند و همچنین در یک کارگاه انجام شده باشند. نقش‌ها و شیوه‌های اجرایی در آن‌ها از اصول یکسانی پیروی می‌کند. با این حال تفاوت‌هایی هم بین آن‌ها وجود دارد. نقاشی زیرلاکی بر روی تمامی آلت‌های روی درب شیخ جبرائیل دیده‌ می‌شود. اما بر روی صندوق قبر در قسمت فوقانی و قسمت پشتی صندوق وجود دارد. اکثر نقوش منبت، مشبک منبت، خاتم و جُوَک ‌کاری‌های داخل آلت‌های مختلف بر روی درب کنده شده و تعداد معدودی از این تکنیک‌ها باقی مانده ولی تعداد خیلی کمی از نقوش روی صندوق قبر از بین رفته و می‌توان بیان کرد که این صندوق سالم مانده است. تکنیک منبت و همچنین خاتم و جُوَک بر روی این صندوق بیشتر از تکنیک‌های دیگر به چشم می‌خورد. کتیبه‌های موجود بر روی آثار با خط ثلث بوده اما بر روی درب علاوه بر آن از خط نستعلیق نیز بهره گرفته شده است.آرامگاه سید امین الدین جبرائیل، در روستای کلخوران(کهرلان)، اردبیل می‌باشد. این مجموعه از آرایه‌های معماری و تزیینی مختلفی از جمله: کاشی‌کاری، لایه‌چینی، نقاشی و ...، آثار چوبی درب‌ها، پنجره‌ها، منبر و صندوق قبر و آثار هنری دیگر تشکیل شده است. یکی از درب‌های این مجموعه در جنت‌سرای بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی نگهداری می‌شود. همچنین صندوق آرامگاهی شاه اسماعیل با نقوش متنوع و تکنیک‌های مختلفی از جمله نقاشی زیرلاکی، مشبک‌کاری، خاتم، جُوَک‌کاری و... اجرا شده‌اند. در این پژوهش سعی می‌شود بصورت تطبیقی نقوش و روش‌های اجرایی بر این دو اثر مورد مطالعه قرار گیرد. هدف مقاله، مطالعه تطبیقی نقوش و تکنیک‌های چوبی بکار رفته بر روی این آثار می‌باشد. سوال پژوهش، شباهت‌های موجود بین نقوش روی درب و صندوق قبر از لحاظ طرح و تکنیکی چگونه است و سرمنشا این شباهت‌ها کجاست؟ روش پژوهش به صورت توصیفی–تحلیلی با رویکرد تطبیقی بوده که با آنالیز آثار تاریخی به بحث و بررسی آن پرداخته می‌شود. جمع‌آوری اطلاعات به روش اسنادی و میدانی می‌باشد. یافته‌ها نشان می‌دهد که این دو اثر می‌بایست توسط یک گروه هنرمند و همچنین در یک کارگاه انجام شده باشند. نقش‌ها و شیوه‌های اجرایی در آن‌ها از اصول یکسانی پیروی می‌کند. با این حال تفاوت‌هایی هم بین آن‌ها وجود دارد. نقاشی زیرلاکی بر روی تمامی آلت‌های روی درب شیخ جبرائیل دیده‌ می‌شود. اما بر روی صندوق قبر در قسمت فوقانی و قسمت پشتی صندوق وجود دارد. اکثر نقوش منبت، مشبک منبت، خاتم و جُوَک ‌کاری‌های داخل آلت‌های مختلف بر روی درب کنده شده و تعداد معدودی از این تکنیک‌ها باقی مانده ولی تعداد خیلی کمی از نقوش روی صندوق قبر از بین رفته و می‌توان بیان کرد که این صندوق سالم مانده است. تکنیک منبت و همچنین خاتم و جُوَک بر روی این صندوق بیشتر از تکنیک‌های دیگر به چشم می‌خورد. کتیبه‌های موجود بر روی آثار با خط ثلث بوده اما بر روی درب علاوه بر آن از خط نستعلیق نیز بهره گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the decorations on the door of Seyed Aminuddin Jibraeel's tomb and Shah Ismail Safavi's tomb box

نویسندگان [English]

  • zeynab moradian gojhebaglo 1
  • arezoo khanpour 2
1 Visiting lecturer of Mohaghegh Ardabili University, Faculty of Literature and Humanities, Department of Art, Ardabil, Iran.
2 faculty of craft arts, tabriz islamic art university, tabriz, iran
چکیده [English]

Seyed Aminuddin Jabriel tomb is in the village of Kalkhoran (Kaharlan), Ardabil. This collection consists of various architectural and decorative arrays such as: tiling, layering, painting, etc., wooden works of doors, windows, pulpit and coffin, and other works of art. One of the doors of this collection is kept in the shrine of Sheikh Safiuddin Ardabili. Also, Shah Ismail's tomb box has been executed with various designs and various techniques such as under-lacquer painting, mesh work, inlay work, jovak work, etc. In this research, it is tried to study the motifs and execution methods of these two works in a comparative way. The aim of the article is a comparative study of wood motifs and techniques used on these works. The research question is, what are the similarities between the motifs on the door and the tomb box in terms of design and technique, and where are the origins of these similarities? The research method is descriptive-analytical, which is discussed and investigated by analyzing historical works. Data collection is done by documentary and field method. The findings show that these two works must have been done by a group of artists and also in a workshop. The roles and implementation methods in them follow the same principles. However, there are differences between them. Lacquer painting can be seen on all the instruments on the door of Sheikh Jabriel. But on the grave chest, it is in the upper part and the back part of the chest. Most of the inlaid motifs, inlaid grids, inlays and inlays inside various tools have been removed on the door, and a few of these techniques have remained, but very few of the motifs on the coffin have been lost, and it can be said that this coffin has remained intact. Inlay technique as well as Inlay and Jovak are seen on this chest more than other techniques. The existing inscriptions on the works are in Tholut script, but on the door, Nastaliq script is also used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wooden decorations
  • door
  • chest
  • tomb of Sheikh Safiuddin
  • tomb of Sheikh Gabriel

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ
انتشار آنلاین از تاریخ 03 مرداد 1403
  • تاریخ دریافت: 25 خرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 03 مرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 03 مرداد 1403