مطالعه تطبیقی نقوش اسب در نگارگری ایران (دوره ایلخانی) و هنر چین (دوره سونگ و یوآن)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد ارتباط تصویری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد گروه ارتباط تصویری، دانشگاه تربیت مدرس

3 استادیار گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

10.22070/negareh.2023.17041.3139

چکیده

مصورسازی کتاب‌ها در عصر ایلخانان تحت‌ تأثیر دوره‌های سونگ و یوآن چین قرار داشت؛ چراکه حکم‌رانان هنردوست ایلخانی از جمله غازان‌خان (1304-1295م / 703-694 ق) و الجایتو (1316-1304م / 716-703 ق) و درباریان هنرمندپروری هم‌چون خواجه‌‌رشیدالدین، به تسهیل رواج سبک‌های هنری چین پرداختند. پژوهش حاضر باتوجه به سیر تحول هنر نقاشی ایران در دوره ایلخانان و رشد هنر نگارگری آن در چند دهه‌ی آخر بر اثر نفوذ هنر چینی، به بررسی نقوش اسب در آثار نگارگری این دو دوره پرداخته است. اهداف این تحقیق، دستیابی به سیر تحول نقوش اسب در دو تمدن ایران (دوره‌‌ی ایلخانی) و چین (دوره سونگ و یوآن) و نیز شناخت شباهت‌ها، تفاوت‌ها و بازنمایی‌های نقوش اسب در دوره‌های مدنظر است. سؤالات شامل: نقوش اسب در دو تمدن ایران (دوره ایلخانی) و چین (دوره‌ی سونگ و یوآن) چه سیر تحولی را سپری کرده است؟ شباهت‌ها، تفاوت‌ها و بازنمایی‌های نقوش اسب در ایران (دوره ایلخانی) و چین (دوره سونگ و یوآن) چگونه است؟ روش تحقیق این پژوهش توصیفی-‌تحلیلی و تاریخی و به شیوه‌ی کتابخانه‌ای و اسنادی است که با رعایت تطبیق نزدیکی حالت ­های اسب از نگاره­های دوره‌های مدنظر انتخاب شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد نقوش اسب در هنر ایران و چین از دیرباز موردتوجه بوده و نیز در هنرهای تصویری این دو تمدن در اشکال مختلف هنری قابل مشاهده است. نقاشی چینی با تفاوت و تنوع در اجرا و بیان،‌ نسبت به نگارگری ایرانی وجود داشته و درصورت بررسی دقیق شباهت‌ها متوجه می‌شویم که هنرمند ایرانی تنها به گرفتن برخی عناصر محدود از نقاشی چین بسنده نموده است. لذا هرگز نمی‌توان این‌گونه بیان نمود که تأثیر یکطرفه هنر چین بر ایران اتفاق افتاده است؛ هنرمند ایرانی با نبوغ ذاتی خود بخش‌هایی از هنر چینی را جذب و با سبک‌های ایرانی تلفیق نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Horse Images in Iranian Paintings (Ilkhānid Period) and Chinese Art (Song and Yuan Periods)

نویسندگان [English]

  • Bahareh Moayeri 1
  • Mohammad Khazaei 2
  • Syyed Abutorab Ahmadpanah 3
1 Department of Art, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modarres University, Tehran, IRAN.
2 Tarbiat Modares University. Tehrran. Iran
3 Tarbiat Modares University Tehran, Iran
چکیده [English]

The Mongol invasion of Iran [551-663 H] laid the foundation of an integrated empire from far east Asia to east Europe and led to the formation of the so-called Ilkhānid dynasty and the decline of Persian Empire. For a time, Ilkhānid dynasty removed former obstacles in east-west contacts. This resulted in the promotion of mutual Iran-China cultural relations and the formation of a new artistic outlook. Throughout the history of Persian Art, some foreign ideas and forms have been borrowed by Iranian artists. The occupation of Iran and China, along with the prosperity of trade relations, caused the reciprocal influence of arts and crafts of these countries. Loyalty to traditions made each one mingle imported cultural elements with their own culture. Consequently, the Chinese art, brought to Iran by Ilkhānid dynasty, caused Iranian artists, who were concurrently affected by Seljuk art, to present their works by reproducing the Chinese art. The Mongol rulers influenced by the Chinese rich culture and art, transmitted their artistic tendencies to their ally in Iran through political, commercial, and cultural connections and laid the foundations for the mutual impact of Iranian and Chinese art in various fields, namely, painting. In this regard, due to the influence of Chinese painters and the use of paper, pen & ink, techniques of coloring and drawing animals, a new style of painting was developed in Iran. The bookmaking in the Mongol period owed its boom to the powerful Ilkhānid central government, who put an end to the political and intellectual domination of the ruling caliphs and transferred the centrality of illustrated book publication from Baghdad to Tabriz; the capital of the Ilkhānate. A significant artistic development was noticeable in Iranian art of painting during the last decades of Ilkhānid period (653-754 H). Iranian paining was generally used in book design, drawing images of mythical figures, royal family, hunting scenes, battlefields, and different related ceremonies. During this time, book illustrations fall deeply under the influence of Song and Yuan periods. It is because, art-loving Ilkhānid rulers; namely, Ghāzān Khān (694-703 H) and Öljaitū (703-716 H), along with the courtiers, namely, Rashid al-Din Fazlullah Hamadāni promoted and encouraged Chinese’s art styles. In view of the evolution of Iranian art during the Mongol Ilkhānid period and the development of its painting under the impact of Chinese art in the last decades, the present research attempts to study the position of horse images in the paintings of these two periods. The goals of this research were to gain access to the evolution of horse images during Ilkhānid period in Iranian civilization and Song and Yuan periods in Chinese civilization and to distinguish the similarities, differences in horse images during these periods. The research questions are: 1.What transformations have horse images undergone in Iran (the Ilkhānid period) and China (Song and Yuan periods)? 2. What are the similarities, differences and representations of horse image in the abovementioned periods? Bearing in mind different artistic viewpoints, the present study was carried out based on the historical and descriptive-analytical methods of research, along with, the library and citations techniques. To examine horse images in the illustrations of the Ilkhānid period, the book "Manif’-al-Ĥaiwān" -available in the Morgan Library in New York- in addition to the collection of illustrations related to Sultan Abu Said's Shahnameh in the Metropolitan Museum of America were studied. Relating to different horse poses, three paintings were chosen from Iranian Ilkhānid and two from the Chinese paintings of Song and Yuan periods. Initially, the horse image and its characteristics were defined and then comparatively studied using a descriptive-analytic method. The results of the research indicated that, for a while, horse images -of interest to both Iranian and Chinese artists- were depicted in various forms of visual arts. Although, Chinese paintings enjoyed more variation in performance and expression than Iranian paintings, comparative analysis of the paintings indicated that Iranian works had adopted limited elements from the Chinese art. Iranian artists with their inherent genius absorbed parts of the Chinese art and combined them with their own style. In the former Iranian paintings, the limited poses of horses and riders and their faces were drawn in either profile or oblique profile. Nevertheless, from the time of the Mongol rule, due to the contact with Chinese art, Iranian artists paid more attention to the variety of poses from different viewpoints. Although, color variations were clearly noticeable in the design of the Ilkhānid horse, the Chinese artist, especially in the Song period, used the sole color of the paper with linear designs and tried to show the horse in a free and peaceful nature. The findings indicated that the principal of mutual impact of cultures held true between Iranian and Chinese civilizations. As a result, the idea of unilateral impact of Chinese art on Iranian art is no more acceptable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Horse
  • The Ilkhānid Period
  • Song Period
  • Yuan Period
  • Painting
  • Manif’-al-Ĥaiwān
  • Sultan Abu Said
آربری، آرتور، 1353، میراث ایران، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
آژند، یعقوب، مطالعه ویژگی مکتب نگارگری، نشر هنرهای زیبا،  شماره 9، سال1380، صص 29-19.
بارتود، واسیلی ولادیمیروویچ، 1358، جغرافیای تاریخی ایران، ترجمه حمزه سردادور، تهران: توس.
براتی، پرویز، 1391، سرگذشت نقاشی در ایران، تهران: افق.
بهرامی، مهدی، هنرمندان و آثار هنری، مهمترین جامع‌التواریخ مصور، نشر یادگار، شماره 16، سال 1324، صص 68-59.
بهنام، عیسی، مشهورترین نسخه‌های خطی مصور‌ ایران‌ در موزه‌های جهان، شماره 49، دوره 5، سال 1345، ص 25-20.
بیانی، شیرین، 1394، مغولان و حکومت ایلخانی در ایران، تهران: سمت.
پاکباز، رویین، 1393، دایره‌المعارف هنر، چاپ چهاردهم، تهران: فرهنگ معاصر.
پرغو، محمدعلی، تأثیر متقابل نقاشی چینی و ایرانی در عصر مغول، تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام، شماره 2، سال 1390، صص 42-25.
تجویدی، اکبر، 1375، نگاهی به هنر نقاشی ایران، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حسنی، محمدرضا، تحولات نقاشی ایرانی در عهد ایلخانان (مطالعه موردی: شاهنامه بزرگ ایلخانی)، سال 1392، رساله دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
حسینی، سید محمود، 1392، شاهنامه بزرگ ایلخانی (دموت)، چاپ اول، تهران: انتشارات عطار.
خزایی، محمد، شاهنامه سلطان ابوسعید مهمترین شاهکار نگارگری دوره ایلخانی، ماه هنر، سال 1387، صص 19-14.
خزایی، محمد، 1398، هنر طراحی ایرانی اسلامی، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
دورانت، ویل، 1365، مشرق زمین گاهواره تمدن، ترجمه احمد آرام، تهران: انقلاب اسلامی.
دوستی، راضیه، زمین و طبیعت در نقاشی ایران و چین، نشریه معماری و فرهنگ، شماره 23، سال 1387، صص 93-91.
رشیدالدین فضل‌الله همدانی، 1940، تاریخ مبارک غازانی، تصحیح کارلیان، مطبعه ستفن اوستین، هرتفورد انگلیس.
رشیدالدین فضل‌الله همدانی، 1957، جامع‌التواریخ، به سعی و اهتمام عبدالکریم علی اوغلی علی‌زاده، باکو: فرهنگستان علوم جمهوری سوسیالیستی آذربایجان.
رجب‌زاده، هاشم، 1355، آیین کشورداری در عهد وزرات رشیدالدین فضل‌الله همدانی، تهران: توس.
رفاعی، انور، 1390، تاریخ هنر در سرزمین‌های اسلامی، ترجمه عبدالرحیم قنوات، مشهد: جهاد دانشگاهی.
سجادی‌راد، سیده صدیقه و سید کریم، بررسی اهمیت اسب در اساطیر ایران و سایر ملل و بازتاب آن در شاهنامه فردوسی، پژوهشنامه ادب حماسی، شماره 16، دوره 9، سال 1392، صص 128-99.
شرودر، اریک، 1377، سرآمد نقاشان ایران: احمدموسی و شمس‌الدین محمد، ترجمه یعقوب آژند، دوازده رخ، تهران: مولی.
فریدنژاد، شروین، اسب و سوار در هنر ساسانی، نشر ماه هنر، شماره 89 و90، سال 1386، صص 155-148.
قائمی، فرزاد،‌ و یاحقی، محمدجعفر، اسب؛ پرتکرارترین نمادینه‌ی جانوری در شاهنامه و نقش آن در تکامل الگوی قهرمانی، فصلنامه زبان و ادب پارسی،‌ شماره 42، دوره 13، سال 1388، صص 26-9.
کن‌بای، شیلا، 1378، نقاشی ایرانی، ترجمه مهدی حسینی، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
کن‌بای، شیلا، 1389، نگارگری ایرانی، چاپ دوم، ترجمه مهناز شایسته‌فر، تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی.
گامبریج، ارنست هانس، 1379، تاریخ هنر، ترجمه علی رامین، تهران: نشر نی.
گودرزی، مصطفی، 1384، تاریخ نقاشی ایران از آغاز تا عصر حاضر، چاپ اول، تهران: سمت.
محمدنیا، مرتضی، کتابخانه ربع‌رشیدی، آیینه پژوهش، شماره 109، سال 1387، صص 9-6.
مستوفی، حمدالله، 1331، نزهه القلوب، لسترنج، لیدن، بریل.
نوایی، عبدالحسین، 1370، ایران و جهان از مغول تا قاجاریه، جلد 1، تهران: هما.
وزیری، علینقی، 1363، تاریخ عمومی هنرهای مصور قبل از تاریخ اسلام، جلد 1 و 2، چاپ اول، تهران: هیرمند.
ویلبر، دونالدن، 1346، معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان، ترجمه عبدالله فریار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
همایون‌فرخ، رکن‌الدین، سیری در مینیاتور ایران، هنر و مردم، شماره 141-140، سال 1353، صص 27-19.
Alexander, D. (1996). Arabian horse. The King Abdolaziz Public Library. Printed in Austria by Druckhaus Grasl.
Grabar, O., and Blair, S., 1980. Epic Image and Contemporary History. The Illustrations of the Great Shahnama. Chicago: University of Chicago press.
Hoffmann, B., 1995. Rashiduddin Fadlallah as the Perfect Organizer: The Case of the Endowment Slaves and Gardens of the Rab‘-i Rashidi. in Proceedings of the Second European Conference of Iranian Studies held in Bamberg, Pp 287–296.
Kamaroff, L., & Stefano C., 2002. The Legecy of Genghis Khan. New York: The Metropolitan Museum of Art.
Khafipour, H., 2012. A Hospital in Ilkhanid Iran: Toward a Socioeconomic Reconstruction of the Rab‘-i Rashidi. Iranian Studies, Vol 45, Pp 97-117.
Soudavar, A., 1996. The saga of abu – Said Bahador khan. London: The oxford University press.