بازتاب آراء فلوطین در زیبایی‌شناسی هنر ایرانی _اسلامی (با تأکید بر کتاب‌آرایی و معماری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه الزهرا

2 دانشیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه الزهرا

چکیده

همزمان با شروع نهضت ترجمه در جهان اسلام، تعداد بسیاری از منابع فلسفی و الهیات به زبان عربی برگردان شد و اندیشمندان از این منابع استفاده کردند. فلوطین از فیلسوفان قرن سوم میلادی با فلسفه نو افلاطونی، به دلیل نزدیک کردن اندیشه‌های افلاطون و ارسطو به یکدیگر توانست بر اندیشه‌های بسیاری از فیلسوفان اسلامی، تأثیر گذارد؛ چنان که می‌توان اثر بسیاری از اندیشه‌های فلوطین را در افکار فلسفی عارفان اسلامی، زیبایی‌شناسی و هنر در فرهنگ اسلامی و بر پیکره فهم دینی مسلمانان یافت. هدف این مقاله بررسی آراء فلوطین در باب هنر و بازتاب آن در زیبایی شناسی هنر اسلامی، با تاکید بر حوزه کتاب آرایی و معماری است.
سوالاتی که مقاله به آن‌ها پاسخ می‌دهد:
-         آراء فلوطین در باب هنر و زیبایی شناسی کدامند؟
-         شاخصه‌های زیبایی شناسی هنر اسلامی چیست؟
-         کدام یک از آراء فلوطین در زیبایی شناسی هنر اسلامی دیده می‌شود؟
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که آراء مطرح شده از سوی فلوطین در باب هنر، بر اصول و سنت کتاب آرایی و معماری ایرانی _ اسلامی تأثیر گذار بوده و نظریات فلوطین پس از بازاندیشی و بازنویسی توسط متفکران مسلمان، به هنر ایرانی _ اسلامی راه یافت. این اصول عبارت‌اند از: نور بسیط و منتشر، رنگ‌های تخت و خالص با منشاء فلزی، حرکات مارپیچ و دایره وار که متأثر از فلسفه وحدت وجودی فلوطین است.
روش تحقیق مقاله، توصیفی _ تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات آن، کتابخانه ای می‌باشد. جامعه آماری شامل نمونه‌های آثار کتاب آرایی و معماری ایرانی _ اسلامی به شیوه گزینشی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflection of Plotinus’ views on the Aesthetics of Iranian-Islamic Art (with Emphasis on Illustration and Architecture)

نویسندگان [English]

  • Mahmonir Shirazi 1
  • Ashraf Mousavi Lar 2
1 Ph.D student of Art Research , Alzahra University
2 associated Professor, Alzahra University
چکیده [English]

Simultaneous with the translation movement in the Muslim world during the Abbasid era, many philosophical and even theological literatures were translated into Arabic and used by the commentators and scholars. Plotinus, a third century A.D. philosopher with the Neo- Platonic philosophy, profoundly influenced the ideas of many Muslim philosophers by bringing together the ideas of Plato and Aristotle; so much that the influence of many of his ideas may be traced in the philosophical ideas of Muslim mystics, aesthetics and art in the Islamic culture and in the body of religious understanding of the Muslims. The purpose of this paper is to study Plotinus’ views on art and their reflection on the aesthetics of the Islamic art, with emphasis on illustration and architecture.
This article will answer the following questions:
-what are the Plotinus’ ideas about art and aesthetics?
- What are the aesthetic features of Islamic art?
- Which of the ideas of Plotinus can be found in aesthetics of Islamic art?
The findings show that the opinions expressed by Plotinus on art, influenced the principles and tradition of illustration and the Islamic-Persian architecture, and Plotinus’ ideas were introduced into the Islamic-Persian art, after reexamination and revision by Muslim scholars. These principles are extensive and scattered light, flat and pure metal based colors, spiral and circular movements influenced by Plotinus’ idea of the Unity of Being. The research method is descriptive-analytical, and data were collected from library research. Statistical population includes examples of Islamic-Persian architecture and illustration using selective procedure.
Keywords: Plotinus, Aesthetics, Islamic Art, Illustration, Architecture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Plotinus
  • Aesthetics
  • Islamic Art
  • Illustration
  • Architecture
باوندیان، علیرضا. 1390. «معماری و هویت اسلامی»، در گسترۀ ادبیات و هنر، ش ۲: 119 – 129.
برند، باربارا. 1383. هنر اسلامی. ترجمۀ مهناز شایسته‌فر. تهران: مؤسسۀ مطالعات هنر اسلامی.
بلخاری قهی، حسن. 1384. مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
بورکهارت، تیتوس. 1369. هنر مقدس. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش.
بیردزلی، مونروسی و جان هاسپرس. 1387. تاریخ و مسائل زیبایی‌شناسی. ترجمۀ محمد‌سعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس.
پورجوادی، نصر‌اللّه. 1378. درآمدی بر فلسفۀ افلوطین. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
تابندة گنابادی، سلطان حسین. 1360. فلسفۀ فلوطین، رئیس افلاطونیان اخیر. تهران: چاپخانۀ رودکی.
تایلور، سی. سی. 1380. تاریخ فلسفۀ راتلج. ترجمۀ حسین کلباسی‏اشتری. اصفهان: کانون پژوهش.
دورۀ آثار فلوطین (تاسوعات، انئادها). 1366. ترجمۀ محمد حسن لطفی، ج1و 2، تهران: نشر خوارزمی
راهیل قوامی، فاطمه. 1391. «فرم و محتوا در دنیای فلوطین با توجه به هنر و اثر هنری»، کیمیای هنر، ش ۴: 18-33.
رهبر، ایلناز و حسنعلی پورمند. 1392. «بازخوانی رابطۀ نور و رنگ طلایی در آرا و هنر مانوی»، ماه هنر، ش 179: 64-71.
زمرشیدی، حسین. 1389. گنبد و عناصر طاقی ایران. تهران: نشر زمان.
حکمت، نصرالله. 1384. حکمت و هنر در عرفان ابن عربی. تهران: فرهنگستان هنر.
خزایی، محمد و یعقوب‌پور، آرمان. 1390. «بازتاب تعبیر عرفانی خلق مدام در نگارگری ایرانی»، در گسترۀ ادبیات و هنر، ش ۲: 49 – 57.
مددپور، محمد. 1375. حکمت دینی و یونان‌زدگی در عالم اسلامی از آغاز تا عصر ابن خلدون. تهران: مرکز مطالعات شرقی فرهنگ و هنر.
یاسپرس، کارل. 1363. فلوطین. ترجمۀ محمدحسن لطفی. تهران: خوارزمی.
Russon, John. 1998. “plotinus”, in: Mikchael Kelly (ed.), Encyclopedia of Aesthetics, vol. 4, New York: Oxford.
Panofsky, Erwin. 1968. Idea: a concept in Art Theory, translation by. Joseph Peake, New York: Harper & Row.
-         Gray , Basil , 1977 , An Album of Miniatures and Illuminations from the Baysonghory Manuscript of the Shahnameh of Firdowsi , Tehran:Franklin Publish
 -         Brand , Barbara, 2010, Mohammad Juki’s Shahnameh of Firdowsi , London: Royal Asiatic Society and Philip Wilson Publisher