سیر تطّور شمایل‌نگاری اسلامی ایران از تنزیه تا تشبیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

چکیده

شمایل‌نگاری مذهبی در ایران اسلامی از مهم‌ترین مآثر هنر شیعی است. پیشینة این هنر در ایران نشانگر رویکرد تنزیهی در آن با هدف بی‌پیرایه نشان دادن اولیای الهی و منزه دانستن آنان از تشبیهات این جهانی است. این رویکرد در آثار اصیل نگارگری و پس از آن در آثار خیالی‌نگاری قابل مشاهده است. با سیطره یافتن تجربه‌گرایی (اثبات‌گرایی) بر اندیشة هنرمند معاصر از یک‌سو و تبادلات فرهنگی و هنری میان جوامع از سوی دیگر، روند تشبیه‌گرایی و عینیت بخشیدن به شمایل‌ها در هنر معاصر ایران فزونی یافته است. این مقاله با اتخاذ روش تحلیلی و توصیفی، ضمن مروری بر تاریخ شمایل‌نگاری و مبانی نظری آن نزد هنرمندان شیعی، می‌کوشد تا وضعیت حال حاضر این هنر را در ایران بررسی کند. 33 نمونه مصادیق شمایل‌نگارانه در این مقاله از آثار پیشین نگارگری، آثار هنرمندان نقاش و نگارگر معاصر و نیز آثاری بدون امضا انتخاب شده‌اند که روند این هنر را بازمی‌نمایانند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Trend of Transformation in Islamic Iconography of Iran; from Transcendental to assimilation Approach

نویسنده [English]

  • Seyedeh Razieh Yasini
Assistant Professor,Research Institute for culture, Art & Communication
چکیده [English]

 
Abstract:
 Religious iconography in Islamic Iran is one of the most important Shiite arts. The history of this art in Iran signifies it`s transcendental approach to depict sacred characters pure and consider them far from worldliness. This approach is apparent in original miniature works and then coffee house paintings. Following the dominance of empiricism (positivism) on the mind of the contemporary artist on one hand and cultural and artistic transactions between different societies on the other hand, the course of representationality and objectification of icons in Iranian contemporary art has increased. This paper, by applying descriptive- analytical method, reviews the history of iconography and its theoretical literature in the view of Shite artists and examines the current situation of this art in Iran. In this paper 33 artworks have been selected as samples of iconographic works from the past and contemporary miniature and painting, as well as some other unsigned works which represent the course of this art.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Icon
  • simile
  • transcend
  • Persian miniature
  • contemporary painting
ارزقی، ابوالولید محمد بن عبدالله بن احمد. 1368. اخبار مکه. ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی. تهران: بنیاد.
بورکهارت، تیتوس. 1383. هنر مقدس. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش.
جاوید، هوشنگ. 1387. «نقش عشق و خنیای راز»، ماهنامۀ صحنه. شمارة 54.
حافظ‌نیا، محمدرضا. 1387. مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: سمت.
سامانی، عمان. 1377. گنجینة الاسرار. قم‌: کتابفروشی‌ محمودی.
سوآمی، کومارا. 1386. فلسفۀ هنر مسیحی و شرقی. ترجمۀ امیرحسین ذکرگو. تهران: فرهنگستان هنر.
سیف، هادی. 1369. نقاشی قهوه‌خانه. تهران: موزۀ رضا عباسی.
طبری، محمدبن جریر. 1352. تاریخ طبری. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
عکاشه، ثروت. 1380. نگارگری اسلامی. ترجمۀ غلامرضا تهامی. تهران: حوزه هنری، چاپ اول.
فارس‌نیوز. ۱ اسفند ۱۳۸۵. «ایجاد ترافیک و نصب شمایل محدودیت هیئت‌های مذهبی است»، کد خبر: 8511010304
کراملین، رزماری. 1386. فراسوی ایمان. ترجمۀ مصطفی اسلامیه. تهران: فرهنگستان هنر.
گامبریج، ارنست. 1385. تاریخ هنر. ترجمۀ علی رامین. تهران: نی.
گرگانی، فخر الدین اسعد. 1338. ویس و رامین. تصحیح مجتبی مینوی. تهران: کتابفروشی بروخیم و پسران.
میرزایی‌مهر، علی اصغر. 1386. نقاشی‌های بقاع متبرکه در ایران. تهران: فرهنگستان هنر. چاپ اول.
هینلز، جان، آر. 1386. فرهنگ ادیان جهان. گروه مترجمان. ویراستار ع پاشایی. قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.