مطالعه تحولات سیاسی و فرهنگی دوره شاه تهماسب صفوی وتأثیرآن در نقاشی این دوره با توجه به نظریه بازتاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان

2 دانشیار دانشگاه هنر اصفهان

3 استاد دانشگاه هنر تهران

4 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی شیراز

10.22070/negareh.2020.4597.2258

چکیده

ایران در دوره صفوی دستخوش تحولات سیاسی و اجتماعی عظیمی شده است. شاهان صفوی برآن بودند تا میان گروه های مختلف سیاسی موازنه برقرار کنند و این امر موجب شده بود تا مناسباتی پیچیده بر شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و همچنین میان مردم و حاکمیت برقرار گردد. این مناسبات گریبان هنرمندان را نیز گرفته بود، هدف این مقاله بررسی تأثیرتحولات سیاسی و فرهنگی دوره شاه تهماسب را بر روند نقاشی ایران مورد مطالعه قرار دهد  و سئوالاتی که مطرح بوده این است که 1.مناسبات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در دوره شاه تهماسب چگونه شکل گرفته است؟ و2.این مناسبات چگونه در نقاشی دوره شاه تهماسب بازتاب می‌یابد؟ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با رویکردی تطبیقی با ابتنا بر نظریه بازتاب در حوزه جامعه شناسی است. شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای و روش تجزیه و تحلیل کیفی  بوده است.  ازنتایج تحقیق چنین بر می‌آید که مناسبات بر اساس توازن قدرت میان نیروهای درون نظام صفوی شکل گرفته است و در موقعیت های مختلف نسبت به موازنه میان این نیروها اقدام صورت می‌گرفته است و شاه تهماسب دردوره دوم زندگی  برای تعادل بخشی به نیروهای مختلف داخل در نظام سیاسی و شرایط و موقعیتی که در سطح روابط خارجی داشته کمتر توانسته به هنر توجه کند. این امر موجب شده است بسیاری از هنرمندان از جمله نقاشان همکاری محدودتری با دربار داشته باشند. بر این اساس می‌توان گفت نقاشی ایران در این برهه از تاریخ و طی پنجاه و اندی سال سلطنت شاه تهماسب از نظر سبک شناسی کم مایه تر و محدودتر با موضوعات مختلف درباری، مذهبی و در برخی موارد نزدیک به جریان عامیانه پیش رفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of Political and Cultural Developments during the Reign of the Safavid Shah Tahmasb and Its Effect on Painting of This Period according to Reflection Theory

نویسندگان [English]

  • Saeedeh Sajadi Baghbadorani 1
  • Alireza Khaje Ahmad Attari 2
  • Mohammad Taghi Ashouri 3
  • Alireza Khoddamy 4
1 PhD Students in Art Research, Art University Of Isfahan, Isfahan, Iran.
2 PhD, Associate Professor of Art Research and Faculty Member, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
3 Professor, Applied Art Faculty, University of Art, Tehran, Iran.
4 PhD, Assistant Professor, Shiraz Azad University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

During the Safavid period, Iran underwent great political and social changes. King Ismail, the first Safavid king, declared Shi'ism the official religion of Iranian society and in addition to establishing a unified dynasty, prevented its dissolution in face of the Ottoman Empire and the Uzbeks. Inside the country, Safavid kings maintained a balance between different political groups, which led to the establishment of complex social, political, and economic relations, as well as between the people and the government. Since in any political and social system, the relations that lead to its stability and strength can be predicted, the impact of these relations on the various pillars of society can be predicted. It seems that these conditions also exist in the social systems of art. Researchers who have used sociological studies in the field of art rely on theoretical assumptions with different implications. On the other hand, this relationship has affected artists in the Safavid period. Painting workshops have always been in the shadow of the support of the Shah and the influential supporters of the court throughout the history of Iranian painting. This support also existed traditionally during the reign of the Safavid Shah Tahmasb. With the support of the court, the painters have illustrated books such as Shahnameh and Khamseh Nezami. However, since the middle of the tenth century AH, due to the escalation of political wars between Iran and the Ottomans in the northwest and the Uzbeks in the northeast, as well as the upheavals in internal affairs, attention to art decreased. The purpose of this article is to obtain the factors and reasons that have changed the political and cultural developments during the reign of the Safavid Shah Tahmasb and its effect on the painting of this period according to the theory of reflection. Accordingly, this study seeks to answer the question of how Iranian painters during the reign of Shah Tahmasb I showed social changes in their paintings. In fact, this theory has shown us how socio-political influences affect social activities, including art. This theory holds that art is the mirror of society (or is conditioned or determined by society). This approach focuses on researching works of art to enhance our knowledge and understanding of society. The reflection approach in the sociology of art includes a wide variety of research, which is the common ground of all of them (art is the mirror of society). Due to its diversity of social reflections and the views of sociologists such as Plekhanov, Max Weber, Panofsky, Hauser, and Wolf, this approach examines the various conditions of society associated with political, cultural, social, and ideological life. The research method is descriptive-analytical and has been used to collect materials from library sources. The Safavid government has gradually reduced its authority over Ghezelbash and increased the authority of Shiite clerics. At the same time, the court system, and the sufficient skill of the Iranians in that regard, had dominated the general structure of the administrative system of government. These changes took place during Shah Tahmaseb's dominance and after a period of turmoil and chaos caused by the power that Ghezelbashs considered to be both a right and a responsibility in the court. However, the pressure exerted on the Shah from all sides, as the center of political and religious movements, caused his influence on members of society, including artists, to disperse from the court. This dispersion, along with the support of wealthy newcomers and the Indian court, led painters to experiment with a variety of subjects and paintings, which gradually changed the previous way and indicated independence in the type of commission and dealing with everyday subjects. Therefore, the following results can be enumerated:
- The court's support for the royal workshops and its reflection in the colorful works have shown the importance of the painted manuscripts in the court.
- The influence of the Shiite religion that led to Shah Tahmasb's attention to religious affairs has shown a pervasive spirit in the culture and society of that time. Producing and illustrating religious issues in works such as Shahnameh and Khamseh Nezami, in continuation of books of divination, have all been performed with religious themes.
- Independence of artists from the court led to a change in the choice of painting subjects.
- Changes in the economic pace of society and the emergence of the low-income wealthy as the new social stratum led to the production of works that were weaker in terms of pride and less colorful in terms of color.
- Changing the themes of the paintings drew the painting towards more social and popular themes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid Period
  • Painting
  • Shah Tahmasb I
  • Painting of Tabriz School II
  • Qazvin School
  • Mashhad School
  • Reflection Approach
آژند، یعقوب(1384)مکتب نگارگری تبریزو مشهد - قزوین، فرهنگستان هنر، تهران.
اسکندر بیک ترکمان (1350) تاریخ عالم آرای عباسی،به کوشش ایرج افشار، امیر کبیر، تهران.
الکساندر، ویکتوریا(1393) جامعه شناسی هنرها، شرحی بر اشکال زیبا و مردم پسند، اعظم راودراد، فرهنگستان هنر، تهران.
امیر راشد، سولماز.حسینی، سجاد(1394) اسلوب نگار گری ساز، غنیمتی از غنایم چالدران، مطالعات تاریخی و فرهنگی،ش 25، ص26-1.
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم(1378) سیاست و اقتصاد عصر صفوی، صفی علیشاه، تهران.
بینیون، لورنس. ج، و، ویلکینسون. بازیل گری(1367) سیر تاریخ نقاشی ایران، محمد ایران منش، امیر کبیر، تهران.
پاکباز،روئین (1379) نقاشی ایران از دیر باز تا امروز، زرین و سیمین، تهران.
جعفریان، رسول(1370) دین و سیاست در دوره صفوی، انصاریان، قم.
خزایی، محمد(1368) کیمیای نقش، حوزه هنری، تهران.
راودراد، اعظم(1382)نظریه جامعه شناسی هنر و ادبیات، دانشگاه تهران، تهران.
رامین، علی(1387)مبانی جامعه شناسی هنر، نشر نی، تهران.
رحیمی، حنیف(1395) بررسی دیباچة دوست محمد هروی بر مرقع بهرام میرزای صفوی از منظر جامعه شناسی تاریخی تحلیلی، نامه هنرهای تجسمی و کاربردی ، ش 17، ص 63-66.
روملو، حسن بیگ(1931) احسن التواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی، بابک، تهران.
رویمر، ه.ر (1380) تاریخ ایران، دوره صفویان(پژوهش دانشگاه کمبریج)، یعقوب آژند، نشر جامی، تهران.
سیمپسون، ماریا شرو(1382) ، شعر و نقاشی ایرانی، حمایت از هنر ایران، ترجمه عبدالعلی براتی و فرزاد کیانی، نسیم دانش، تهران.
سیوری، راجر(1363)ایران عصر صفوی، کامبیز عزیزی، نشر مرکز، تهران.
سیوری، راجر(1380) تاریخ ایران، دوره صفویان(پژوهش دانشگاه کمبریج)، یعقوب آژند، نشر جامی، تهران.
شاردن، ژان(1345) سیاحت نامه شاردن، محمد عباسی، دایره المعارف تمدن ایران(3و4)، امیر کبیر، تهران.
صادقی بیگ افشار(1327) مجمع الخواص، عبد الرسول خیام پور، تبریز.
عالم آرای صفوی (1350). به کوشش یدالله شکری. تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
فراهانی فرد، مهدی(1395)مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی، امیر کبیر، تهران.
فریدمن، دیوید(1390)، اقتصاد چیست، برگرفته از کتاب نظریه قیمت، ترجمه یاسر میرزایی، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 2649، 19/4.
کنبی، شیلا (1389) نگارگری ایرانی، مهناز شایسته فر، مطالعات هنر اسلامی، تهران.
مقدم اشرفی، م(1388) از بهزاد تا رضاعباسی(سیر تکامل مینیاتوردر سده دهم و اوایل سده یازدهم هجری)، نسترن زندی، موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری، تهران.
مقدم اشرفی، م (1367)همگامی نقاشی با ادبیات در ایران، رویین پاکباز، نگاه، تهران.
میر جعفری، حسین (1353) «نامه‌ای از کمال الدین بهزاد به پادشاه صفوی»، مجله هنر و مردم، شماره 142، سال دوازدهم، صص 11-6.
وبر، ماکس(1382) دین، قدرت، جامعه، احمد تدین، هرمس، تهران.
ولش، آنتونی(1385) نگار گری و حامیان صفوی، روح الله رجبی، فرهنگستان هنر، تهران.
- Esin Atil,"The Brush of the masters: Drawing from Iran and India", Freer Gallery of Art, 1978.
Grabar, oleg,(2000) " Mostly Miniature", Princeton, London.-
- Friedman, Milton(1953)”Essays in Positievs Economics”, The university of Chicago, Chicago  press.