شناسایی وجه اشتراک پیام موجود در سردرب هفت بنای عمومی دورۀ قاجار از طریق تحلیل گفتمان نقوش به کار رفته در آنها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری رشته شهرسازی، دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، شهر تهران، استان تهران

چکیده

سردرب یکی از بخش‌های ساختمان است که قابلیت بیان اعتقادات سازنده یا کارفرمای آن را به ناظر بنا دارد. گفتمان نقوش به‌کار‌رفته در تزیینات هر سردرب را می‌توان همچون پیامی از سوی سازنده یا کارفرمای سردرب محسوب کرد و آنها را خواند و فهمید. گفتمان نقوش سردرب هفت بنای عمومی دورۀ قاجار موضوع این پژوهش است. مساله ای که دنبال می‌شود نحوۀ شناسایی وجه اشتراک میان پیام‌های نهفته در این سردرب‌ها از طریق تحلیل گفتمان نقوش به کار رفته در آنها می‌باشد. هدف پژوهش شناسایی وجه اشتراک سردرب‌های منتخب در نحوۀ ارتباط با بینندگان یا مخاطبان بنا است. روش اصلی پژوهش توصیفی-تحلیلی بود و داده‌های آن بر مبنای مشاهدات عینی، مطالعات کتابخانه ای و با استناد به تصاویر دست اول گردآوری شد. این پژوهش نشان داد که فرآیند پیام رسانی در همه سردرب‌های منتخب با بهره‌گیری از نقوش مختلف، مضامین متفاوت و ترکیب‌های ظریف، ولی با روش‌های گوناگون صورت گرفته است. مقایسه گفتمان‌های شناسایی‌شده در سردرب‌ها مشخص کرد که غلبۀ خیر بر شر وجه مشترک تمام آنهاست. علت اصلی توجه سازندگان و کارفرمایان این سردرب‌ها به این نوع گفتمان را می‌توان در تمایل حکومت‌های قاجاری به نمایش قدرت و حقانیت سیاسی، مذهبی و باستانی خود به ناظران داخلی و خارجی جستجو کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identification of Common Point of Entrance Massage of Seven Qajar Public Building through Discourse Analysis of Motifs

نویسنده [English]

  • Kazem Afradi
PhD Student of Urban Planning, School of Urban Planning, Faculty of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

 
Abstract: the entrance is an important part of a building that have ability to express its creator or employer's beliefs to viewers. It's possible to count the motifs discourse as a message from entrance's designer or employer; so it can be read and understood. Discourse of entrances of seven public building from Qajar era is the matter of this research. The identification of common point of latent massages in this entrances through discourse analysis of motifs, is the research problem. The goal of research is identification of ways which used in seven selected cases communicating with viewers. This research went ahead with descriptive-analytical method and its data collected through direct observations, library studies and original images .This research revealed that the process of massaging in all cases have done using different motifs, various themes and delicate composition, but in different ways. Discourse analogy of selected cases showed that the victory of good over evil is common point of all cases. The main reason for the attention of designers and employers of selected entrances to this kind of discourses, can be understood through Qajar government tendency to show their political, religious and ancient power and legitimacy to domestic and foreign viewers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seven Public Building From Qajar Era
  • Tiles of Entrance
  • Motif Study
  • discourse analysis
  • اختیاری، اسفندیار؛ پشوتنی‌زاده، آزاده و اخوی‌جو، رامین. (1390). «تحولات نماد الوهی فرشته با الهام از نقش فروهر و بن مایه سیمرغ». علمی پژوهشی زن در فرهنگ و هنر، دوره سوم، شماره 1، ص23-5.
  • اسدپور، علی. (1393). «تحلیل ماهیت و ساختار بازنمایی فضای شهری در کاشی‌کاری‌های قاجاری (مورد مطالعه: کاخ گلستان تهران)». تخصصی پژوهش‌های منظر شهر، سال اول، شماره16، ص7-1.
  • بمانیان، محمدرضا؛ مؤمنی، کورش و سلطان‌زاده، حسین. (1390). «بررسی تطبیقی نقوش کاشی‌کاری دو مسجد-مدرسه چهارباغ و سید اصفهان». علمی پژوهشی مطالعات تطبیقی هنر، سال اول، شماره 2، ص16-1.
  • بمانیان، محمدرضا؛ مؤمنی، کورش و سلطان‌زاده، حسین. (1390). «بررسی نوآوری و تحولات تزئینات و نقوش کاشی‌کاری مسجد-مدرسه‌های دوره قاجار». علمی پژوهشی نگره، شماره 18، ص 47-35.
  • جباری، فاطمه و مراثی، محسن. (1392). «مطالعه تطبیقی تصاویر نسخ سنگی و کاشی‌های مصور دوره قاجار». علمی پژوهشی هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره 18، شماره 1، ص68-57.
  • جعفری، زهره؛ آیت‌اللهی، حبیب ا... و حیدری، مرتضی. (1386). «بررسی چگونگی شکل‌گیری نقش فرشتگان (انسان بالدار) در منابع تصویری قبل از اسلام». علمی پژوهشی مدرس هنر، دوره دوم، شماره2، ص24-7.
  • خزایی، محمد. (1381). «نقش شیر در هنر اسلامی». علمی پژوهشی هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، شماره 17، ص57-54.
  • سامانیان، صمد؛ میرعزیزی، محمود و صادقپور فیروزآباد، ابوالفضل. (1393). «بررسی مضامین تصویری کاشی‌های نقش برجسته موجود در تالار اصلی کاخ‌موزه گلستان». علمی پژوهشی هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، دوره 19، شماره 1، ص72-59.
  • شهبازی سیاوش و شهبازی، سروش. (1386). «تکیه معاون الملک جلوه‌گاه هنر مذهبی و حماسی و چهره‌های تاریخی ایران». ماهنامه کتاب ماه هنر، شماره؟، ص 52-46.
  • عطارزاده، مجتبی و اتحادمحکم، سحر. (1392). «خوانش گفتمان کاشی نگاره روایتگر سردرب ورودی باغ ارم شیراز». علمی پژوهشی باغ نظر، سال دهم، شماره 26، ص48-41.
  • مبینی، مهتاب. (1389). «بررسی تطبیقی نقش شیر در اساطیر و هنر ایران و هند». علمی پژوهشی نقش‌مایه، سال سوم، شماره 6، ص6-1.
  • محمدزاده، مهدی و سلاحی، گلناز (1392)، «بررسی موضوعی آرایه‌ها و نقش‌مایه‌ها در اشیای فولادی عصر قاجار». علمی ترویجی جلوه هنر، شماره9، ص76-63.
  • محمدی، رضا و رجبی، محمدعلی. (1389). «بررسی کتیبه‌های سردرب ورودی منازل تهران از دوره قاجار تاکنون». علمی پژوهشی نگره، شماره 15، ص27-19.
  • ولیزاده اوغانی، محمدباقر و ولیزاده اوغانی، اکبر. (1391). «تکریم مهمان و جلوه آن در ساختار فضایی خانه‌های سنتی ایران». علمی تخصصی معرفت اخلاقی، سال سوم، شماره 4، ص115-103
  • براتلو، عطیه و همکاران. (1391). «چگونگی ورود معماری غرب در قراقخانه»، دانشگاه هنر تهران، دانشکده معماری و شهرسازی.
  • خزائی، محمد. (1392). «تأویل نمادین نقوش طاووس و سیمرغ در بناهای اصفهان عصر صفوی. دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
  • اخوان اصغری، خلیل. (1389). شمال نیوز. بازیابی در:28/6/93.
  • پایگاه خبری تحلیلی تبیان (1391). حمام پهنه سمنان. بازیابی در: 23/7/93.
  • پناهی، عباس و احدنژاد، لیلا. (1390). «محله‌های ساغری سازان شهر رشت و جاذبه‌های آن». فصلنامه سیاسی-ادبی-فرهنگی گیلان ما. .بازیابی در: 7/7/93.
  • خبرگزاری فارس (1390). مرمت و بازسازی سردرب ارگ تاریخی سمنان، بازیابی در:23/7/93.
  • شریفی، علی‌اکبر. (1392). بررسی و تحلیل دیوارنگاری در دوره قاجار، وب‌سایت مامیترا. بازیابی در:31/6/93.
  • مریخ پور، زینب. (1393). تکیه معاون الملک، گوهر کاشی‌کاری دوره قاجار. وب‌سایت انسان‌شناسی و فرهنگ. بازیابی شده در: 15/7/93.
  • وبلاگ آرمان‌سفر. (1391). حمام تاریخی پهنه سمنان، بازیابی در: 25/7/93.
  • وبلاگ عمرانکو. (1391). ارگ سمنان ، بازیابی در:23/7/93.
    • Karlberg, Michael (2012) discourse theory and peace. Overview of discourse theory. Western Washington University. Access in: http://myweb.wwu.edu/karlberg/articles/DiscourseTheory.pdf
    • Paul Gee, James (2011) An Introduction to Discourse Analysis; Theory and method. Routledge: third edition. 
    • Parsi wiki open dictionary