ارتباط موضوع و رنگ در کاشی‌نگاره‌‌های عاشورایی تکیه معاون‌الملک کرمانشاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد ارتباط تصویری(گرافیک)،شهرکرمانشاه، استان کرمانشاه،

2 استادیار گروه گرافیک، دانشکده هنر دانشگاه نیشابور، شهر نیشابور، استان خراسان رضوی.

3 کارشناس ارشد مرکز فناوری اطلاعات دانشگاه نیشابور، شهر نیشابور، استان خراسان رضوی

10.22070/negareh.2021.5507.2509

چکیده

تکیه معاون‌الملک کرمانشاه یکی از بناهای زیبا و باشکوه دوره‌ی قاجار از جهت غنای تصاویر و تنوّع رنگ در هنر کاشی‌کاری ایران است .در این بنا، علاوه بر کاشی‌های تزئینی معمول بناهای تاریخی، بخش اعظم نگاره‌های منقوش بر کاشی‌ها با توجه به کارکرد تکیه، قصص قرآنی و حوادث مرتبط با عاشوراست. بر این اساس، انتظار آن است که متناسب با این نوع نگاره‌ها جهت به تصویرکشیدن آن‌ها از رنگ‌های خاصی نیز استفاده شده باشند که متناسب با کارکرد و فضای کلی تکیه باشند. با توجه به تنوع موضوعات و تعدد کاشی‌نگاره‌ها، به جهت محدودتر کردن دامنه‌ی پژوهش، در این مقاله صرفاً به تبیین ارتباط موضوع و رنگ در کاشی‌نگاره‌های عاشورایی تکیه با هدف تبیین تأثیر این موضوع بر انتخاب رنگ کاشی‌نگاره‌ها پرداخته شده است. بنابراین سعی شده است به این سوال پاسخ داده شود که انتخاب رنگ کاشی‌نگاره‌های عاشورایی تکیه معاون‌الملک کرمانشاه چه ارتباط بصری و مفهومی با موضوع این کاشی‌نگاره‌ها دارد؟
این پژوهش از نوع تحقیقات توسعه‌ای است و از منظر بررسی داده‌ها، روش تحقیق به‌صورت کمّی‌وکیفی است که با بررسی همه‌ی کاشی‌نگاره‌های عاشورایی دردسترسِ بخش زینبیه تکیه انجام پذیرفته است. با استخراج داده‌های کمّی حاصل از میزان استفاده از رنگ در این کاشی‌نگاره‌ها با توجه به نتایج آماری به‌دست‌آمده به کمک علم پردازش تصویر، این نتیجه حاصل شده است که گرچه انتخاب رنگ در کاشی‌نگاره‌های عاشورایی تکیه معاون‌الملک متأثر از رنگ‌های غالبِ مورداستفاده‌ی دوره قاجار است اما بیشترین درصد رنگ‌های‌ به‌کار‌رفته در کاشی‌نگاره‌های عاشورایی، از خانواده رنگ‌های خاکستری (Gray) هستند که انتخاب آن‌ها به دلیل کارکرد اصلی تکیه به عنوان مکان عزاداری اباعبدالله (ع) بوده است. بنابراین انتخاب رنگ‌های به‌کاررفته در کاشی‌‌نگاره‌های عاشورایی، علاوه بر حفظ تداوم سنت رنگیِ کاشی‌کاری دوره‌ی قاجار، ارتباط مستقیمی با موضوعات و مفاهیم کاشی‌نگاره‌های عاشورایی تکیه معاون‌‌الملک دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The connection between subject and color in the Ashura tiles of ” Tekiye Moaven Al-Molk” in Kermanshah

نویسندگان [English]

  • atena shirzadi 1
  • Mohammad Darvishi 2
  • Davod Bokaeyan 3
2 PhD, Associate Professor and faculty member of the graphic arts department of University of neyshabur, neyshabur, iran.
3 Masters, information Technology of Neishabour University, neyshabur, iran.
چکیده [English]

Tekyeh Moaven al-Molk of Kermanshah is one of the well-known religious buildings of the Qajar period in the city of Kermanshah which was built and completed by the deputy of Moaven al-Molk, the founder, in 1320 AH. At first, this building only included the Hosseiniyah sections and its main use was to hold religious ceremonies as a place to resolve ethnic nomadic and social differences.
This beautiful and magnificent building of the Qajar period, has a variety of tiles of Quranic stories, paintings in European naturalism, paintings of Iranian Kings, Islamic motifs as well as Ashura themes, and is Known as a treasure trove of rich images and color diversity in the art of tiling in Iran.
One of the most widely used themes in religious paintings is tiles with Ashura themes. Accordingly, it is expected that in accordance with this type of drawing, certain colors would be appropriated to the function and overall space of the Tekyeh.
Therefore, with the aim of explaining the impact of the events of the great Karbala plain on the choice of color of Ashura tiles in this building, an attempt has been made to answer the questions of what visual and conceptual relationship exists between the choice of colors in Ashura tiles of the Tekyeh Moaven al-Molk of Kermanshah and the theme of the pictures?
And that in choosing the color for the tiles, the subject of the tiles had the main priority or the choice of color was made according to the originality of the color palette of the Qajar period and the execution methods of the time?
The answers to these questions make clear the necessity and importance of the present study.
The target population of this research is to examine all the Ashura tiles in the Tekyeh Moaven al-Molk, which have been selected from their main part of the Tekyeh, namely Zeinabia. In this part of the Tekyeh, there were twelve tiles with Ashura theme, two of which had collapsed and physically damaged over time. In the end, due to few shortcomings, seven tiles were studied as statistical population.
Due to the fact that each tile is composed of a large number of identical units of 20×20 cm tiles with seven- color tile technique, by dividing each work into parts of these unites, extensible results can be extracted for all Ashura tiles.
Therefore, based on the available sampling method, the statistical population of seven Ashura tiles with 834 unit out of a total of 1256 units has been selected, which are firstly completely intact, and secondly have quality in terms of color. In this research, with the technique of image processing science, the amount of color used in each tile has been explained as well as the relationship between color and subject in Ashura tiles of Tekyeh Moaven al-Molk.
This research is a type of developmental one and from the perspective of data type; the research method is qualitative and qualitative, which has been done by examining all the tiles of Ashura drawing available in the Zeinabia section of the Tekyeh.
The data generation tools in this research are observation, field research and image preparation of the environment. Background information was gathered through written and printed sources, and interviews with knowledgeable individuals helped generate more data in this area.
The method of analysis was as follows: After color analysis of seven tiles in MATLAB software and obtaining the percentage of color used in each, colors with a rate of 1% in the frequency range and bar charts of each image were included. Then, the average of the highest and lowest percentages of colors was extracted from the widely used colors in these tiles.
By extracting quantitative data obtained from the amount of color used in these tiles according to the statistical results obtained with the help of image processing science, it was concluded that the choice of color in Ashura tiles of Tekyeh Moaven al-Molk was influenced by the dominant colors used in the Qajar period. But the highest percentage of colors used in Ashura tiles are from the family of Gray colors, which were chosen because of the main function of the Tekyeh as a place of mourning for Aba Abdullah.
Therefore, the choice of colors used in Ashura tiles, in addition to maintaining the continuity of the color tradition of Qajar tiles, has a direct relationship with the themes and concepts of Ashura tiles of Tekyeh Moaven al-Molk.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Color
  • Tile Painting
  • Tekyeh Moaven al-Molk
  • Kermanshah
  • Ashura
آژند، یعقوب، دیوارنگاری در دوره قاجار، مجله هنرهای تجسمی،  25، 1385، 41-43.
آیت‌اللهی، حبیب‌الله، 1376، مبانی نظری هنرهای تجسمی، تهران، سمت.
پنجه باشی، الهه و فرهد، فرنیا، مطالعه نقوش مذهبی در کاشی‌های تکیه معاون‌الملک، فصلنامه علمی نگارینه هنر اسلامی، ‌7و8، 1394، 15-29.
پیرنیا، محمد کریم، 1381، مصالح ساختمانی، آژند، اندود، آمود در بناهای کهن ایران، تهران، انتشارات سازمان فرهنگی.
خورشیدی، سید هادی، 1396، کاشی‌کاری در حرم مطهر رضوی، مشهد، به‌نشر.
دارابی، طناز،1393، بررسی دیوارنگاره‌های تکیه معاون‌الملک کرمانشاه به سه اصل تعامل دیوارنگاری (معماری، مخاطب و محیط)، پایان‌نامه‌ی منتشرنشده کارشناسی‌ارشد نقاشی، دانشگاه سوره.
ریاضی، محمدرضا، 1395، کاشی‌کاری قاجاری، تهران، یساولی.
زارعی، محمدابراهیم و حیدری باباکمال،یداله، تأملی بر تنوع مضامین هنری و منشأ کاشی‌های قاجاری تکیه معاون‌الملک کرمانشاه، نشریه هنرهای زیبا، ‌68، 1395، 53-64.
زنده‌زبان، آزاده، 1393، شمایل‌نگاری واقعه عاشورا بر روی کاشی‌های تکیه معاون‌الملک کرمانشاه، پایان‌نامه‌ی منتشر‌‌نشده کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده‌ی هنر و معماری، یزد.
سالاری طالقانی، معصومه، 1389، بررسی تطبیقی نقوش کاشی‌کاری عصر صفویه و قاجار، پایان‌نامه‌ی منتشر‌‌نشده کارشناسی‌ارشد پژوهش هنر دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده‌ی هنر و معماری، تهران.
سیف، هادی، 1389،  نقاشی روی کاشی، تهران، سروش.
شکاری نیری، جواد و طاووسی، محمود، کاشی قاجاری ابداع نوینی از هنرهای کاربردی در معماری ایران، مجله مطالعات ایرانی،  14، 1387، 147-160.
شهبازی، سیاوش و شهبازی، سروش، تکیه معاون‌الملک جلوه‌گاه هنرمذهبی و حماسی و چهره‌های تاریخی ایران، کتاب ماه هنر، 103-104، 1386، 51-46.
شیرازی، ماه‌منیر و موسوی‌لر، اشرف‌السادات، بازیابی لایه‌های هویتی در هنر دوره قاجار مطالعه موردی روی کاشی‌های دوره قاجار، فصلنامه علمی- پژوهشی نگره، ‌41، 1396، 17-29.
عزتی، نسیم، 1394، تحلیل رنگ در کاشی‌نگاره‌های تکیه معاون‌الملک، اولین همایش بین‌المللی و سومین همایش ملی معماری، عمران و محیط زیست شهری، بازنگری 20/2/1399، Civilica.com.
فریه، ر.دبلیو، 1374، هنرهای ایران، ترجمه پرویز مرزبان، تهران، پژوهش فرزان روز.
گنزالز، رافائل‌سی، وودز، ریچارد ای وودز، 1394، پردازش تصویر دیجیتال، ترجمه‌ی سید ایوب میرطاووسی، تهران، نیاز دانش.
مهدی‌آبادی، ملیحه و خدیوی، سیامک، تغییرات در معماری و تزیینات تکیه معاون‌الملک، فصلنامه علمی- پژوهشی اثر، ‌33تا34، 1381، 100-145.
نامدار، رمضان (1390). مطالعه تحلیلی قابلیت‌های کاربردی نقاشی‌های عاشورایی تکیه معاون‌الملک در تصویرسازی (پایان‌نامه‌ی منتشرنشده کارشناسی‌ارشد تصویر‌سازی). دانشگاه شاهد، تهران.
نوروزی، نسترن، خوانش جامعه‌شناختی مضامین کاشی‌های تکیه معاون‌الملک. دوفصلنامه علمی پزوهشی جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، دوره‌ی 1،  دوم،  1396، 213-252.
نوروزی، نسترن و دادور، ابوالقاسم، تطبیق زیبایی‌شناختی دیوارنگاری‌های مذهبی (واقعه کربلا) بقعه شاه زید و تکیه معاون‌الملک در تعامل با تعزیه، مجله علمی پژوهشی نگره،  48، 1397، 87-104.
Giovanni Curatola, Gianroberto Scarcia, (2007), The art and archieture of persia, Newyork, Abbeville.
Relationship between subject and color in Ashura tiles on Tekye Moaven al molk, Kermakshah