تبیین جایگاه قاب در آثار نگارگری ایران و بررسی نوآورانه آن در آثار محمود فرشچیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس

2 استادیار گروه ارتباط تصویری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران: ایران.

10.22070/negareh.2020.3021

چکیده

یکی از مهمترین مباحث در هنرهای تجسمی قاب و رابطه آن با اثر هنری است که بدون در نظر گرفتن آن، اجزا و عناصر داخل آن، تعریف مشخص و قابل درکی نخواهند داشت. قاب در آثار نگارگری قدیم ایران دارای هویت مستقل و کارکردهای گوناگون بوده و در دوره‌های مختلف تحولاتی داشته است. در میان هنرمندان نگارگر معاصر نیز محمود فرشچیان از قاب و کارکردهای متنوع آن غافل نبوده و از آن به شیوه‌های گوناگونی بهره برده است.
هدف از تحقیق پیش‌رو شناسایی و تبیین جایگاه قاب در آثار نگارگری قدیم ایران و تداوم سنت و نوآوری آن در آثار فرشچیان در این زمینه است. مقاله در پی پاسخ به این دو پرسش است که: قاب در آثار نگارگری قدیم ایران چه ویژگی و کاربردی داشته است؟ و کاربرد قاب در آثار فرشچیان و نوآوری‌های وی در این زمینه چگونه است؟ این مقاله به شیوه توصیفی_تحلیل انجام شده است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای_اسنادی و با ابزار کتاب، فیش، رایانه و تصویر صورت گرفته است.
در نهایت مقاله به این نتایج دست یافته که قاب در آثار نگارگری قدیم، در اشکال متنوع هندسی و انواع گوناگونی همچون قابهای بسته و باز و یا ساده و متحرک انجام شده و کارکردهایی همچون ارتباط با مضمون نگاره و نیز برقراری پیوند میان متن و حاشیه داشته است. همچنین در سیر تحول قاب در نگارگری معاصر که در این مقاله بصورت موردی آثار فرشچیان بررسی شد، معلوم گردید که وی قاب را به دو شیوه سنتی و نوآورانه استفاده نموده است. از جمله نوآوری‌های ایشان می‌توان به شکل کلی نمایش قاب، نحوه کشیدن قاب، شکل تحرک قاب و در ابداع آثاری بدون قاب اشاره نمود. قاب در آثار وی در ارتباط با مضمون نگاره متحول گشته و به شیوه‌های گوناگون در پیوند با حاشیه نگاره قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Explanation of the Frame in Traditional Persian Paintings and Its Innovation in the Artworks of Mahmoud Farshchian

نویسندگان [English]

  • zeinab rajabi 1
  • Syyed Abutorab Ahmadpanah 2
1 phd student of Islami art; faculty of art, Tarbiat modares university, Tehran, Iran
2 Tarbiat Modares University Tehran, Iran
چکیده [English]

“Frame” or Cadre is essentially one of the most important constituent elements of an artwork, and the artists have long paid attention to it in the visual arts of Iran; especially in post-Islamic arts. One of the most important topics in the visual arts is frame and its relation with the artwork or text, without which its components and elements will not be clearly defined. The frame can be the page and the area of the panel, the embedded illustrated image, the interior spaces, or in other words the specific areas within the image of an artwork. The frame actually creates the boundaries, and the various elements of the artwork are defined relative to the frame within the composition. Unless the frame defines the scope of the work, the elements that are embedded in it remain undefined relative to each other and also to the outside of the margin. The frame has an independent identity and has particular importance in Persian artworks in comparison with the arts of other countries. The evolution of frame can be analyzed throughout the history of book-making and painting until contemporary times.
The frame is remarkable in its various forms and functions in the painting. The relationship                                    between the shape of the frame and the theme of artwork, as well as the relationship between the text and the border, indicate the different capabilities and functions of the frame. Therefore frame and its relation to artwork are one of the most important issues in visual arts.
In contemporary Persian painting, despite the independence of the artwork from the manuscripts, frame is still used in works and maintains its expressive and important role in visual art. Among contemporary artists, Mahmoud Farshchian has used the various forms of frame in different ways. It should be noted that Farshchian created a special style that while paying attention to the traditional authenticity of Persian painting, created a new language in Persian art.
 This article, that has been conducted using a descriptive-analytical method, tries to answer the following two questions: what are the characteristics of frame in traditional Persian painting? And what are the uses of the frame in the works of Farshchian and his innovations in this field? The purpose of the research is to identify and explain the position of frame in the works of traditional Persian painting and its continuation and innovation in the works of Farshchian. In this article, beside the fifteen specimens of the traditional Persian painting that have been chosen in order to explain the variety of frames and their characteristics, about thirty specimens from accessible artworks of all Mahmoud Farshchian’s printed works were selected and analyzed as statistical population, which represent the variety of frames and their different characteristics both in terms of traditional frame functions and their innovations.
In conclusion, it has been recognized that frames appear in traditional Persian paintings, generally in the form of rectangular, vertical square or horizontal rectangles, circles, and polygons. Frames may be "closed" and "open" in association with the image. These two types of frames can also be "simple" or "ambulant". Also in reviewing Farshchian's numerous works, it is revealed that he has used both traditional and innovative methods in his works. On the one hand, with regard to the traditional way, he has used traditional open and broken frames, and on the other hand, has used the frame in an innovative way
 This article identifies four types of innovative ways that include: 1- The general shape of the frame display: This means using shapes such as rectangular frames with paper plates, oval, altar, Roman and composite frame formats. 2- The way of drawing frame: His works were examined in terms of two aspects: “frame layout" and "the way of creating frame through color separation" in order to distinguish inner and outer space for induction of the frame. 3- Making the frame ambulant: frames that are curved, torn, burned, clouded, or tailored in relation with the content and type of the frame are his innovations in the field. 4- Non- frame works: rarely used in traditional painting and after Hossein Behzad, however there is a great deal of this kind of frame in his works.
Also regarding the relationship between the frame and the theme of the painting in Farshchian's works, it should be noted that the frame is an excuse to complete the image and is often in relation with the artist's intended theme. Another function of the frame in his works relates to the role of the frame in creating the border and communicating the border with the text. In his work, the marginal elements contribute to the text as well as the main theme of the work, directly or indirectly through the representation of different worlds and times, and also the presentation of the content within the margin.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Frame
  • Persian Painting
  • Farshchian
  • Iran
  • Contemporary
استینسون، اوکویرک و کایتون، ویگ. بون. (1394). مبانی هنر (نظریه و عمل)، ترجمه محمد رضا یگانه دوست، چاپ اول، تهران: سمت.
آلیاتوف، م.، (1372). تاریخچه کمپوزیسیون، ترجمه نازلی اصغرزاده، تهران: دنیای نو.
بارنت، سیلوان، (1391). راهنمای تحقیق و نگارش در هنر، مترجم بتی آواکیان، تهران: سمت.
پریزادیان کاوان، مرجان، (1394). "ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﻪ ی ﮐﺎدر (ﻗﺎب) ﺑﺎ رواﯾﺖ در ﻧﮕﺎرﮔﺮی ﻋﺼﺮ اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎی ﻋﺼﺮ ﺗﯿﻤﻮری"، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
پورتر، ایو، (1392). آداب و فنون نقاشی و کتاب آرایی، مترجم زینب رجبی، چاپ دوم، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
حسینی راد، عبدالمجید، (1391). مبانی هنرهای تجسمی، تهران: مدرسه.
دهخدا، علی اکبر، (1342). لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رضائی‌نبرد، امیر، (1395). نگار جاویدان، چاپ اول، تهران: انتشارات فرهنگسرای میر دشتی.
عمید، حسن، (1359). فرهنگ عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.
هاشمی قاسم آبادی، غلامرضا، (1393). "تبیین معنا و جایگاه قاب در هنرهای تصویری ایران با تأکید بر نگارگری و فرش"، رساله دکترا رشته پژوهش هنر، دانشکده هنر دانشگاه شاهد.
مایل هروی، نجیب، (1372). کتاب آرایی در تمدن اسلامی، چاپ اول، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
مراثی، محسن، (1391). "ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻭ ﺧﺎﺳﺘﮕﺎﻩ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻧﮕﺎﺭﮔﺮﻱ ﻣﮑﺘﺐ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺩﻭﺭﺓ ﺁﻝ ﺍﻳﻨﺠﻮ"، مجله نگره، شماره 23، صص43-51.
معین، محمد، (1383). فرهنگ معین، تهران: انتشارات معین.
موزه هنرهای معاصر تهران، (1384). شاهکارهای نگارگری ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات موزه هنرهای معاصر و موسسته توسعه هنرهای تجسمی.
هوشیار، مهران، (1390). زبان فراموش شده (مقدمه‌ای بر مبانی هنرهای سنتی و تجسمی ایران)، تهران: سمت.
Canby, Shila R., (2014).The Shahnama of Shah Tahmasp, Tehran, Vijeh Nashr Co. International Book & Journal Services.
Cary Welsh, Stuart, (1976). Royal Persian Painting, London, Thames & Hudson.
Darbandi, Afkham & Davis, Dick, (2010). The Canticle of the Birds, Paris, Diana de Selliers.
O’Kane, Bernard, (2003). Early Persian Painting, London, I.B. Tauris & co Ltd.
Simpson, Marianna Shreve, (1997). Sultan Ibrahim Mirza’s Haft Awrang, London & Washington D.C, Yale University Press & Freer Gallary of Art.
Soudavar, Abolala, (1992). Art of Persian Courts, New York, Rizzoli International Publication.