شیوه‌های اجرایی و سیر تحولات تزئینات گچی معماری ایران در قرون هفتم تا نهم هجری قمری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی، دانشگاه هنر اصفهان

2 عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

قرون هفتم تا نهم هجری قمری از دوره‌های مهم تاریخ هنر ایران است که در آن بسیاری از هنرها به پشتوانه دوران قبل از خود (سلجوقیان و خوارزمشاهیان) دستخوش تحولات چشمگیری شده‌اند. یکی از هنرهایی که در این دوره بسیار مورد توجه بوده، هنر گچبری است که آثار بسیار زیادی از آن به جای مانده است. استفاده از گچ در تزئینات معماری این قرون به سرحد کمال رسیده و با برجستگی بیشتر و طرح‌های پیچیده‌تر اجراء شده است. در راستای شناسایی شیوه‌های اجرایی تزئینات گچی این دوران و تحولات و تغییرات صورت گرفته در آن‌ها، از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی و از روش توصیفی- تحلیلی تعدادی از نمونه‌های موجود مورد بررسی قرار گرفتند. ساخت محراب‌های گچی با برجستگی زیاد نقوش در ابتدای قرن هفتم و تزئینات گچی کم برجسته در اواخر قرن هشتم هجری قمری موجب تحولی بزرگ در این هنر و خلق شاهکارهایی عظیم در این دوره شده است. تزئینات گچی این قرون از دو طریق «میزان برجستگی» و «شیوه شکل‌دهی» قابل دسته‌بندی هستند. بطور کلی شیوه‌های تزئینی گچی این قرون شامل یازده مورد می‌شود که از بین آنها تکنیک‌های گچبری برجسته و مشبک و گچ‌کاری وصله‌ای، طلاچسبان از ویژگی‌های خاص گچ‌کاری قرون هفتم تا نهم هجری قمری هستند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Techniques and Changes of Stucco Decorations in Iranian Architecture from 7th to 9thCentury Hijry Qamari

نویسندگان [English]

  • Atefe Shekofte 1
  • Ahmad Salehikakhki 2
1 Student in Conservation of historical and cultural artifacts, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
2 Assistant Professor at Art University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

7th to 9thCentury Hijry Qamari is considered a significant period in art history of Iran, during which many arts had undergone notable changes relying on previous era (Seljuk and khwarazmshahian). One of the notable arts in that period was the art of stucco from which many examples have survived. Using plaster in architectural decorations has reaches its zenith during these centuries and have been executed with more projection and more complicated designs.  
In order to identify stucco decoration techniques and their changes and developments, through observation and investigation using descriptive- ­­analytical method, some of the existing examples have been studied. Building the high relief stucco altars at the the beginning of the 7th century and the bas relief stucco decorations at the end of the 8th century Hijri Qamari led to a significant change in this art and the creation of masterpieces in this period. Stucco decorations in this era are categorizable by the “projection” and the “modeling technique”. On the whole there are eleven techniques for stucco decoration in these centuries from which High Relieve Stucco, Reticulated (Moshabbak), Patchwork Stucco (Vaslehiee) and Gilding are particular characteristics of stucco from7th to 9thCentury Hijry Qamari.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian Architectural Decorations
  • Stucco Decoration from7th to 9thCentury Hijry Qamari
  • Stucco
  • Ilkhanid & Ale Mozafar
  • Execution Techniques