تاریخ‌یابی نسخۀ خطی دیوان سعدی با استناد به بررسی‌های شیوۀ تذهیب آن (با تأکید بر نسخۀ خطی دیوان حافظ)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، شهر اصفهان، استان اصفهان.

2 عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان، گروه صنایع دستی، شهر اصفهان، استان اصفهان.

3 دانشجوی دکتری صنایع دستی و مدرس دانشگاه هنر اصفهان، شهر اصفهان، استان اصفهان.

چکیده

در میان نسخ خطی مجموعۀ «صارم‌الدوله»، موجود در کتابخانۀ ابن‌مسکویه شهر اصفهان، دیوانی از سعدی شیرازی با تذهیب عالی وجود دارد. بررسی‌ها حاکی از آن است که شناسنامۀ این اثر دارای تاریخ اجرا نیست. مقالۀ حاضر با تکیه بر اطلاعات فنی اثر می‌کوشد تاریخ این اثر را مشخص کند. مقایسۀ این نسخه با نسخه‌ای از دیوان حافظ متعلق به سال 1283ق موجود در همان گنجینه به یافتن این پاسخ کمک می‌کند. پس از بررسی‌های دقیق‌تر روشن شد که شباهت‌های اولیه میان تذهیب این دو اثر دارای مبنای علمی است و بنابراین هر دو به یک دورۀ تاریخی تعلق دارند. به دلیل شباهت‌های فنی بسیار، ازجمله نوع قلم‌گیری، حتی می‌توان هر دو اثر را حاصل کار یک نفر و یا استاد و شاگرد دانست. تدوین این مقاله با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوۀ میدانی انجام گرفته‌ است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Dating Manuscript of Divan of Saadi based on Examinations of its Illumination Techniques (with an Emphasis on Manuscript of a Divan of Hafiz)

نویسندگان [English]

  • Shahrzad Fatemi Maqareh 1
  • Qobad Kianmehr 2
  • Shahriar Pirouzram 3
1 M.A. student in Handicrafts, Isfahan University of Art, Isfahan, Iran.
2 Faculty member of Handicrafts, Isfahan University of Art, Isfahan, Iran.
3 PH.D. student of Handicrafts and lecturer at Isfahan University of Art, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

There is a manuscript by Saadi (the great poet of 13th century, Iran) in the collection of Saarem-o-dolleh (in Ibn Miskawayh library of Isfahan) which is known for its magnificent illumination. This book has a colophon but the year of its inscription is still unknown. This missed part has led us to seek a way of dating it, a different way based on technical data of the work. In this regard, we had to find a book with specified date and similar illumination techniques.
A Hafiz manuscript (the great poet of 14th century) from the very same collection, dated 1283 Hijri Qamari (Qajar period) with the mentioned qualities made this study possible. After further examinations we found that this similarity is scientific and based on clear reasons. Based on our hypothesis we can say that both manuscripts definitely belong to the Qajar period. With regard to the numerous technical similarities including delineation, they may even be attributed to one artist, or a master and his pupil. This paper uses descriptive- analytical method and the data is collected through field research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dating
  • Qajar period
  • illumination
  • Manuscript of Divan of Saadi
  • Manuscript of Divan of Hafiz
پوپ، آرتور آپهام. 1387. سیری در هنر ایران، از دوران پیش از تاریخ تا امروز. ترجمۀ نجف دریابندری و دیگران. تهران: علمی و فرهنگی.
پیروزرام، شهریار. ۱۳۹۲. مصاحبه با نویسنده در خصوص تکنیک‌های تذهیب.
حافظ. دیوان. اصفهان: کتابخانۀ ابن مسکویه. شمارۀ ثبت: 1028.
ذابح، ابوالفضل. ۱۳۹۰. مصاحبه با نویسنده در خصوص تاریخ نگارش و خوشنویسی دیوان سعدی.
رهنورد، زهرا. 1388. تاریخ هنر ایران در دورۀ اسلامی: کتاب آرایی. تهران: سمت.
سعدی. دیوان. اصفهان: کتابخانۀ ابن مسکویه. شمارۀ ثبت: 1031.
عمید، حسن. 1378. فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
لینگز، مارتین. 1377. هنر خط و تذهیب قرآنی. ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: گروس.