تحلیل جنبه‌های نمادین شیعی در تزیینات مسجد جامع یزد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار باستان‌شناسی و هنر دوران اسلامی‌، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، شهر اردبیل، استان اردبیل.

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی دانشگاه محقق اردبیلی، شهر اردبیل، استان اردبیل

چکیده

مسجد جامع یزد یکی از مساجد عظیم و مهم سبک آذری در ایران است. از خصوصیات این بنا می‌توان به سردر رفیع، مناره‌های بلند، کاشی‌کاری زیبا، گنبد مسجد و... اشاره کرد. به‌کارگیری نقوش در قالب گچ‌بری، کاشی‌کاری و طرح‌های زیبا حائز اهمیت و درخور تفسیر است. تلفیق نقوش هندسی با نقوش اسلیمی در تزیینات کاشی‌کاری مسجد به نحوی است که در نگاه اول نمی‌توان به‌راحتی بین آن‌ها تمایزی قائل شد. هدف از این مقاله، مطالعه نقوشی است که جنبه نمادین آن‌ها به نحوی در بردارنده تفکرات مذهب شیعه می‌باشد. روش تحقیق توصیفی‌ـ‌تحلیلی است و از طریق مطالعۀ کتابخانه‌ای انجام شده است. بنابر یافته‌های تحقیق نقوش نمادین موجود در مسجد جامع یزد شامل انواع مختلف شمسه، ستاره، محرابی و... است. این نقوش بدین لحاظ حائز اهمیت است که علی‌رغم استقرار حکومت مرکزی سنی‌مذهب طی ادوار ایلخانی و تیموری نمایانگر تفکرات شیعی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study and Analysis of Shiite Symbolic Aspects of Decorations in Jami Mosque of Yazd

نویسندگان [English]

  • S.Hashem Hosseini 1
  • Hossein Farrashi Abarghouee 2
1 PH.D. Assistant professor of Islamic Art and Archaeology, Faculty of Humanities, University of Mohaghegh Ardebili, Iran.
2 M.A. student in Archaeology, University of Mohaghegh Ardebili, Iran.
چکیده [English]

Jami Mosque of Yazd is one of the great and important mosques of Azari style in Iran. We can imply to the features of this building such as high facade, long minarets, beautiful tiling, dome & etc. The utilization of designs in plaster cast, beautiful designs and tiling are very important and interpretable. The combination of geometric designs with arabesque designs in the mosque’s tiling decorations is somehow that in the first glance, we can't distinguish between them easily. The goal of this article is the study of designs which their symbolic aspects contain Shiite thinking. The research method is descriptive- ­­analytical and published material is used. According to the research findings, available symbolic designs in Jami Mosque of Yazd include various types of brandeburgs, stars, altars & etc. These designs are very important because in spite of the establishment of a Sunni central government during the Ilkhanid and Timuried periods, Shiite thoughts have been used in building of this mosque. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Decorations
  • Shia Religion
  • Jami Mosque of Yazd
  • Symbolic Designs
  • Islamic Architecture
ابن بابویه، محمد بن علی. 1382. خصال شیخ صدوق، ج2. ترجمۀ یعقوب جعفری. قم: نسیم کوثر.
افشار، ایرج. 1374. یادگارهای یزد، ج ۲. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
امامی، صابر. 1381. «نماد و تمثیل، تفاوت‌ها و شباهت‌ها»، ماه هنر، 48-47: ۶۰ـ۶۸.
انصاری، مجتبی، اخوت، هانیه‌السادات و ملایی، معصومه. 1387. «بررسی تأثیر عقاید مذهب شیعه بر ارتباطات فضایی مساجد شیعی»، شیعه‌شناسی، 23: 174-145.
براتی، پریناز. 1380. خودشناسی توسط معنای رمزی اعداد. تهران: سیمین.
حیدری‌آقایی، محمود و دیگران. 1384. تاریخ تشیع، ج۱. زیر نظر احمدرضا خضری. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
خادم‌زاده، محمدحسن. 1374. مساجد تاریخی شهر یزد. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
خزایی، محمد رضا. 1388. شاخص اکمال در اعداد ردپای ولایت در عدد ابجد. قم: عطر یاس.
دانش یزدی، فاطمه. 1387. کتیبه‌های اسلامی شهر یزد. تهران: سبحان نور.
دوستخواه، جلیل. 1384. اوستا، گزارش و پژوهش، ج 2. تهران: مروارید.
ستاری، جلال. 1376. رمز اندیشه و هنر قدسی. تهران: مرکز.
سجادی، علی. 1375. سیر تحول محراب در معماری اسلامی ایران از آغاز تا دورۀ مغول. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
شیمل، آنه ماری. 1388. راز اعداد. ترجمۀ فاطمه توفیقی. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب
طباطبایی، سیدمحمدحسین. 1363. تفسیر المیزان، ج ۳۲. ترجمۀ محمدباقر موسوی همدانی. تهران: سعید نو.
فینگان، جاک. 1983. خاور باستان. ترجمۀ تاکاهیتو میکاسا نومیی.، تهران: ایوانامی.
کلینی، محمد بن یعقوب. 1369. اصول کافی. ترجمۀ جواد مصطفوی. تهران: کتابفروشی علمیۀ اسلامیه.
کیانمهر، قباد و خزاعی، محمد. ۱۳۸۵. «مفاهیم و بیان عددی در هنر گره‌چینی صفوی»، کتاب ماه هنر، 92-91: ۲۶-۳۹.
گلشن، صدیقه. 1378. «بررسی تاریخی مسجد جامع یزد»، مجموعه مقالات همایش معماری مسجد، ج ۱. تهران: دانشگاه هنر.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. 1363. بحارالانوار، ج7. ترجمۀ موسی خسروی. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
مسعودی، ابوالحسن علی بن الحسین. 1409ق. مروج الذهب و معادن الجوهر. بیروت: مؤسسة دارالهجره.
مطهری، مرتضی. 1362. خدمات متقابل اسلام و ایران. قم: اسلامی.
یونگ، کارل گوستاو. 1377. انسان و سمبل‌هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. تهران: جامی.
Laleh. Bakhtiar. 1960. Sufi. London: Thames and Hudson.
whelan . E. 1986. “The  Origins Of The Mihrab Mujawwaf: A Reinterpretation”, International journal Of  Middle  Est Studies, 18, 2: 205-223.