بررسی تطبیقی کاربرد متون مذهبی در هنر شیعی مازندران (با تمرکز بر آثار شهرستان ساری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکدۀ هنر دانشگاه شاهد، شهر تهران،

2 عضو هیئت‌علمی و دانشیار دانشکدۀ هنر دانشگاه شاهد، شهر تهران، استان تهران.

چکیده

مقالۀ حاضر نگاهی تطبیقی و آماری به میزان مراجعۀ هنرمندان منبت‌کار به متون مذهبی برای تزیین صندوق مدفن امامزادگان ساری دارد. مسئله و هدف پژوهش بررسی میزان ارجاعات هنرمندان بومی به مضامین و متون مذهبی در تزیین صندوقچه‌های چوبی مقابر با تعیین اولویت هریک بوده است. برای گزینش جامعۀ آماری این مقاله 297 بنا در مساحت 2157 کیلومتر مربع مورد بررسی قرار گرفته و از بین آنها هشت مورد که دارای صندوق‌های سالم و واجد آثار شاخص هنری بوده‌اند انتخاب شده‌اند. روش گردآوری اطلاعات میدانی بوده و از عکاسی و فیش‌برداری استفاده شده است. داده‌های این تحقیق نشان می‌دهند آیات قرآن و صلوات کبیر متونی هستند که بیشترین کاربرد را در کتیبه‌ها دارند. در میان مضامین مورد استفاده، تأکید هنرمندان بر گزینش متونی با دو موضوع اصول دین و حقانیت تشیع بوده است. همچنین حمایت مذهبی حکومتی توانسته است تأثیر مثبت و مستقیم بر هنر مذهبی تبرستان داشته باشد. برج آرامگاهی امامزاده یحیی نمونه‌ای مشخص از این حمایت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Usage of Religious Texts in Shiite Art of Mazandaran (Concentrating on Cases from Central Area)

نویسندگان [English]

  • Ali Asqar Kalantar 1
  • Habibollah Ayatollahi 2
1 PH.D. Student of Comparative Analysis history of IslamicArt, ArtFaculty,Shahed University, Tehran, Iran.
2 PH.D. Associate Professor, Shahed University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This paper is a statistical and comparative study on quantity of reference to religious texts by wood carvers to decorate the cenotaphs of the descendants of imams (imamzadehs) in Sari. The problem and purpose of this study have been to study the quantity of reference to religious themes and texts by local artists in decorating the wooden cenotaphs and to determine the priority of each subject.
To determine the Statistical population, 297 buildings in 2,157 square kilometers has been studied, among which, eight undamaged boxes with significant artistic qualities have been selected. Data is gathered through field research, using photography and note taking. This study has led to several conclusions. The results show that the "Quranic verses" and "Salavat Kabir" have been the most recurring in inscriptions. Among the available themes, artists have insisted on choosing texts related to two themes of "Principles of Religion" and "Shiism’s Legitimacy". The results also indicate the direct and positive influence of religious state support on religious art of Tabarestan. Imamzadeh Yahia tomb tower is a notable example of such support.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiite Art
  • inscriptions
  • Cenotaphs
  • Quranic Verses and Hadith
  • Imamzadeh Yahia
منابع و مآخذ
قرآن کریم. ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای. تهران: پیام آزادی.
آپهام پوپ، آرتور. 1380. شاهکارهای ایران. ترجمۀ پرویز ناتل خانلری. تهران: علمی و فرهنگی.
ادریسی آریمی، مهری. ۱۳۹۱. مرعشیان: مرعشیان عصر صفوی. مجموعۀ شناخت‌نامۀ مازندران. تهران: رسانش نوین.
البهنسی، عفیف. ۱۳۸۵. هنر اسلامی. ترجمۀ محمود پورقاسمی. تهران: سورۀ مهر.
آژند، یعقوب. ۱۳۶۵. تاریخ مرعشیان. تهران: امیرکبیر.
پیرنیا، محمدکریم. ۱۳۸۶. سبک‌شناسی معماری ایرانی. گردآوری غلامحسن معماریان. تهران: سروش دانش.
سهمی، حمزة بن یوسف. ۱۴۰۷. تاریخ جرجان. بیروت: عالم المکتب.
صدر حاج‌سیدجوادی، احمد، خرمشاهی، بهاءالدین و فانی، کامران. ۱۳۸۱. دایرةالمعارف تشیع، ج ۲ و ۴. تهران: نشر شهید سعید محبی.
صدر حاج‌سیدجوادی، احمد، خرمشاهی، بهاءالدین و فانی، کامران. ۱۳۸۳. دایرةالمعارف تشیع، ج ۱ و ۲. تهران: نشر شهید سعید محبی.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر. ۱۴۰۸. دلایل الامامه. بیروت: مؤسسة الاعلمی.
فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی. ۱۳۸۵. تاریخ تشیع و مزارات شهرستان ساری. قم: وثوق.
کلینی، محمد. اصول کافی، جلد ۲. ۱۳۸۷. ترجمۀ صادق حسن‌زاده. قم: انتشارات قائم آل‌محمد (ص).
معلمی، مصطفی. ۱۳۹۱. علویان تبرستان: شکل‌گیری حکومت علویان در تبرستان. مجموعۀ شناخت‌نامۀ مازندران. تهران: نشر رسانش نوین.
مکارم شیرازی، ناصر. ۱۳۶۲. تفسیر نمونه، ج۱۴. قم: دارالکتب اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر. ۱۳۶۳. تفسیر نمونه، ج۲۲. قم: دارالکتب اسلامی.
مرعشی، میرظهیرالدین. ۱۳۶۱. تاریخ تبرستان و رویان و مازندران. به کوشش محمدحسین تسبیحی. تهران: شرق.