بازتاب نمودهای فرهنگی در نظام ساختاری و نقوش پوشاک مردان جامعه عشایری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی پژوهش هنر، دانشگاه هنر تهران

2 استاد دانشگاه هنر تهران

3 استادیار دانشگاه هنر تهران

10.22070/negareh.2020.1241

چکیده

پوشاک با توجه به جنبه حفاظتی‌اش یکی از اساسی‌ترین نیاز‌های بشر محسوب می‌گردد، اما علی رغم این هدف مشترک در میان جوامع گوناگون راهکار‌های مشترک در شکل‌دهی به آن صورت نگرفته است و نمی‌توان دو جامعه‌ای را یافت که از این منظر نظام مشابهی را پیروی نمایند. در این میان پوشاک عشایری به‌عنوان نمونه‌ای از هنر قومی، دارای نظام ساختاری و نقوش منحصر به فردی است که پایداری خود را بعد از گذر سالیان متمادی حفظ نموده است و امکان مطالعه در لایه‌های پنهان آن را میسر می‌سازد. بنابراین شناسایی چگونگی بازتاب فرهنگ در نظام ساختاری، شکل و نقش پوشاک عشایری مساله اصلی تحقیق حاضر است. از این رو با هدف شناسایی رابطه بین اعتقادهای دینی- مذهبی با نظام ساختاری پوشاک و بازتاب مؤلفه‌های فرهنگی- تجسمی در قالب نقوش پوشاک، سوال اصلی مطرح شده این بود که فرهنگ چه نقشی در شکل‌دهی به ساختار، نقش و رنگ پوشاک عشایری دارد؟ در این تحقیق از روش انسان شناسی کارکردگرا با هدفی کاربردی و ماهیت توصیفی-تحلیلی استفاده شد و اطلاعات لازم از طریق منابع کتابخانه‌ای و روش میدانی با ابزار‌های اصلی فیش برداری و مشاهده مشارکتی کسب گردید. تجزیه و تحلیل یافته‌های پژوهش بر حسب رویکرد کیفی اتخاذ شده مبتنی بر تحلیل یافته‌های متنی، تصویری و اسنادی است که تحلیل محتوای مربوط به سه بخش سرپوش، پاپوش و تن‌پوش مردان بختیاری به‌عنوان نمونه مورد مطالعه از زوایای رنگ، شکل و نقش مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج حاصله نشان داد که شکل‌گیری پوشاک مردان بختیاری ریشه در اعتقاد‌های مذهبی و اسطوره‌ای آنها دارد و در میان آنها نشانه‌هایی از آیین‌های مهرپرستی و و زرتشتی همچنان پابرجاست. در نهایت طراحی هماهنگ با شیوه زندگی عشایری، ارتباط نظام ساختاری پوشاک با عقاید مذهبی و جایگاه ماورایی آن از مهم‌ترین دلایل پایداری شکل و نقش پوشاک مردان بختیاری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflection of Cultural Manifestations in Structural System and Motifs on Men’s Apparel in Nomadic Society

نویسندگان [English]

  • majid asadi farsani 1
  • Mohammad Taghi Ashouri 2
  • iraj dadashi 3
1 faculty of art and science
2 Professor of Tehran University of Art, Tehran
3 Assistant Professor of Tehran University of Art, Tehran
چکیده [English]

Although garment studies have been widely practiced as cultural phenomena, nomadic garment designs and in-depth studies have not been addressed. Nomadic apparel, as an example of ethnic art, is a cultural product which indicates how the structure, shape, and role of nomadic clothing are the main issues of the present study. Bakhtiari, as one of the largest nomadic tribes of Iran, preserves a life based on nature, observing which makes it is possible for researchers to have a deep and participatory understanding of the field of research. Therefore, in the present study, the main purpose of identifying cultural components in the form of Il Bakhtiari’s clothing was to address this issue by adopting a qualitative approach to cultural studies using a functional anthropological method. The main questions are: why clothing has remained stable in the nomadic community? And also, what role does culture play in shaping the structure, role and color of the tribal garment? The study of culture is essential, and it is so important from the perspective of the garment study that it can serve as a mirror which reflects a whole view of human culture to provide a more comprehensive understanding of human lifestyles, and beliefs that are highly important to the nomads' dependence on the species. He reveals their clothes. Therefore, the study of Bakhtiari men's clothing also seems to have a central role in culture. The research method is qualitative and descriptive-analytical in nature and data collection is done by library and field research methods using participatory survey and observation tools. Therefore, textual analysis and presentation of tables to recognize the visual and structural components, roles and colors of garments, have been considered which were studied in three categories of head covering, foot covering and tone covering from both descriptive and thematic angles. The research population is tribal garments of the Bakhtiari tribes which are the examples in this research. The necessary information was gathered through library resources and field methods with the main tools of participatory observation and observation, and general sections of apparel, including the Bakhtiari men's apparel, cover and tunic are studied as examples in terms of the color and shape. The role was also analyzed. The findings of this study indicate that the clothing structure of the Bakhtiari men reflects the cultural manifestations of this ethnic group and is rooted in their religious and mythical beliefs, among which are the signs of secularism and Zoroastrianism. Consequently, in accordance with the nomadic lifestyle, the relationship between the structural system of the garment and religious beliefs as well as its transcendental status is one of the most important reasons for the stability of Bakhtiari men's clothing designs and motifs. The structural features of the Bakhtiari men's garments, due to their non-alignment, are a circular embodiment that is directly related to the dynamics of nomadic life and reflection, reflecting the constant movement and flow of life, and mediating the balance between the earth and the sky.  Bakhtiari man in this clothing is a virtuous individual who is committed to preserving nature and the flow of life. Because of the visual characteristics of their garments, it became clear that this garment is sacred, and in a way, expresses the religious thinking and ideology of the Bakhtiari tribe. Given the choice of black and white and the interpretation of the black (down) and white (up) roles, this was clearly observed. The nominal parallels and motifs used are of a kind of harmony, so due to the important position of the mountain or the Chogha in the ancient religions, the position of the gods in this matter was not only a very important one in the religious life of ancient times, but also in the lives of the Bakhtiari tribes. It has been critically acclaimed and reflected on architecture, nature, funerals, and ultimately the role and name of clothing. Therefore, when the structural system of clothing originates from the outline of society and its culture, this continuity becomes so profound that, despite its hidden features and qualities, it still maintains its sustainability and finds cultural value and status. Slowly, the primacy of existence and the ethnicity or the ethnicity of the Bakhtiari person is based on their clothing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Culture
  • Religious Beliefs
  • Apparel
  • Motifs
  • Nomadic Community
  • Bakhtiari Tribe
اتینگهاوزن، ریچارد.2537. قالیچه‌های شیری فارس، پرویز تناولی و سیروس پرهام، سازمان جشن هنر، تهران.
احمدی،بابک.1386. ساختار و تاویل متن، انتشارات مرکز، تهران
الیاده، میرچا.1376. رساله در تاریخ ایران، ترجمه جلال ستاری، انتشارات سروش، چاپ سوم، تهران.
امیر عضدی، طوبی. 6۱۳۸. مقدمه‌ای بر کوچ و اسکان در ایران ،انتشارات دانشگاه آزاد واحد اسلامشهر. اسلامشهر.
باقری، مهری.1376. دین‌های ایرانی پیش از اسلام، نشر قطره، تهران.
بختیاری، علیقلی و لسان السلطنه، عبدالحسین. 1376. تاریخ بختیاری. چاپ دوم، انتشارات اساطیر، تهران.
برقبانی،زهرا. 1383. بررسی ادیان ایران باستان با تأکید بر آیین میتراییسم، مجله تاریخ پژوهی، سال ششم، شماره 18، بهار ، ص136-150.
بلوک باشی، علی.1376. دایره المعارف بزرگ اسلام، جلد 14، پوشاک.
بلوک باشی، علی.1382. از سری مقالات ایرانیکا، تهران
بوکهارت، تیتوس (1365). هنر اسلامی: زبان و بیان، ترجمه مسعود رجب نیا، انتشارات سروش، تهران.
پـور داوود، ابـراهیم.1312 (یــسنا جزیـی از نامــة مینـوی اوسـتا). ج. 1 انتـشارات انجمـن زرتشتیان ایرانی بمبیی و ایران لیگ
جلالیان، مینا.1397. حضور نمادهای باستانی ایران (نمادهای مهری-میترایی). در فرهنگ و هنر غرب و تداوم آن در دوران اسلامی و مسیحی،فصلنامه هـنر و تـمدن شـرق، سال ششم، شماره نوزدهم، بهار ص38-49
چوناکو، ا، م.1376. مقاله جنبه‌های نمادین رنگ در متن پهلوی، نامه فرهنگستان، سال سوم، شماره 12. تهران
خسروی، عبدالعلی. 1370، فرهنگ بختیاری، فرهنگسرا، تهران.
دیگار، ژان پی یر.1366. فنون کوچ نشینان بختیاری، ترجمه اصغر کریمی، آستان قدس، تهران.
راشد محصل و همکاران. 1391. تجلی کوه در ایران باستان و نگاهی به جلوه‌های آن در ادب فارسی، مجله مطالعات ایرانی، سال یازدهم، شماره 21، ص119-146
رضایی، عبدالعظیم. 1368. اصل و نسب و دین‌های ایران باستان، ناشر عبدالعظیم رضایی، انتشارات بی جا.
رنه دالمانی، هانری.1335. سفرنامه از خراسان تـا بختیاری، ترجمه و نگارش فرهوشی، تهران: امیرکبیر.
ستاری، جلال. 1387. اسطوره و رمز ، مجموعه مقالات، انتشارات سروش، تهران.
سلطانی،بابک.1388.تاریخ ده هزار ساله بختیاری‌ها در ایران، انتشارات کردگار، تهران.
شبستری، شیخ محمود. 1368. گلشن راز، به اهتمام صمد موحد، گلشن، تهران
شوالیه، شان و گربران، آلن. 1385. فرهنگ نمادها، اساطیر، رویاها و رسوم و ایما و اشاره، ترجمه سودابه فضائلی، جیحون، تهران.
طاووسی، محمود. 1368.خویشکاری:وظیفه مردمان نسبت به امشاسبندان، ماهنامه فروهر، شماره 11و12، بهمن و اسفند.
غراب،راهله. 1384. نماد خورشید در فرهنگ و ادبیات، انتشارات محقق، تهران.
غنی نژاد،ف. 1379. افسانه است و افسون، کتاب ماه هنر،شماره 8 و 27، آذر و دی.
غیبی، مهرآسا. 1388. هشت هزار سال تاریخ پوشاک ایران، نشر هیرمند، تهران.
فضایلی، سودابه.1387.شبرنگ بهزاد (رمزپردازی اسب در روایات پریانی، اسطورهای و حماسی؛ نمادگرایی جام و جام حسنلو؛ سرسپاری و رمزهایش). جیحون، تهران.
کزازی،م.1376. رویا، حماسه و اسطوره، چاپ دوم، انتشارات مرکز، تهران.
کسرائیان، نصرالله. 1388، عشایر ایران، نشر آگه. تهران
کواراسوامی، آناندا. 1389. هنر و نمادگرایی سنتی، ترجمه صالح طباطبایی. نشر فرهنگستان هنر، تهران
کومن، فرانتس.1386.دین مهر، ترجمه احمد آجودانی، نشر ثالث، تهران.
گارثویت، جن رالف. 1373.تاریخ سیاسی اجتماعی بختیاری. ترجمه مهراب امیری، انتشارات سهند تهران.
گریشمن، رومن.1379. تاریخ ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمود بهفروزی، نشر جامی، تهران.
لافورگ، رنه، آلندی، رنه. 1390، نمادپردازی، در کتاب اسطوره و رمز: مجموعه مقالات. ترجمه جلال ستاری، سروش، تهران.
متین، پیمان.1391. پوشاک ایرانیان، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ سوم، تهران.
مرزبان،پرویز،معروف،ح. 1377.فرهنگ مصور هنرهای تجسمی، انتشارات سروش،چاپ سوم، تهران.
منصورزاده، یوسف و مینو بهفروزی.1397.تحلیلی برآیین قربانی میترا و نماد‌های آن بر اساس آثار هنری، مجله هنر‌های تجسمی هنر‌های زیبا، دوره۲۳ ،شماره ۴ ،زمستان ص51-60
مولفان.1375. دانشنامه بزرگ جهان اسلام، نشر دانشنامه اسلامی، تهرات
ورهام، فرهاد، 1396، ایل راه تاراز: یادداشت‌های دو سال کوچ همراه با چند خانوار از ایل بختیاری، انتشارات میردشتی، تهران.
وولف، هانس.1388.صنایع دستی کهن ایران،ترجمه سیروس ابراهیم زاده، نشر علمی فرهنگی، تهران.
هاورز،آرنولد.1363. فلسفه تاریخ هنر، ترجمه محمد تقی فرامرزی، انتشارات نگاه،تهران.
هدایت، صادق. 1356.نیرنگستان، چاپ دوم، جاویدان، تهران.
یاحقی،محمدجعفر.1389. فرهنگ اساطیر و داستان واره‌ها در ادبیات فارسی، چاپ سوم، نشر فرهنگ معاصر، تهران.
یار شاطر، احسان.1383. تاریخ پوشاک در ایران زمین، انتشارات امیر کبیر، تهران.