مطالعه بصریِ پیکره‌های نگاره "کاوه، طومار ضحاک را پاره می‌کند" از شاهنامه طهماسبی براساس نظریه گشتالت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

مکتب روان‌شناسی گشتالت، از مهم‌ترین مکاتب روان‌شناسی دهه‌های ابتدایی قرن بیستم است که، به دلیل توسعه قلمرو و ارتباط آن با فرآیند ادراک بصری، عرصه هنر نیز از تأثیرات آن بی‌بهره نمانده است. بر‌اساس نظریه گشتالت، در جریان ادراک بصری، ذهن انسان تمایل دارد عناصر تشکیل‌دهنده یک تصویر را، با در نظر گرفتن برخی قواعد، ساده‌سازی و سازمان‌دهی نماید، به‌طوری‌که سازمان بنیان‌یافته، ماهیتی متفاوت با اجزا و عناصر آن پیدا خواهد کرد. در این تحقیق که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و اطلاعات آن به‌شیوه کتابخانه‌ای جمع‌آوری گردیده است، نگاره‌ای از شاهنامه طهماسبی که با موضوع مورد نظر در این پژوهش تناسب دارد، گزینش و پیکره‌های انسانی آن بر‌اساس نظریه گشتالت، مورد‌مطالعه قرار گرفته است. مقاله حاضر که با هدف آشنایی با جنبه‌های کاربردی نظریه گشتالت در هنر و به‌ طور خاص، نگارگری ایرانی صورت پذیرفته، به این سوال پاسخ داده است که سازمان‌دهی این پیکره‌ها بر‌اساس نظریه فوق در نگاره مورد‌نظر، دارای چه ویژگی‌هایی به لحاظ بصری‌ است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد نحوه قرارگیری و سازمان‌دهی پیکره‌ها در نگاره مورد بحث، مطابق با چهار مورد از قوانین گشتالت شامل قانون مشابهت، قانون مجاورت، قانون تداوم، و قانون یکپارچگی یا تکمیل، قابل مطالعه و ارزیابی است که با به ‌کار بستن هرکدام از این اصول، فرآیند ادراک بصری شکل می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Visual Study on the Figures of the "Kava Tears Zahhak's Scroll" Painting from Tahmasp Shahnama, According to Gestalt Theory

نویسنده [English]

  • Abbas Izadi
Phd student of islamic art in Tarbiat Modares university
چکیده [English]

The school of Gestalt psychology is among the most important schools of psychology in the early decades of Twentieth century that due to territory development and its relation with The process of visual perception, art field has profited from its effects. The followers of this school believe conceptual forces in visual field, harmonize themselves with the simplest possible pattern and in visual perception, total, will find different essence with role of composing elements and parts of it. In this research done with the method of descriptive-analytical and its information has been collected on the basis of library research, has been chosen one painting from Tahmasp shahnama, proportional to the subject in this research, and its figures has been studied based on Gestalt theory. This paper that done with the aim of familiarity with applied aspects of Gestalt theory in art and especially its explanation in persian painting, answered to the question that organizing of the figures according to above theory in mentioned painting, what features have, visually. The result of this research shows kind of location and figures organizing in mentioned painting, is appreciable according to four cases of Gestalt laws covering law of similarity, law of proximity, law of continuity and law of closure that with the implementation of the Principles, will form the process of visual perception.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Miniature
  • Tahmasp shahnama
  • Zahhak
  • Blacksmith Kava
  • Gestalt theory
  • Visual Perception
آرنهایم، رودلف. 1392.  هنر و ادراک بصری، روان‌شناسی چشم خلاق، ترجمه مجید اخگر، چ5، تهران: سمت.
اشرفی، م. مقدم. 1367.  همگامی نقاشی و ادبیات در ایران، ترجمه رویین پاکباز. تهران: نگاه.
پاکباز، رویین. 1379.  نقاشی ایرانی: از دیرباز تا امروز، تهران: نارستان.
پاکباز، رویین. 1393.  دایره المعارف هنر، چ14، تهران: فرهنگ معاصر.
دهخدا، علی‌اکبر. 1377.  لغت‌نامه دهخدا، ج7، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دهخدا، علی‌اکبر. 1377.  لغت‌نامه دهخدا، ج11، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
رابینسن، ب.و. 1384.  هنر نگارگری ایران، ترجمه یعقوب آژند، چ2. تهران: مولی.
رضازاده، طاهر. 1387.  کاربرد نظریه گشتالت در هنر و طراحی، نشریه آینه خیال، شماره 9، صص31-37.
رهنورد، زهرا. 1386.  تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی: نگارگری. تهران: سمت.
شاپوریان، رضا. 1386.  اصول کلی روان‌شناسی گشتالت، تهران: رشد.
شولتس، دوآن و شولتس، سیدنی‌الن. 1392.  تاریخ روان‌شناسی نوین، ترجمه علی‌اکبر سیف، حسن‌پاشا شریفی، خدیجه علی‌آبادی و جعفر نجفی‌زند، چ12. تهران: دوران.
کپس، جئورگی. 1375.  زبان تصویر، ترجمه فیروزه مهاجر، چ2. تهران: سروش.
کلینی‌ممقانی، ناصر؛ سیدعربی، میرهادی و ناصرالاسلامی، حسین. 1392.  بررسی میزان انطباق جهت سطوح و حرکت چشم انسان در درک تصویر بر اساس روان‌شناسی گشتالت، نشریه هنرهای تجسمی، هنرهای زیبا، شماره4، صص75-84.
کیان‌پور، محمدحسین. 1385.  داستان‌های شاهنامه، تهران: طرح آینده.
هرگنهان، بی‌. آر. 1389.  درآمدی بر تاریخ روان‌شناسی، ترجمه یحیی سیدمحمدی. تهران: ارسباران.
 
Canby, Sheila R.. 2014.  The SHAHNAMA of shah Tahmasp, the Metropolitan Museum of Art, New York.
Ellis, Willis Davis. 1967.  A Source book of Gestalt psychology, London: Routledge.
Gordon, Ian E.. 2004.  Theories of visual perception. Third edition, Psychology Press.
Kohler, w.. 1929.  Gestalt Psychology: New york: Liveright.
Kohler, w.. 1947.  Gestalt Psychology: An introsuction to new concepts in modern
psychology, New york: Liveright.
Rubissow, Hellen. 1954.  Art of Asia, philosophical library, New York.
Wertheimer, M.. 1987.  A brief history of psychology,. 3rd ed.) New York: Holt, Rinehart and winston.