مطالعۀ تحلیلی و تطبیقی نقشمایۀ مرغ درنقاشی‌های گل‌ومرغ لطفعلی شیرازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ ‌هنر، دانشگاه‌الزهرا (س) ، شهر تهران، استان تهران

چکیده

نقاشی گل‌ومرغ در دورۀ قاجار یکی از جنبه‌های درخشان هنر این دوران است که بازشناسی آن کمک شایانی به شناخت قابلیت‌های این هنر و تحولات آن تا دورۀ قاجار می‌کند. مطالعۀ این آثار نشان می‌دهد که این هنر در امتداد نقاشی گل‌ومرغ در دوره‌های قبل یعنی صفویه و زندیه قرار دارد. عناصر تصویری این هنر با هویت و فرهنگ ایرانی خود را هماهنگ می‌سازد. این نوع از نقاشی ارتباط معنایی بسیار نزدیکی با ادبیات منظوم ایرانی داشته و دارای نشانه‌های مشترکی مانند گل و مرغ است. نوشتار حاضر به مطالعۀ نقشمایۀ مرغ در نقاشی‌های لطفعلی شیرازی در دورۀ قاجار می‌پردازد. در آثار او این نقش وارد مرحلۀ جدیدی می‌شود و همچنین در کیفیت پرداز و غنای رنگی با مهارت عمل می‌کند.
این پژوهش به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد: مرغ در نقاشی گل‌ومرغ دارای چه پیوندی با ادبیات است؟ در آثار شیرازی مرغ از لحاظ تجسمی در تصویر دارای چه جایگاهی است و چگونه تصویر شده است؟ چه شباهت و تفاوت‌هایی با دوره‌های صفویه و زندیه دارد؟
تحلیل نقاشی‌های لطفعلی شیرازی نشان می‌دهد که مرغ در آثار او جنبۀ نمادین داشته و دارای ارتباطی مفهومی با ادبیات و دیگر عناصر تصویری در نقاشی به‌ویژه گل است. آثار او با الهام از هنر گل‌ومرغ در دورۀ صفویه و زندیه دارای کیفیت بالاتری از لحاظ اجرا و تنوع در نشان دادن مرغ به صورت بیدار، خوابیده و در حال شکار پروانه اجرا می‌کند. او از جنبه‌های عرفانی و ادبی در نقاشی‌های خود بهره می‌گیرد وآنها را در نقاشی به صورتی عارفانه تجسم می‌کند.
روش این تحقیق از نوع تحلیلی بوده و روش جمع‌آوری اطلاعات از نوع اسنادی است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analytical and Comparative Study of Bird motifs in Paintings of Flowers and Birds Lotfali Shirazi

نویسنده [English]

  • Elaheh PanjehBashi
Associate Professor,Faculty of Art,Alzahra university,Tehran ,Iran
چکیده [English]

This study shows that the art works of painting flowers and birds along the Safavid and Zand is located at the previous edition. The visual elements of art to organize his own identity and culture. This type of painting means a close relationship with Iran and prose with common signs such as flowers, birds, tree. This article examines the bird motif in paintings Lotfali pays Shirazi during the Qajar period. Shirazi chicken in the works of the visual image is what position? What are the similarities and differences with the previous edition? This research method is analytical and data collection of documents (library) is. Lotfali analysis shows that the chickens in his paintings have a symbolic and conceptual relations with other elements of the image and the flowers are. His works inspired by the art of flowers and birds in Safavid and Zand higher quality in terms of performance and variety in the show chickens for awake, asleep and are hunting license.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar Painting
  • literature
  • meaning
  • Symbol
  • poultry
  • Lotfali Shiraz
 آژند، یعقوب. 1380. «تأثیر عناصر و نقشمایه‌های چینی در هنر ایران»، هنرهای زیبا، ش 9: ص 21تا 29.
آژند، یعقوب. 1392. نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ و نگارگری ایران)، ج2. تهران: سمت.
آغداشلو، آیدین. 1376. آقا لطفعلی شیرازی، ترجمۀ فیروز مهاجر. تهران: میراث فرهنگی.
آدامووا، ا. ت. 1386. نگاره‌های ایرانی موزۀ ارمیتاژ. ترجمۀ زهره فیضی. تهران: فرهنگستان هنر.
افشار مهاجر، کامران. 1391. هنرمند ایرانی و مدرنیسم. تهران: دانشگاه هنر.
اشرفی، م، م. 1367. همگامی نقاشی با ادبیات ایرانی. ترجمۀ رویین پاکباز. تهران: نگاه.
اشتری، مهدی. 1386. هنر مینیاتورسازی و نقاشی ایرانی. تهران: گوتنبرگ.
بختیاری، فریبا و پورمند، حسنعلی. 1389. «بررسی تطبیقی نقاشی گل و پرنده در هنر چین و ایران»، کتاب ماه هنر، ش 150: ص 110 تا 116.
بنی‌اردلان، اسماعیل. 1387. سرفرسنگ‌های تحول در مسیر نگارگری ایران. تهران: دانشگاه هنر.
برومند، عبدالعلی. 1366. هنر قلمدان. تهران: وحید.
پوپ اپهام، آرتور. 1378. سیر و صور نقاشی ایران. ترجمۀ یعقوب آژند. تهران: مولی.
پاکباز، رویین. 1379. دایرﺓ المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
پاکباز، رویین. 1379. نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. تهران: نارستان.
دهخدا، علی‌اکبر. 1373. لغت‌نامه، ج8. تهران: روزنه.
دهخدا، علی‌اکبر. 1373. لغت نامه، جلد11 تهران: روزنه.
دهخدا، علی‌اکبر. 1373. لغت نامه، جلد 12. تهران: روزنه.
دریابر، الهام. 1386. «نقاشی ایرانی هنر ایرانی»، سفر، ش 13: ص 31تا37.
ذکا، یحیی و ولش، کری. 1373. مینیاتورهای مکتب ایران و هند واحوال و آثار محمد زمان. تهران: فرهنگسرا.
رضایی، بنفشه. 1384. «بررسی گل‌ومرغ در هنر نگارگری دورۀ قاجار»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد تصویرسازی، دانشگاه تهران.
سیف، هادی. 1390. شیدا مکتب گل و مرغ. تهران:کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
سرمدی، عباس. 1380. دانشنامۀ هنرمندان ایران و جهان اسلام. تهران: هیرمند.
شهدادی، جهانگیر. 1384. گل‌ومرغ (دریچه‌ای بر زیباشناسی ایرانی). تهران: خورشید.
طباطبایی، صالح. 1391. دانشنامۀ هنرومعماری ایرانی. تهران: فرهنگستان هنر.
علیمحمدی اردکانی، جواد. 1392. همگامی ادبیات و نقاشی قاجار. تهران: یساولی.
کن بای، شیلا. 1382. نقاشی ایرانی. ترجمۀ مهدی، حسینی. تهران: دانشگاه هنر.
کریم‌زاده تبریزی، محمدعلی. 1363. احوال وآثارنقاشان قدیم ایران و برخی ازمشاهیر نگارگرهندوعثمانی، ج2. لندن: مستوفی.
کوه نور، اسفندیار. 1381. جایگاه نقوش نمادین یا سمبلیک در هنرهای سنتی ایران. تهران: نور حکمت.
گودرزی، مرتضی. 1388. آیینۀ خیال. تهران: سوره مهر.
منصور، جهانگیر. 1390. دیوان حافظ. تهران: دیدار.
مختاریان، بهار. 1389. «پژوهشی در نمادشناسی گل و مرغ»، نامه فرهنگستان، دوره 11، ش 4.
مهرویان، وحیده. 1382. «مرغ‌های افسانه‌ای در ادبیات فارسی»، اعتماد، ش 7: ص14تا21.
نامور مطلق، بهمن. 1381. «دفتر حسن، بررسی نمادگان حروف در وصف جمال چهرۀ ادب در فارسی»، خیال، ش4و نفیسی، نوشین. 1368. «تک‌پرنده بر شاخۀ گل»، فصلنامۀ هنر، ش 17: ص 60 تا 65.
نفیسی، نوشین. 1382. فال فارس (مجموعه عکس‌های شیراز). تهران: نظر.