مقایسه آرای جلال آل احمد و داریوش شایگان پیرامون هنر معاصر ایران با تأکید بر مسئله هویت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصیِ پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد

2 استادیار دانشکده هنر، دانشگاه شاهد

10.22070/negareh.2020.5252.2435

چکیده

شناسایی متونی که توسط اندیشمندان شناخته شده داخلی پیرامون هنرمعاصر ایران نگارش شده است می تواند به عنوان دریچه ای برای ردیابی ارتباط منطقی میان اندیشه معاصر و هنرمعاصر در ایران مورد توجه قرار گیرد. بر این اساس هدف از این تحقیق مقایسه آرای دو اندیشمند معاصر ایرانی، جلال آل احمد و داریوش شایگان، پیرامون هنر معاصر ایران است. و مسئله هویت و نسبت آن با نوع اندیشه جلال آل احمد و داریوش شایگان و نیز آرای ایشان پیرامون هنرمعاصر ایران مورد ارزیابی قرار گرفته است. در اینجا این سوال‌ها مطرح می شود. 1-نوشته‌های جلال آل احمد و داریوش شایگان در مورد هنر معاصر ایران چگونه ارتباطی با جنس تفکر هویت اندیش ایشان دارد؟ 2-چگونه می توان آرای ایشان پیرامون این موضوع را با یکدیگر مقایسه کرد؟ این نوشتار در قالب پژوهشی بنیادی و با رویکردی توصیفی_تطبیقی نوشته شده است.  از خلال مطالعه اسناد کتابخانه ای و نوشتارهای  پراکنده ایشان در مورد هنر معاصر ایران، چگونگی مواجهه این دو اندیشمند ایرانی با این موضوع استخراج شده است. در نهایت با تجزیه و تحلیل داده‌های کیفیِ جمع آوری شده و جدول بندی این داده‌ها بر اساس روش استقرای علمی، نوع دیدگاه هویت اندیشی دو متفکر و تشابهات و تفاوت‌های موجود در مقالات ایشان پیرامون هنرمعاصر ایران مشخص و مورد تطبیق و مقایسه قرارگرفته است. بر همین اساس می توان اینگونه نتیجه گرفت. که آرای جلال آل احمد پیرامون هنرمعاصر ایران بیشتر متأثر از دیدگاه هویت اندیشی بومی و در مقابل آرای داریوش شایگان در این حوزه بیشتر تحت تاثیر دیدگاه هویت اندیشی سیاره ای او مطرح شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparison of the Viewpoints of Jalal Al-e Ahmad and Dariush Shayegan on Iranian Contemporary Art Emphasizing the Issue of Identity

نویسندگان [English]

  • Seyed ehsan Rooholamin 1
  • Morteza Afshari 2
1 PhD Student in Art Research, Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Rereading first-hand texts on contemporary Iranian art and identifying the type of logical connection between contemporary art and thought in Iran can be considered as a key issue in the evaluation of contemporary Iranian culture and art. Simultaneous with the decline of the authority of traditional art and the rise of Western art in Iran, this art was not able to communicate with the Iranian audience as traditional art was. From this date on, a dilemma arose in Iranian art; more commonly referred to as the "identity crisis" and then a part of contemporary thought in Iran attempted to evaluate this crisis of identity and separation between society and contemporary art based on its identity-oriented perspective. Perhaps it can be expressed that identity is a set of individual or collective characteristics as well as cultural, psychological, philosophical, biological and historical characteristics which signifies unity or similarity, and distinguishes a particular person or community from other individuals or groups in a specific time and place.
 In this study, in order to compare the viewpoints of Jalal Al-e Ahmad and Dariush Shayegan on Iranian contemporary art, the process of how Iranian intellectuals are treated in a concise way has first been studied, and then, Jalal Al-e Ahmad’s and Dariush Shayegan's views on the Iranian contemporary art are considered separately. These views are directly influenced by their approaches to the issue of identity and their analyses and interpretations of the kind of exposure of Iranians to the new world. Mostly dispersed articles and cases have been published, through which one can, on the one hand, explore and identify the genre of their thinking about the type of contemporary art and contemporary world in the cultural and social layers of Iran. On the other hand, some kind of connection between some contemporary artists and contemporary scholars have been found, in order to finally identify the intellectual roots of Jalal Al-e Ahmad and Dariush Shayegan, with an emphasis on their type of approach, and the influence of these roots on the formation of the readings that led to the writing of articles in the field of theoretical studies of contemporary Iranian art, as well as the approach regarding these two thinkers’ thoughts about the Iranian contemporary art and the impact of these approaches on their writings in this case.
According to the studies presented in this paper, the thinking of Jalal Al-e Ahmad and Dariush Shayegan has been formed on the subject of identity, which can be clearly traced back to the common roots of the formation of these ideas in "Fardidiyeh" meetings held at the house of "Amir Hossein Jahanbegloo". This kind of identity thinking pays more attention to dimensions and axes such as Iranianness, Islamism and modernity in analyzing and interpreting the socio-cultural actions of contemporary Iran and evaluates them from this perspective. However, the type of approach of these thinkers to analyzing and interpreting issues and consequently their orientation towards issues such as Iranianism, Islamism and modernity are different. Iranianness has a key impact on the identity of Jalal Al-e Ahmad and his views on contemporary Iranian art, and the issue of nationalism as well as the search for Iranian behavior and the emphasis on self-improvement or localization of imported concepts are issues that lead us to call Al-Ahmad's identity thinking a native one, because it tries to extend the culture and to keep the rich Iranian art in its national context and to maintain its independent expression in the global dialogue; an expression which in his interpretation is either not exotic or just as new and different for the exotic Iranian audience as for the non-Iranian audiences. Al-Ahmad began writing about contemporary Iranian art in the second period of his life; the period of separation from religion. But in the third period of life and the period of conversion, continuation of this religious approach is quite evident in the writings of the mentioned period. In contrast, Dariush Shayegan's writings on contemporary Iranian art are more expressive of his identity-oriented view in the third period of his thought. This identity-oriented view tends to explain the intermediate spaces in different cultural and social layers by using the terms “mobile identity” and “forty pieces”. It tries to introduce identity in a dynamic and fluid form and not a rigid and static one; an identity in which the concept of originality has different definitions than in the past, including the 1940s and the ideas of Jalal Al-e Ahmad. In other words, Shayegan considers Iranianism, Islam and modernity as intertwined and intertwined, and considers their relationship in contemporary socio-cultural issues as complex and inseparable in many respects. Therefore, here we call Shayegan’s identity thinking the planetary identity thinking.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jalal Al-e Ahmad
  • Dariush Shayegan
  • Identity
  • Iranian Contemporary Thought
  • Iranian Contemporary Art
آشوری، داریوش، (1383)، اسطوره فلسفه در میان ما، تهران : بازتاب اندیشه،شماره 49،ص32-25
آقا گل زاده، فردوس، (1385)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی و فرهنگی
آل احمد، جلال، به محصص و برای دیوار، تهران: آرش، شماره9، آبان(1343)، ص 91-86
آل احمد، جلال. (1343)، غربزدگی، تهران: رواق
آل احمد، جلال. (1343)، ارزیابی شتابزده، تهران: رواق
آل احمد، جلال. (1357)، کارنامه سه ساله، تهران: رواق، چاپ سوم
آل احمد، شمس، (1369)، از چشم برادر، قم: انتشارات کتاب سعدی
امامی، کریم، (1395)، گال گال گالری، ترجمه مهران مهاجر، تهران: نیلوفر
بی نام، (1339)، دومین بی ینال تهران، تهران: هنرهای زیبای کشور
بی نام، (1345)، پنجمین بی ینال تهران، تهران: هنرهای زیبای کشور
پاکباز، روئین و جودت، محمدرضا، (1344)، کتاب سال تالار ایران، تهران: تالار ایران
جنکینز، ریچارد، (1381)، هویت اجتماعی، ترجمه : تورج یاراحمدی، تهران : شیرازه
حسینی راد، عبدالمجید و خلیلی، مریم، بررسی نقش جریان‌های فکری و حکومتی در رویکرد ملی گرایانه نقاشی نوگرای ایران در دوران پهلوی، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دانشگاه تهران،شماره 49، پائیز(1391)،صص 18-5
خراسانی، کاظم و کفشچیان مقدم، اصغر، بازنمایی هویت معاصر ایرانی_ اسلامی در هنر معاصر ایران، فصلنامه هنر و تمدن شرق، (1397)، سال ششم شماره 21، صص 23-30
دانشور، سیمین،  (1335)، گزارش نمایشگاه، تهران: نقش و نگار، دوره اول، شماره اول، ص49-46
دانشور، سیمین. (۱۳۴۱).  سومین نمایشگاه دوساله (بی انا ل) نقاشی، تهران: کیهان،کتاب ماه، شماره1،ص146-142
دانشور، سیمین. (1375)،شناخت و تحسین هنر، تهران: کتاب سیامک
دل زنده، سیامک، (1395)، تحولات تصویری هنر ایران، تهران : نشر نظر
رفاهی، هدی و جاوید صباغیان، مقداد، تحلیل زمینه مند نو سنت گرایی در هنر معاصر ایران (دهه 1340 شمسی) از منظر گفتمان شناسی میشل فوکو، تهران، فصلنامه علمی پژوهشی کیمیای هنر، شماره 25، (1396)، ص 37 - 23
ریشار، یان، نگاهی دیگر به دکتر احمد فردید، ترجمه : شهین سراج، تهران : کلک، شماره 56 و 55،(1373)،  ص 60 - 58
شایگان، داریوش. (۱۳۷۰). تصویر یک جهان یا بحثی درباره هنر ایران،تهران: نشریه کلک، شماره 14 و 15.
شایگان، داریوش. (1374)، زیر آسمان‌های جهان: گفت و گوی رامین جهانبگلو با داریوش شایگان، ترجمه : نازی عظیما، تهران : فرزان روز
شایگان، داریوش. (۱۳۸۹). چگونه می توان در حوزه فرهنگ غیر غربی به هنر اندیشید؟، ترجمه فاطمه ولیانی، تهران: هنر فردا، شماره 1،
شایگان، داریوش. (1391)، برگزیده آثار نقاشی آیدین آغداشلو، تهران : نگار
شایگان، داریوش. (1392)، آسیا در برابر غرب، تهران: فرزان روز
شایگان، داریوش. (1396)، افسون زدگی جدید: هویت چهل تکه و تفکر سیار، ترجمه فاطمه ولیانی، تهران : فرزان روز
شایگان، داریوش. (1395)، در جست و جوی فضاهای گم شده، تهران، فرهنگ معاصر
 شکلنز، الیزابت و هیلپنین، ریستو، (1393)، هنرمفهومی و دست ساخته، ترجمه بیتا شمسینی، تهران: ققنوس
شریعتی، علی، (1388)، هنر در انتظار موعود : گفتارها (دوره چهارم 1352 – 1348)، تهران: گام نو
صدیق، عیسی، (1340)، یادگار عمر، تهران: شرکت سهامی طبع کتاب، چاپ دوم
علوی، بزرگ. (۱۳۱۲). هنر و ماتریالیسم، آلمان: دنیا، سال اول،ص 25-20
علوی، بزرگ (۱۳۱۳). هنر نو در ایران، آلمان: دنیا، سال اول، شماره 7، (1313)، ص 222-221
علوی، بزرگ (1314)، هنر در ایران جدید،آلمان: دنیا، سال اول، شماره 10،11،12، ص 371-336
فدایی مهربانی (1387)، مهدی، نقدی بر جایگاه اتیمولوژی در روش شناسی احمد فردید، تهران: پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره10، بهار و تابستان، صص 194-179
فردید، سید احمد (1375)، شش پرسش در باب غرب، تهران: سوره اندیشه، دوره اول، شماره 71، ص 43-38
فهیمی فر، اصغر. (1383). نظریه‌های فلسفی شهید مطهری در باب هنر، تهران: زیبا شناخت، شماره 11،  358- 347
قیصری، علی، (1383)، روشنفکران ایران در قرن بیستم، ترجمه محمد دهقان، تهران: هرمس
کشمیرشکن، حمید، (1393)، هنر معاصر ایران، تهران: نشر نظر
گال، مردیت دایمن و بورگ، والتر و گال، جویس، (1387)، روشهای تحقیق کمی و کیفی، ترجمه احمدرضا نصر و همکاران، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ سوم
مجابی، علی، (1395)، نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران، تهران: پیکره، جلد اول
مجد، محمدقلی، (1388)، تاراج بزرگ، ترجمه مصطفی امیری و گلاره مرادی،تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
مددپور، محمد، (1381)، دیدارفرهی و فتوحات آخرالزمان، تهران: نظر
مریدی، محمدرضا، (1397)، گفتمان‌های فرهنگی و جریان‌های هنری ایران، تهران : دانشگاه هنر
میه، کاترین، (1388)، هنر معاصر تاریخ و جغرافیا، ترجمه مهشید نونهالی، تهران: انتشارات نظر
ناتل خانلری، پرویز، هنر و اجتماع، تهران: سخن، سال دوم، شماره 5، (1324)، ص 726-722
هاشمی، محمد منصور، (1393)، هویت اندیشان و میراث فکری احمد فردید، تهران: کویر
یارشاطر، احسان، (1337). بی ینال تهران دوره اول، تهران:اداره انتشارات و روابط هنری هنرهای زیبای کشور، ص3-2