بررسی تأثیرات طراحی و نقوش هنر هخامنشی و ساسانی بر آثار استاد مجید مهرگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

هنر ایرانی یک پدیده تاریخی حائز اهمیت است. این هنر، که در همان مراحل اولیه به مرتبه بلندی رسیده بود، توفیق یافت که در زمینه‌های بسیار و با شیوه‌های گوناگون تا روزگار معاصر تداوم یابد. استاد مجید مهرگان، از نگارگران و پیشگسوتان معاصر، بیش از سایر هنرمندان نگارگر، آثاری پیوندخورده با دوران باستان خلق کرده است. علاقه وی در این زمینه باعث شده تا هنر وی تلفیقی از هنر ایران باستان و هنر دوران اسلامی باشد.
هدف از تحقیق حاضر مشخص کردن نحوه استفاده مهرگان از نوع طراحی و نقوش بکاررفته در آثار هخامنشی و ساسانی و شیوه تلفیق آن با نگارگری دوران اسلامی است. این مقاله در پی پاسخ به این سؤالات است که: چگونه مهرگان از ویژگی‌های طراحی و نقوش هنر پیش از اسلام بخصوص دوران هخامنشی و ساسانی در آثارش استفاده کرده؟ و کدام نقوش و عناصر هنر هخامنشی و ساسانی در آثار وی مورد استفاده قرار گرفته است؟
مقاله حاضر، که به شیوه توصیفی_تحلیلی صورت گرفته، به چگونگی استفاده مهرگان از نقوش و طراحی هنر عصر هخامنشی و ساسانی پرداخته است. روش جمع آوری اطلاعات از طریق کتاب، مقاله، اینترنت و تصاویر آثار هنری ایشان انجام شده است. در این پژوهش سعی شده تا همه آثار در دسترس مهرگان بعنوان جامعه آماری در نظر گرفته شود و نمونه آماری این تحقیق شامل آن دسته از آثار وی که تحت تأثیر آثار پیش از اسلام انجام گردیده است.
یافته‌های تحقیق نشان داد که مهرگان با استفاده از عواملی همچون ساده کردن فرمها، کاربرد خطوط ضخیم و حجم دار، توجه به آرایشها و تزئینات، کاربرد نقوش گیاهی همچون گل لوتوس و استفاده از شیوه طراحی حیوانات و ابزار و ادوات جنگی متاثر از هنر هخامنشی و ساسانی، توانسته زبانی نو در هنر نگارگری معاصر ایران خلق کند و آثاری بیافریند که نشان‌دهنده تلفیق سنتهای پیش از اسلام و دوران اسلامی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Research on the effects of Achaemenid and Sassanid art drawing and motifs on the works of Majid Mehregan

نویسندگان [English]

  • Morteza Afshari 1
  • zeinab rajabi 2
1 Assistant professor of Islamic art, faculty of art, shahed university, Tehran, iran
2 MA student of Islami art; faculty of art, shahed university, Tehran, Iran
چکیده [English]

Iranian art is an important historical phenomenon. This art, which had reached a high level in the early stages, succeeded in many fields and in various ways up to contemporary times. Meanwhile, Iranian art that dating back thousands of years is a precious supporter of contemporary artists. In that first human civilization, which appeared more than six thousand years ago on Iran, art was the essential element that played a role in the following periods and throughout the ages, it retained its distinctive features. The revival of ancient traditions in the contemporary world and its integration with the contemporary art, creates works of identity in the genuine Iranian culture. In these arts, artists were able to expand their artistic arts in various fields such as combinations and adornment in harmonious colors, with elegance and technical skill.
Here it should be notice that persian arts has always been symbolic and iconic in ancient times throughout the Islamic era. This is especially be seen in the works of the Achaemenids. What is more than seen in Achaemenid art is the attention to internal and spiritual issues.
Hence, in all aspects of design, including the design of humans, animals, plants, etc., there is considerable abstraction, and this is even seen in the details of the clothing and arrangement of beards and animal organs. In fact, with the understanding of the spiritual world and the realities of the objects, the artists have created a pink creation, beyond the material form, which, while displaying the nature of objects, also depicts the spiritual form.
In the Sassanid era, many of the effects of that era were restored due to the desire to return to the Achaemenid era, but the dominance of the Greek-Roman culture did not completely disappear. Because the Sassanid art was influenced by the Achaemenid era, it can even be seen in many ways that it has been mirroring and repeating the themes of that era.
In the Sassanid art, it should be noted that rock formations are the most important works of Sassanian design. Undoubtedly, these royal monuments have been made by skilled artists, and the form of fabrics in the Naghsh of Rustam and the design of a variety of woven fabrics in the Taghe Bostan, show that no attempt has been made in their execution.
Majid Mehregan, who is one of the contemporary persian painting artists, has created works inspired of ancient characteristics, more than other artists. His interest in this field has made his art a compilation of ancient Iranian art and the art of the Islamic era.
The purpose of this study is to determine the use of Mehregan from drawings and motifs used in Achaemenid and Sassanid works and its integration with Islamic painting. This article seeks to answer the following questions: How does the Mehregan use the features of drawings and pre-Islamic art, especially the Achaemenid and Sasanian, in his works? And which motifs and elements of Achaemenid and Sassanid art have been used in his works?
This paper also attempts to provide a brief overview of some of the features of design and motifs, especially from the pointview of the design of the organs of humans, animals, plants, and tools and implements of warfare and decoration in the Achaemenid and Sasanian periods as the introduction to the discussion. And then to study and analyze the works of Mehregan. It should be noted that in this study, those elements are discussed that Mehregan were inspired by pre-Islamic art and so the other elements and forms refused.
This article, which is conducted in a descriptive-analytical method, describes how Mehregan uses the drawings and motifs of the Achaemenid and Sasanian arts in his works. The method of collecting information is through a book, article, internet and pictures of his artwork. In this research, all of the available works of Mehregan have been considered as a statistical society and the statistical sample of this research includes those works that were influenced by pre-Islamic works.
The findings of the study showed that Mehregan uses the factors such as simplification of forms, the use of thick lines, using decorations and plant designs such as Lotus flowers and the use of animal design and implements of war under the influence of Achaemenid and Sassanid art, has been able to create a new language in the contemporary Iranian art and create works that reflect the compilation of pre-Islamic and Islamic era.

اعظمی، زهرا. 1392. "مطالعه تطبیقی نقوش گیاهی گچ بری‌های کاخ تیسفون با اولین مساجد ایران"، مجله هنرهای زیبا، ش4، صص15-24
آیت اللهی، حبیب الله. 1394: "مقدمه‌ای بر آثار مجید مهرگان"، کتاب ویژه نامه بزرگداشت و نمایشگاه آثار هنری استاد مجید مهرگان، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر
بلخاری، حسن. 1389. "نیلوفر ایرانی، نیلوفر بودایی"، مجله نگره، ش 16، صص 19-25
پرادا، ایدت. 1357. هنر ایران باستان، ترجمه یوسف مجید زاده، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
پرهام، ماندانا. 1388. "جایگاه اسب در هنر ایران باستان"، مجله جلوه هنر، ش  1، صص5-12
پوپ، آرتور آبهام. 1387. سیری در هنر ایران، تهران: انتشارات علمی فرهنگی
تجویدی، اکبر. 1352. دانستنی‌های نوین درباره هنر و باستان شناسی عصر هخامنشی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر
رجبی، محمدعلی. 1394. "سنت گویا و آثار استاد مجید مهرگان"، کتاب ویژه نامه بزرگداشت و نمایشگاه آثار هنری استاد مجید مهرگان، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر
شریفی، لیلا. 1392. "سیر تحول اسب از دوره ماد تا هخامنشی"، مجله نگره، ش  28، صص 41-57
شمیم، سعیده. 1392. "بررسی نقشمایه گل لوتوس در هنر مصر، ایران و هند"، مجله جلوه هنر، ش 11، صص22-39
صدری، مینا. 1386. " بررسی تطبیقی برخی از ویژگی‌های نگارگری با نقش‌برجسته‌های هخامنشی"، مجله نگره، ش 5، صص 63-75
فرشچیان، محمود. 1394. "مقدمه استاد محمود فرشچیان بر برگزیده کتاب آثار مجید مهرگان"، کتاب ویژه نامه بزرگداشت و نمایشگاه آثار هنری استاد مجید مهرگان، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر
گدار، آندره. 1358. هنر ایران، ترجمه بهروز حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
گریشمن، رمان.1370. هنر ایران، ج 2، تهران: علمی فرهنگی
گریشمن، رمان.1371. هنر ایران، ج 1، تهران: علمی فرهنگی
محبی، حمید رضا. 1393. "رفتارشناسی پیکره انسانی در نقش برجسته‌های صخره‌ای ساسانی"، مجله پژوهش هنر، ش 7، صص 15-32
مهرگان، مجید. 1374. برگزیده آثار نگارگری مجید مهرگان، تهران: خواجوی کرمانی
مهرگان، مجید، 1382، مصاحبه با عنوان" مینیاتور، هنر زمان ما و آینده"، مجله کتاب ماه هنر، ش  135، صص20-31
مهرگان، مجید. 1383. "باستان شناسی (آرکائیسم) ایرانی در آثار مولانا کمال الدین بهزاد هراتی"، کتاب مجموعه مقالات همایش کمال الدین بهزاد، تهران: فرهنگستان هنر
واندنبرگ، لوئی. 1347. باستان شناسی ایران باستان، ترجمه عیسی بهنام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران