مکان‌یابی تولید سفال‌های دوره اسلامی گنجینه نارنجستان قوام شیراز با تطبیق نمونه‌های مشابه (نمونه موردی: 10 سفال)*

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد هنر اسلامی دانشگاه کاشان، مدرس دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز

2 عضو هیئت علمی, گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

3 دانشیار و عضو هیئت‌‌علمی دانشکده هنرهای کاربردی ،دانشگاه هنر تهران

چکیده

گرد آوردن آثار بازماندۀ نیاکانمان در گنجینه‌ها و موزه‌ها ادای دینی است بدانچه آنها به آن همت گمارده‌اند. در این میان محل ساخت برخی آثار گردآوری شده در گنجینه‌ها - به دلیل گرفتن این آثار از قاچاقچیان اشیاء تاریخی و یا مواردی از این دست- نامعلوم است. برخی آثار موجود در گنجینه نارنجستان قوام شیراز از این دست است که تعدادی از آنها سفال‌های دوره اسلامی است. این پژوهش بر آن است تا به این سئوال پاسخ گوید: اشیاء سفالی به‌نمایش‌درآمده در گنجینه نارنجستان قوام معرف کدام مرکز سفالگری‌اند؟ جامعه آماری این پژوهش تعداد 10 نمونه شیء سفالی این گنجینه است که با انجام مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی توصیفی و تحلیلی و رویکرد تطبیقی با نمونه‌های مشابه این آثار در موزه‌های مختلف دنیا مکان ساخت این آثار مشخص گردید. در بررسی‌های انجام گرفته بر روی نمونه‌های مشابه سعی شد با توجه به زمان ساخت مشترک، بیشترین تشابهات در سفال‌های مورد بررسی در نظر گرفته شود؛ در پایان پژوهش و با بررسی‌های صورت پذیرفته این نتیجه حاصل گردید که می‌توان بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و همچنین نمونه‌های مشابه موجود در موزه‌ها مکان ساخت و تولید این اشیای سفالی را تخمین زد و ابهاماتی را که در مورد برخی از اشیاء موزه ای وجود دارد تا حد زیادی بر طرف کرد؛ در مورد این 10 نمونه مورد پژوهش 4 شیء متعلق به مرکز سفالگری نیشابور، یک شی متعلق به ترکیه، یک شیء متعلق به عراق، یک شیء احتمالاً ساخت مرکز سفالگری کرمان، و 3 شیء به ترتیب متعلق به مراکز سفالگری سلطان آباد، ری و مشهد هستند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Location of production Islamic potteries thesaurus Naranjestan Qavam in Shiraz with the implementation of similar examples, samples (10 Pottery)

نویسندگان [English]

  • Sareh Bahmani 1
  • Abolghasem Dadvar 2
  • samad samanian 3
1 M.A. in Islamic Art in Kashan University, lecturer in Shiraz University, Shiraz, Fars, Iran
2 Academic Staff, Research of Art, Art Faculty, Alzahra University
چکیده [English]

Bringing together the remaining works of our ancestors in thesauruses, that we call museums today, is our tribute to their efforts, works that are thought-provoking and pleasing to the eye, and achievements of Iranian taste and thought which bear a rich and fertile culture. The sites of some of these collected works in thesauruses are unknown since they are confiscated from traffickers of historical objects, or suchlike, and finding these sites seems necessary. Several works in the thesaurus of the Naranjestan of Qavam in Shiraz, some of which are Islamic era potteries, are among these examples. Therefore the surveys conducted showed that no research has been done in this field to find the original location of these works and the place of their production still remains unknown. This study is intended to respond to this question: Pottery objects on public display in the thesaurus of the Naranjestan of Qavam represent which pottery center? This study is conducted in regard to the historical and cultural significances of this issue and with the aim of identifying the manufacturing places of several potteries in the thesaurus which is in fact a step towards clarification of the history of pottery in this land. The statistical population included 10 samples of pottery objects in the thesaurus which production place has been identified based on library sources by using a descriptive-analytical method and a comparative approach to the similar cases in various museums around the world. In studies conducted on the similar samples with respect to the common time of their making, the study considered the most similarities in potteries; at the end of the research and following the studies, it was concluded that based on library research, as well as the similar examples in museums, production time and places of the pottery objects can be estimated and the uncertainties surrounding some of the museum objects may be considerably clarified. Four pottery objects from statistical population belong to the Nishapur pottery center, one belongs to Turkey, another object to Iraq, one object possibly belongs to Kerman pottery center, and three objects belong to pottery centers in Sultan Abad, Ray and Mashhad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Pottery
  • Sultan Abad
  • Ray
  • Thesaurus of Naranjestan of Qavam in Shiraz
  • Nishapur
  • Mashhad
توحیدی. فائق. 1385.  فن و هنر سفالگری. سمت، تهران.
چیت سازیان. امیرحسین، سیده نرگس سعادت میر قدیم. 1389.  بررسی زیبایی‌شناسی سفالینه‌های کاشان دوره ایلخانی بر اساس آرای آن شبرد، نقشمایه، س ۳، ش 5:  61 -66.
دیماند. موریس اسون. 1383.  راهنمای صنایع اسلامی، ترجمه عبدا... فریار، انتشارات علمی فرهنگی، تهران.
رفیعی. لیلا. 1377.  سفال ایران، یساولی، تهران.
روح فر. زهره. 1381.  تجزیه لعاب سفید و آبی بر اساس آزمایش پیکسی، باستان شناسی و تاریخ، ش 32، نشر دانشگاهی، تهران.
سامانیان. ساسان. 1381.  شناسایی لعاب آجر سفالهای هخامنشی در تخت جمشید، استاد راهنما رسول وطن دوست، کارشناسی ارشد دانشگاه هنر اصفهان.
عباسیان. میرمحمد. 1370.  تاریخ سفال و کاشی در ایران، گوتنبرگ، تهران.
فریه. ر. دبلیو. 1374.  هنرهای ایران، ترجمه پرویز مرزبان، فرزان، تهران.
فهروری. گزا. 1388.  سفالگری جهان اسلام در موزه طارق رجب کویت، ترجمه مهناز شایسته فر، موسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران.
کامبخش فرد. سیف‌الله. 1379.  سفال و سفالگری در ایران از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر، ققنوس، تهران.
کریمی. فاطمه و محمدیوسف کیانی. 1364.  هنر سفالگری دوره اسلامی ایران، مرکز باستان‌شناسی ایران، تهران.
کیانی. محمدیوسف. 1379.  پیشینه سفال و سفالگری در ایران، نسیم دانش، تهران.
گروبه. ارنست.ج. 1354.  سفال اسلامی، ترجمه فرناز حائری، کارنگ، تهران.
ماسلنیتسینا. س. 1374.  هنر ایران گزیده‌ای از مجموعۀ موزۀ هنرهای شرق، تدوین ناصر پورپیرار، کارنگ تهران.
محمدی فر. یعقوب. بهزاد بلمکی. 1387.  هنر سفالگری در دوره صفویه و بررسی تکنیک و نقشمایه‌های هنری، هنرهای زیبا، ش 35:  93 -102.
واتسون. الیور. 1382.  سفال زرین فام ایرانی، ترجمه شکوه ذاکری، سروش، تهران.
ویلسن آلن. جیمز. 1387.  سفالگری در خاورمیانه از آغاز دوران ایلخانی در موزه آشمولین آکسفورد، ترجمه مهناز شایسته فر، موسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران.
Fehervari. Ceza. 2000‌. Ceramic Of The Islamic World. New York.