تحلیل امکان تحقق فضای سوم در نقاشی معاصر ایران بر مبنای اندیشه پسااستعماری هومی بهابها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 عضو هیات علمی گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر ، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

10.22070/negareh.2020.3128

چکیده

هومی بابا اندیشمند حوزه‌ پسااستعماری، در روابط بین استعمارگر و مستعمره، فضای سومی را تعریف می‌کند که در آن تعامل بین این دو عنصر پدیده‌ای یکسر جدید و تازه ایجاد می‌کند که عناصر هر دو طرف را دربرمی‌گیرد. فضای سوم از نظر هومی بابا دورگه‌ای را پدید می‌آورد که می‌تواند باعث ایجاد تحول و گفتمان پس از خود شود. شکل گیری بیان در این فضا تنها نیازمند تماس دو طرف نیست؛ بلکه تولید معنا به حرکت دو مکان و یا دو فضا به سوی یکدیگر ارتباط دارد. با توجه به نقش تأثیرگذار هنر در انتقال فرهنگ‌ها، بررسی دورگه‌گی و فضای سوم در هنر به ویژه در آثاری که مستقیم و یا غیرمستقیم متأثر از هنر غرب (به عنوان یک عنصر تأثیرگذار) بوده‌اند ضروری به نظر می‌رسد. ایجاد چنین فضایی را می‌توان راه میانبری برای تعاملات هنری و به طور گسترده‌تر تعاملات فرهنگی دانست. بسط این دیدگاه در هنر معاصر ایران موضوع این پژوهش بوده و با هدف شناخت بیشتر هنر معاصر ایران (از حدود صد سال پیش) به روش توصیفی-تحلیلی به انجام رسیده است. نمونه‌های مورد بررسی از مکاتب نقاشی معاصر ایران، فرنگی‌سازی، کمال‌الملک، قهوه‌خانه و سقاخانه به روش انتخابی گزینش شده‌اند. این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که آیا تحولاتی که با تأثیر از عوامل مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی در ایران معاصر به وجود آمد منجر به شکل‌گیری فضای سوم در نقاشی معاصر ایران گردیده است؟ با بررسی نقاشی معاصر ایران از شیوه‌ی فرنگی‌سازی تا مکتب سقاخانه، چنین نتیجه گرفته شد که فضای سوم در نقاشی معاصر ایران طی فرایندی چهار مرحله‌ای شامل: تقلیدی، غلبه عناصر ایرانی، غلبه عناصرغیرایرانی و ایجاد فضای سوم شکل گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Third Space Possibility in Iranian Contemporary Painting Based on the Homi K. Bhabha `s Post-Colonial Thoughts

نویسندگان [English]

  • Sediqeh Pourmokhtar 1
  • Mohsen Marasy 2
1 Department of Art Research, Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran.
2 PH.D, Assistant Professor، Faculty Of Shahed University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Homi K. Bhabha is a Professor of English and American Literature and Language, and one of the most important figures in contemporary post-colonial studies who has developed a number of the field's neologisms and key concepts, such as hybridity, mimicry, difference, and ambivalence which describe ways in which colonized people have resisted the power of the colonizer. The term ‘hybridity’ has been most recently associated with the work of Bhabha, whose analysis of colonizer/colonized relations stresses their interdependence and the mutual construction of their subjectivities. Bhabha contends that all cultural statements and systems are constructed in a space that he calls the ‘Third Space of enunciation’ which makes the claim to a hierarchical ‘purity’ of cultures untenably. For him, the recognition of this ambivalent space of cultural identity may help us to overcome the exoticism of cultural diversity in favor of the recognition of an empowering hybridity. It is significant that the productive capacities of this Third Space have a colonial or postcolonial provenance. Descending willingness into that alien territory may open the way to conceptualizing an international culture, based not on the exoticism of multiculturalism or the diversity of cultures, but on the inscription and articulation of culture’s hybridity. It is the ‘in-between’ space that carries the burden and meaning of culture, and this is what makes the notion of hybridity so important. Homi Bhabha has developed his concept of hybridity from literary and cultural theories to describe the construction of culture and identity within conditions of colonial antagonism and inequity. For Bhabha, hybridity is the process by which the colonial governing authority undertakes to translate the identity of the colonized within a singular universal framework. As used in horticulture, the term refers to the cross-breeding of two species by grafting or cross-pollination to form a third, ‘hybrid’ species. By generalizing this theory into different aspects, hybridization can be studied in different spaces. For example, in the field of art, the effects of different cultures on the artwork of other cultures can be examined. This study examines the impact of European elements on Iran’s painting. The result of this research indicates that the third Space and Hybridity of Bhabha have been formed in contemporary Iranian painting, but through a process. The Qajar artistic style, like the Timurid school centuries before that, had its origins outside the historical period from which it derives its name. It was in the late Safavid period that a thoroughgoing Europeanized style began to oust the old native traditions, and by the beginning of the 12th/18th century the new style was completely dominant. The works were only mimicry of Iranian and European elements, whether consciously or unknowingly, they could not create the third space and hybridity, but it can be the beginning of this process. The theme and content, in terms of which the elements of previous Iranian painting have been inherited from their predecessors, are more evident in Coffee House paintings. But, the primitive usages of space, dimension and perspectives as European elements can be seen here. Kamal Al-Molk’s school was the culmination of a trend towards the adaptation of a European naturalistic style in Persian art, which led to the emergence of a Euro-Persian style in Iran. This approach began to take shape during the latter half of the 17th century. In this style, the subject with all the details was shown as a photo. Furthermore, in this style, European elements such as the three-dimensional space and perspective are dominant. Therefore, in these two styles, Coffee House painting and Kamal Al-Molk’s school, one element dominates another element, and therefore the third space is not formed. The term “Saqqā-Qāna” was initially applied to the works of artists, both in painting and sculpture, who used already existing elements from votive Shiite art in their own modern works. It gradually came to be applied more widely to various forms of modern Persian painting and sculpture that used traditional-decorative elements. The Saqqā-Qāna movement in the sixties tried to found and establish a “national” or “Iranian” school of art. On the other hand the attention was paid to modernism. The general perception was based on the belief that the artists could achieve a “modern-traditional” synthesis that included an Iranian identity and character. So, in this style the formation of the third space is evident. Therefore, the process of formation of the third space is evident in four stages in contemporary Iranian painting: Qajar-European style, the start point, Coffee House style and Kamal Al-Molk’s style are respectively the domination of Iranian and European elements and finally its formation in Saqqā-Qāna school.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary Iranian Painting
  • Third Space
  • Homi Bhabha
  • European School
  • Coffee House School
  • Kamal Al-Molk School
  • Saqqā-Qāna School
آغداشلو، آیدین، 1378، از خوشی‌ها و حسرت‌ها، امروز. تهران: زرین و سیمین.
پاکباز، رویین، 1383، دائره المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
جهانبگلو، رامین. 1379، «ایران و مدرنیته». پیشگامان نقاشی مدرن ایران. تهران: گفتار.
حسینی، مهدی، هادی سیف و دیگران، 1395، سقاخانه: یک جنبش ملی، تهران: موسسه فرهنگی هنری صبا.
فاتحی، سیدحسن. سن سبلی، بی بی راحیل، 1396، «بررسی هویت پسااستعماری در رمان مملکة الفراشة اثر واسینی الاعرج با تکیه بر دیدگاه هومی بابا». لسان مبین. شماره 28. قزوین: دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره). صص 129-155
کشمیرشکن، حمید،1394، هنر معاصر ایران ریشه‌ها و دیدگاه‌های نوین. تهران: نظر.
کریم زاده تبریزی، محمدعلی،1376، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر هند و عثمانی. تهران: انتشارات مستوفی.
گری، بازیل،1385، نقاشی ایرانی. مترجم: عربعلی شروه. تهران: دنیای نو.
لعل شاطری، مصطفی. و همکاران،1390، «نفوذ غرب در نقاشی ایران از ابتدای حکومت قاجار تا پایان عصر ناصری» پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام. شماره 19. زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان. صص 185-210.
مسعودی امین، زهرا. (1385). "فرنگی‌سازی در نگارگری مکتب اصفهان: رویکردی فرهنگی". باغ نظر. دوره 13. شماره 38. تهران: پژوهشکده نظر، صص 37-44.
موسوی، اشرف السادات، کشمیری مریم،1395، «مقایسه تجلی الهه زولو و خدای پدر در دیوارنگاره دوربان با تکیه بر نظریه فضای سوم هومی بابا»، مطالعات تطبیقی هنر. شماره 12. اصفهان: دانشگاه اصفهان. صص 57-70.
نادعلیان، احمد، 1379، «سرانجام مدرنیزم در غرب و تحلیلی از تأثیرات هنر مدرن بر نقاشی معاصر ایران»، دانشور. دوره 7. شماره 28. تهران: دانشگاه شاهد، صص 97-112.
 
Babaie, Sussan, 1989, Persian Drawing in Metropolitan Museum. New York: Metropolitan Museum.
Bhabha, H. K,1994, The Location of Culture. London & New York: Routledge.
Diba, Layla S,1999, Royal Persian Paintings: the Qajar Epoch. New York.
Ekhtiyar, Maryam,1999, From Workshop to Bazzar to Academy: Art Training and Production in Qajar in Royal Persian Painting. New York.
Keshmirshekan, Hamid,2005, Iranian Studies. “Neo-traditionalism and modern Iranian painting: The Saqqa-khaneh school in the 1960s”. 38(4):607-630. London: Iranian Studies.
Huddart, D,2006, Homi K Bhabha. London & New York: Routledge.
Lane, Richard J,2006, Fifty Literary Theorists. New York: Routledge.
Said, Edward. E,1978, Orientalism. New York: Penguin Books.