تطبیق مفاهیم و مضامین، طراحی‌ و ترکیب‌بندی قالی‌تصویری سنگشکوی صفوی و قالی قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی- دانشکده صنایع دستی ، دانشگاه هنر اصفهان، شهر اصفهان، استان اصفهان

2 کتابت و نگارگری- دانشکده صنایع دستی- دانشگاه هنر اصفهان- ایران

3 کتابت و نگارگری، دانشکده صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان

10.22070/negareh.2020.3119

چکیده

دوره صفوی اوج هنر قالی در ایران است و قالی‌های تصویری ازجمله طرح‌هایی هستند که مورد توجه طراحان و بافندگان قالی در این دوره قرار گرفتند. قالی سنگشکو از نمونه قالی‌هایی است که در دوره صفوی بافته شده و دربردارنده تصاویری از داستان‌های ادبی با مضامین عاشقانه، حماسی و اسطوره‌ای است. حضور این نقشمایه‌ها در قالی‌ها ریشه در آیین‌ و باورهای تمدن‌های قدیم ایران داشته است. زیبایی طرح و نقش قالی سنگشکو منبع الهام و تأثیر طراحان و بافندگان ایرانی و غیر ایرانی بخصوص در قرن 19م شد. حضور مضامین ادبی و اسطوره‌ای همچون مجالس بزم (دیدار لیلی و مجنون و آبتنی کردن شیرین)، رزم(صحنه‌های شکار) و همچنین نقشمایه‌های اساطیری شامل گرفت‌و‌گیر، سیمرغ و اژدها و ... در طراحی دو قالیِ صفوی و قاجار، دلیل بررسی و تحلیل پژوهش حاضر است. هدف از این پژوهش تحلیل مفاهیم نقوش و شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو قالی از نظر موضوع و مضمون، در کنار تحلیل ساختاری شامل ترکیب‌بندی، طرح و رنگ است. حال این سؤال مطرح می‌شود که 1- قالی سنگشکو در عصر صفوی به لحاظ مضمونی و مفهومی چه تأثیراتی بر قالی دورهٔ قاجار داشته است؟ 2-چه تفاوت‌هایی در طراحی نقوش، ترکیب‌بندی و رنگ‌آمیزی و تزیینات بین دو قالی وجود دارد؟ 3- معنا و مفاهیم نقشمایه‌های مشترک مورد استفاده در طراحی این دوقالی چیست؟ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با رویکرد تطبیقی بوده و گردآوری مطالب به‌شیوهٔ کتابخانه‌ای و میدانی صورت پذیرفته است از نتایج این تحقیق چنین برمی‌آید قالی دورهٔ قاجار از نظر مضامین از قالی صفوی الهام گرفته اما در نوع ترکیب‌بندی و طرح، تغییراتی را ایجاد کرده و در شیوه‌های رنگ‌پردازی و تزئینات سبکی را اجرا نموده که در دورهٔ قاجار رایج بوده است. برخی از نقشمایه‌های اساطیری به‌کار‌رفته در قالی سنگشکو در این دوره بارمعانی اسلامی و عرفانی به خود می‌گیرد نظیر نقشمایهٔ سیمرغ که در این دوره نماد وحدت و ذات باری تعالی است. این تأثیرات در قالی دورهٔ قاجار هم دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of Themes and Concepts and Composition of Safavid Sangeško Rug and the Qajar Rug

نویسندگان [English]

  • Samad Najarpoor Jabbary 1
  • Akram Sadeghi 2
  • meysam barari 3
1 Assistant Professor and Faculty Member - faculty handicrafts, Isfahan University of Art. Isfahan.Iran
2 calligraphy and Persian painting- handcraft- Isfahan art university- Iran
3 handicraft faculty,art university of isfahan, iran

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 خرداد 1398
  • تاریخ بازنگری: 01 آذر 1398
  • تاریخ پذیرش: 28 بهمن 1399

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار