‌‌روند شکل‌گیری کتاب‌های چاپ سربی در دورة قاجار بین سال‌های 1233 تا 1250 هـ . ق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

کارشناس ارشد پژوهش هنر دانشکده هنر دانشگاه شاهد ، تهران،ایران

چکیده

گسترش صنعت چاپ از تحولات مهم فرهنگی عصر قاجار به شمار می‌رود.  در این دوره برای نخستین‌بار دانش از انحصار کتابخانه‌ها خارج شد و از طریق چاپ و انتشار کتاب تحولی نوین در نظام آموزشی به وجود آمد. بررسی سیر تحول این مسیر می‌تواند دریچه‌ای جدید برای رسیدن به مسیر تاریخی فرهنگی این سرزمین باشد. هدف از این پژوهش ترسیم مراحل شکل‌گیری صنعت چاپ و نشر و ورود چاپ سربی به ایران بوده است تا بدین طریق سعی و تلاش بانیان و چاپگران اولیة این کتب در به سامان رساندن این شیوة چاپی و ایجاد اشتیاق درخوانندگان برای مطالعة آنها هرچه بهتر نمایش داده شود. همین‌طور مشخص گردد چه افرادی از جامعه و حتی افرادی از حکومت قاجار نقش مؤثری را در پیشبرد این اهداف بر عهده داشته‌اند.
این پژوهش کوشیده است عوامل شکل‌گیری صنعت چاپ در دوران قاجار را شناسایی کند و نقش افراد، مراکز و رویدادهای اجتماعی را در این خصوص بررسی کند. ایجاد چاپخانة سربی در زمان قاجار معلول تحولاتی بود که سبب تولید کتاب‌هایی شد مغایر با باورهای ایرانیان نسبت به کتبی که سال‌ها با آن مأنوس بودند. این تحقیق مشخص می‌سازد که چاپگران با درنظر داشتن کتاب‌آرایی سنتی به تولید کتاب‌هایی با استفاده از حروف مجزای چاپی اقدام ورزیدند و حرکت تدریجی اما با برنامة آنها پایه‌های علم، مذهب و فرهنگ را مستحکم ساخت. مسیر این جریان در کتاب‌های چاپ‌شده در شهرهای تبریز، تهران و اصفهان قابل پیگیری است.  این پژوهش به‌روش توصیفی‌تحلیلی انجام شده و داده‌های آن به شیوةکتابخانه‌ای و میدانی گرد آمده است. به همین منظور تعدادی از کتاب‌های دورة تاریخی مذکور بین 1233 تا 1250 هـ . ق از نزدیک بررسی و از آنها عکاسی شد. با توجه به حجم بالای مطالب در این زمینه فیش هاپس از گردآوری  طبقه‌بندی، تشریح و مورد استدلال و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Formation Process of the Letterpress Printed books in Qajar Era

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Ahmadinia
  • Ali Asghar Shirazi
(Corresponding author), M.A. in Art Research, Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The spread of the printing industry is one of the important cultural changes in the Qajar era.
In this era for the first time knowledge was not exclusive to the libraries and the education system undergone a modern change through printing books. The study of the changes in this course may open a new window to the cultural historical course of this country. The goal of this study is to depict the formation phases of printing industry and the introduction of the letterpress printing in Iran, in order to show more clearly the efforts of the founders and first publishers of these books in organizing this printing technique and inspiring enthusiasm in readers to study them, also to identify the individuals from the society and even from the Qajar state who played notable parts in carrying out these goals.
This research is based on library sources and field research, and uses descriptive- analytical method. Therefore a number of books from that era were closely observed and photographed. With regard to the vast quantity of data, after gathering data, the notes were categorized, described, examined and analyzed. This research tries to identify the factors of formation of the printing industry in Qajar era and study the role of individuals, social events and centers in this case. The establishment of the letterpress publishing house in the Qajar era was caused by the same changes which lead to the publishing of books contrary to the Iranians beliefs in the books they were accustomed to for years. This research reveals that the publishers, with regard to the traditional art of book, printed books by using type pieces, and their gradual yet planned act, reinforced the foundations of science, religion and culture. This course is traceable in the books published in Tabriz, Tehran and Isfahan cities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Letterpress Printed Book
  • Qajar Era
  • Mashrooteh Revolution
  • Printing House