گونه‌شناسی آثار فلزکاری در نگارگری عصر صفوی (1135-907 ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.

2 استادیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر ومعماری، دانشگاه تربیت مدرس

10.22070/negareh.2020.4977.2361

چکیده

آثار هنرفلزکاری در دوره صفوی، به لحاظ زیبایی بصری، نقوش تزیینی و شیوه ساخت قابل توجه است. نظر به اینکه در هنر نگارگری دوره صفوی بیش از هر دوره دیگری به بازنمایی دقیق عناصر و اشیاء توجه می‌شود، با مطالعه نگاره‌ها می‌توان اطلاعات بسیاری درباره هنر فلزکاری در این دوره به‌دست آورد. از این رو پژوهش حاضر با هدف شناسایی اشیای فلزی در نگاره‌‌ها و طبقه‌بندی آن‌ها، شناسایی اصل این آثار و تطبیق آن‌ها با نگاره‌ها، به گونه‌شناسی و بررسی کاربرد این اشیا و نحوه بازنمایی این آثار در نگاره‌ها می‌پردازد و در صدد پاسخ به این سوالات است که: 1. چه نسبتی میان تصاویر اشیای فلزی در نگاره‌های عصر صفوی و نمونه‌های آثار فلزکاری به جای مانده از این عصر وجود دارد؟ 2. شیوه بازنمایی اشیای فلزی در نگاره‌ها چگونه است؟ و از این رهگذر مسئله کلان نسبت نگارگری با واقع‌گرایی پی‌گرفته می‌شود. در این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد مطالعه تطبیقی استفاده شده و گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه‌ای با رجوع به وبسایت موزه‌‌ها و منابع اینترنتی انجام شده است. بدین منظور تعداد 23 نمونه به صورت هدفمند از میان تصاویر نسخه نگاره‌های متعلق به قرن‌های دهم و یازدهم انتخاب شد و اشیای فلزی موجود در آن‌ها شناسایی و طبقه‌بندی شدند. اشیای فلزی مورد نظر پژوهش که در نگاره‌ها به تصویر در آمده‌اند عبارت است از: صراحی، ابریق، قندیل، شمعدان، آوند یا دلو حمام و طبل باز شکاری. در نهایت پس از بررسی و تحلیل نمونه‌ها و مقایسه آن‌ها با آثار فلزی بازمانده دوره صفوی مشخص شد، شیوه بازنمایی اشیای فلزی در این نگاره‌ها بر اساس هنر فلزکاری در آن دوره به‌صورت واقع‌گرایانه است، به‌علاوه بسیاری از ویژگی‌های آثار فلزی نظیر فرم، جنس و تزیینات در نگاره‌های این دوره قابل مشاهده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Typology of Metalwork in the Safavid Miniatures (907-1135 AH)

نویسندگان [English]

  • Samira Seifali 1
  • Mehdi Keshavarz Afshar 2
1 M.A. Art Studies, Faculty of Art & Architecture, Tarbiat Modares University.
2 Assistant Professor, Department of Art Studies, Art & Architecture Faculty, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

The metalwork in the Safavid era is remarkable in terms of visual aesthetics, ornamentation, and style. As in Safavid miniatures the objects are represented more than any other period, studying the miniatures can provide much information about the art of metalwork in this period. Also, the miniatures can be considered as one of the valuable resources in research on identifying the characteristics of Iranian cultural and social history in different eras. In miniatures, the goal has always been expressing a historical, epic, literary, and narrative through in the image, furthermore, the artist has attempted to convey the message of the text. But, in some periods this approach has changed to represent the real objects, and in some cases, the artists have tended to realism for drawing natural objects and they have paid attention to details. This particularly appeared in Safavid paintings in which the artist emphasizes the representation of the cloth, carpets, rugs, and buildings, etc. There are many collections of metalwork among the objects depicted in various parts of Safavid paintings. Today, several of these metal objects are in the museums and private collections, while some of them disappeared. The metal objects are one of the elements in the paintings that exist in different parts of the image. They can be seen inside or outside of the palaces. It can be said that the finest and the most beautiful type of Safavid metalwork in the paintings belong to the 10th century AH. The metal objects in the paintings have been used for different purposes. However, the presence of these valuable visual resources provides the basis for research on the social life, and by referring to them we can get much information about the range of metalwork of this period which is not available today. Therefore, the purposes of this study are identifying and classifying the metal objects in Safavid paintings and comparing them to the real ones in the museums. We also examine the use of these objects and how they are represented in the paintings. This study seeks to respond to the following questions: What is the relation between the images of the metal objects in Safavid paintings and the samples of real metalwork? And how the metal objects are represented? In this way, the problem of realism in painting is followed. For this, firstly, the miniatures were determined and those similar to the metal objects were eliminated. Then 23 samples were purposefully selected from the manuscripts from the 10th and the 11th centuries, including Shahnameh Tahmasebi (931 A.H.), Khamse Tahmasebi (931 A.H.), Khamsa (Quintet) by Nizami (946 A.H.), Divan by Amir Hasan Dehlavi (939 A.H.), Manuscripts from Qazvin – Mashhad school (second half of the 10th century) such as Haft Awrang (Seven Thrones) by Jami (964 A.H.), Shahnameh Shah Ismail II (984 A.H.),  also the manuscripts from  Habib al-Sayr (early 11th century), Bostan Sa’di (11th A.H.),  as well as single copies of the Isfahan School. The metal objects that are depicted in the paintings are: Tutya Surahi, Ewer, Candlestick, Lamp, Bath Pail (satl) and Drum. In the next step, the metal objects in the miniatures were identified and classified then they were compared with those that exist in museums. Finally, after analyzing the samples and comparing them with Safavid metalwork, it is concluded that the metal objects in these miniatures are depicted based on the metalwork of Safavid period and there is a realistic approach in Safavid paintings. Also, there are many similarities between the metal objects in miniatures and the real ones in terms of depicting separate parts of objects such as the base, the surface and the edge, flask and pitcher lids, and the ornamentations on the surface as well as the handle of the dishes. Moreover, despite the small size of the objects in the miniatures, the artist has not ignored the decoration of their surface. Besides, the existence of these different decorations on the objects in the paintings can be considered a sign of paying attention to representing metal objects according to reality. However, in some cases, such as candlesticks, according to the literature in this period, it seems that their pictures are similar to the pre-Safavid period, especially Timurid samples, in this way the same objects may have existed in Safavid palace to which the artist has paid attention. It can be said that despite the similarity in the general form of objects over time, we can see changes in form and different ornamentations on their surface in the paintings. Moreover, by referring to the findings of this research we can see many characteristics and functions of metalwork such as form, material, and ornamentation in the miniatures of this period. In this research, a descriptive-analytical method with a comparative approach was used and data were collected through library research by referring to museums' websites and online resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Typology
  • Metalwork Art
  • Miniature
  • Safavid Era
  • Traditional Arts
آلن، جیمز (1374). «فلزکاری»، در مجموعه مقالات هنرهای ایران، زیر نظر: ر. دبلیو. فریه، ترجمه پرویز مرزبان، تهران: نشر فروزان.
افروغ، محمد و نوروزی طلب، علیرضا (1389).  هویت اسلامی- ایرانی در فلزکاری عصر صفوی : با تاکید بر کتیبه‌های موجود بر روی آثار فلزی»، مطالعات ملی، شماره 44، صص 73-100.
افروغ، محمد (1389). ملاحظات ملی و مذهبی در فلزکاری عصر صفوی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، راهنما: علیرضا نوروزی طلب، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
امیرکلایی، هانیه، هاشمی زرج آباد، حسن و زارعی، علی (1397). «معرفی و خوانش کتیبه‌های آثار فلزی عصر صفوی، مطالعه موردی: نمونه‌های موجود در موزه آستان قدس رضوی»، دوفصلنامه نگارینه هنر اسلامی، شماره 15، صص 4-12.
احسانی، محمد تقی (1368). هفت هزار سال هنر فلزکاری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
اسماعیل نژاد، علی (1391). بررسی فناوری و زیبایی شناسی فلزکاری دوره صفوی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، راهنما: محمد علی رجبی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد.
باکویی، فائزه (1394). مطالعه تطبیقی نقوش انسانی در فلزکاری و نگارگری عصر صفوی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، راهنما: پرویز حاصلی و محمد علی رجبی، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد.
بهمنی‌آزاد، بهارک (1389). بررسی نمادشناسانه فرم ونقش در فلزکاری دوره صفوی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، راهنما: مهین سهرابی نصیر آبادی، دانشکده هنر دانشگاه الزهرا (س).
پوپ،آرتور اپهام و اکرمن، فیلیس (1387). سیری در هنر ایران، ج 6، ترجمه نجف دریا بندری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
جلالی، میثم (1387). « پایه شمعدان‌های صفوی در موزه مرکزی آستان قدس»، فصلنامه مشکوه، شماره 99، صص 115-120.
جوانی، اصغر، مطیع، مهدی و کاظم نژادی، حببیب الله (1391). « بررسی تزیینات فلزکاری مذهبی عصر صفویه»، مطالعات هنرهای تجسمی، شماره 3، صص41-23.
حاتمی، فاطمه (1385). « قندیل نماد نور الهی»، وقف میراث جاویدان، شماره 54، صص51-68.
حقیقت، عبد الرفیع (1369). تاریخ هنرهای ملی و هنرمندان ایرانی، تهران: شرکت مولفان و مترجمان.
خزایی، محمد و موسوی حجازی، بهار (1391). «زبان و بیان در هنر فلزکاری ایران دوره اسلامی تا حمله مغول»،کتاب ماه هنر، شماره 165، صص 4-17.
دهخدا، علی اکبر (1377). لغت نامه دهخدا، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شاهکارهای نگارگری ایران، (1384). تهران: موزه هنرهای معاصر.
فردپور، سارا (1390). «نگاهی بر فرم و نقوش شمعدان‌های دوره اسلامی»، نقش مایه، شماره 7، صص 97-110.
کفیلی، حشمت (1391). «پایه شمعدان‌های دارالشفاء امام رضا (ع)»، مشکوه، شماره 116، صص 106-120.
کنبی، شیلا (1384). عصر طلایی هنر ایران، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
محرابی، هانیه (1395). پژوهشی بر نقوش و خطوط سلاح و ابزار آلات سرد نظامی در دوره صفویه، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته ارتباط تصویری، راهنما: صداقت جباری کلخوران، دانشکده هنر و معماری دانشگاه سمنان.
ملیکیان شیروانی، اسدالله، سورن (1385).« پژوهشی در پیوستگی در فلزکاری دوره صفوی»، مجموعه مقالات اصفهان در مطالعات ایرانی، به کوشش: رناتا هولد، ترجمه محمد تقی فرامرزی، تهران: فرهنگستان هنر.
نوروزی طلب، علیرضا و افروغ، محمد (1389). «بررسی فرم، تزیین و محتوا در هنر فلزکاری دوران سلجوقی وصفوی»، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره 12، صص 113-128.
Allan, James (2003). Early Safavid Metalwork in Hunt for paradise: court Arts of Safavid
Iran, 1501-76, Edited by Jon Thompson and Sheila R. Canby. New York, Milan: Skira
with the Asia Society.
Atil, E., Chase, W. T., & Jett, P (1985). Islamic metalwork in the Freer Gallery of Art.Exhibition held at the Freer Gallery of Art, September 27, 1985 to January 5, 1986.
Melikian – Chirvani, A.S (1982). Islamic Metalwork from the Iranian world , 8th- 18th Centuries, London, Victoria & Albert museum Catalogue.