مطالعه تطبیقی نقشمایه گریفین در ایران و یونان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه پژوهش هنر دانشکده هنر دانشگاه سمنان

2 مربی گروه ارتباط تصویری دانشکده هنر دانشگاه سمنان

10.22070/negareh.2021.5250.2482

چکیده

گریفین موجودی است که از ترکیب دو حیوان شیر و عقاب متولد شده و قدرت زمینی شیر را به نیروی آسمانی عقاب پیوند می‌دهد. این ویژگی، آن را به یکی از کامل‌ترین نمادهای قدرت و پادشاهی تبدیل کرده است. هنرمندان عیلامی برای اولین بار این نقش‌مایه را ابداع نموده‌اند ولی نمونه‌های آن در اغلب تمدن‌ها ازجمله بین‌النهرین، مصر و یونان به کار رفته است.
مسئله اصلی پژوهش بررسی تغییرات نقشمایه تحت تأثیر باورهای اسطوره‌ای این دو سرزمین است. اهدف پژوهش عبارتند ازالف- بررسی میزان شباهت ها و تفاوت های ظاهری نقش مایه وب- تحلیل مضامین مرتبط با نقشمایه در این دو سرزمین. در نهایت پژوهش به دو پرسش پاسخ می دهد: 1- شباهت ها و تفاوتهای نقشمایه در ایران و یونان چیست؟  2 - تأثیر باورهای اساطیری بر شیوه‌های کاربرد نقشمایه و تغییرات فرمی آن، چیست؟ در این پژوهش 145 نمونه تصویر گریفین با شیوه نمونه گیری "انتخابی هدفمند"، گردآوری و بررسی شده اند.  روش پژوهش تحلیل محتواست. در تجزیه و تحلیل داده ها از دو شیوه ماتریسی و تحلیل محدوده‌‌ای استفاده شده است.
نتایج  نشان می‌دهدشکل و مضمون گریفین های یونانی تحت تأثیرفرم و مضمون در گریفین های ایرانی است. از دوره اشکانی بازنمایی گریفین با دهان باز در ایران متداول شده  و این شکل در یونان به اصلی‌ترین شکل گریفین تبدیل شده است.  در یونان ساخت سردیس گریفین متداول است اما در ایران حکاکی و حجاری آن رواج دارد. گریفین در ایران در بسیاری موارد در کنار پادشاه بازنمایی می‌شود، همچنین با سمبلهای گیاه زندگی، حلقه بالدار ارتباط می‌یابد. اما در یونان در کنار ایزدان تصویر شده است. در هر دو تمدن،گریفین قوی‌ترین نماد قدرت است. در ایران با ایشنوشیناک و میترا(مهر)، در یونان با آپولو، آتنا و دیونیسوس ارتباط می‌یابد. این موجود با نمادهای ایزدی مرتبط با خورشید و روشنایی پیوند خورده است و به‌عنوان نماد محافظت،روشنایی وخرد شناخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Griffin Motif in Iran and Greece

نویسندگان [English]

  • BITA MESBAH 1
  • Sara Shadrokh 2
1 Assistant Professor, Department of Art Research, Faculty of Art, Semnan University, Iran
2 Lecturer, Department of Graphic Design, Faculty of Art, Semnan University, Iran
چکیده [English]

Griffin is a famous mythological hybrid creature, which is made of two other powerful animals: the lion and the eagle. This hybrid animal connects the powers of the lion, as the earth’s king, to the powers of eagle, as the sky’s king. So, it is considered as one of the most important symbols of power and kingship in every civilization. Although some remaining instances in Egypt show the image of the griffin, but according to the research results of the Ashmolean museum, the Elamites were the first people to use the creature and soon after, different kinds of the animals were used in other civilizations like Mesopotamia, Egypt, Greece and even in the Far East. The Greeks used this motif enthusiastically in accordance to their artistic methods. So, the griffin became a common motif in Greek art. This research is a content analysis of different kinds of the griffin motif in Iran and Greek.
The research is based on studying 145 samples of the motif from both countries using the relational method in the final analysis. The aims of the research are to analyze the motif according to the mythological beliefs. It is sought to find the answer to two main questions about the griffin motif: 1- what are the similarities and the differences between the motif in Iran and Greece? 2- How do the mythological beliefs affect the form or the usage of the griffin in both countries? The study is categorized into three aspects: first, the origins of the griffin are studied. Second, the form and shape of the griffin are discussed based on the samples. This includes the comparative study of the form and shape in both countries. In the third part, the mythological analysis of the motif is conducted according to the myths related to griffin. The results of the study show that the methods used in illustrating the griffin motif are according to the artistic methods of each country. The griffin has commonly been used in Iran since the Elamite era, but it has been used in Greece just after 1700 BC, in Crete, during Minoan art. The griffin in Iran has different forms and styles while in Greece it remains in the basic form as the combination of an eagle’s head with the lion’s body. Besides that, the Iranian form of the griffin was used as the schema for the Greek types. The open-mouthed forms of the griffin were common during the Parthians of Iran, and it became the original form of the griffin in Greece. However, it should be taken into consideration that in Greece, the griffins were more natural and energetic in design. The Greeks tended more to make busts of the griffin, while in Iran its reliefs had been more common. In Iran the griffins are the guardians of the winged disc, tree of life or the fire altar, and the viewers of the king’s religious party; beside the king in formal ceremony or alongside him in battles. Sometimes the king haunts the griffin. The haunting scenes of griffin by the king may convey symbolic concepts of victory or power. The Greek griffins are also showed as the guardians, but they are always in battle with the gods’ or goddesses’ enemies. Sometimes the gods Apollo, Dionysus, and the goddess Athena ride on the back of a griffin. While the Iranian types of the griffin are always sitting on hind legs, sitting, or standing straight and calm, the Greek griffins are open-mouthed, roaring, and even in attacking position. Another important characteristic of the griffins is their horn, and ears. Sometimes the griffin has two horns, which is the characteristic of the Iranian types. The horns show the godly, manhood power. The ears belong to donkey or horse, and showing them as a part of griffin’s body affects its concepts, and that’s why the animal is a symbol of wisdom. It seems that in Greece, accompanying the gods can simply change the roles of the griffin to a divine beast, but the symbolic concepts of griffin are more effectively used in Iran. The griffin in Iran is always showed in great serenity with dignity beside the king. In Iran some other related symbols to the griffin are the life plant, and the winged circle, but they have never been used with the Greek griffins. It is obvious that the griffin in Iran has the highest level of power and dignity. In both countries, the griffin is the most important symbol of the great power; the power that in Iran belonged to Inshushinak and Mithra, while in Greece belonged to Apollo, Athena and Dionysus. The creature is connected to the heavenly symbols of the sun and lightening, and is also considered as the symbol of protection, victory and wisdom.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Griffin
  • Lion
  • Eagle
  • Persian Art
  • Greek Art
ب‍ل‍ک‌، ج‍رم‍ی و گ‍ری‍ن، آن‍ت‍ون‍ی‌. (1385). فرهنگ‌نامه خ‍دای‍ان‌، دی‍وان‌ و ن‍م‍اده‍ای‌ ب‍ی‍ن‌ال‍ن‍ه‍ری‍ن‌ ب‍اس‍ت‍ان‌.ت‍رج‍م‍ه‌: پ‍ی‍م‍ان‌ م‍ت‍ی‍ن‌‌، ت‍ه‍ران: ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر‏‫‏‏.
بندهش (1397).گردآوری: فرنبغ دادگی. برگردان: مهرداد بهار. تهران: توس.
ب‍ه‍زادی، رق‍ی‍ه. (1373). قوم‌های ک‍ه‍ن‌ در آس‍ی‍ای‌ م‍رک‍زی‌ و ف‍لات‌ ای‍ران‌. تهران: م‍ؤس‍س‍ه‌ چ‍اپ‌ و ان‍ت‍ش‍ارات ‌وزارت‌ ام‍ور خ‍ارج‍ه.
پاکباز،رویین.(1379 ). دایره المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
پورداوود، ابراهیم. (1394). اوستا: ج 1- گاثاها، ج 2- یشت‌ها، ج 3- یسنا، ج 4- وندیداد. ویراست جدید: فرید مرادی. تهران: نگاه.
جابر انصاری، حمیده. (1387). نمادشناسی گریفین و سیر تحولات فرمی آن در هنر ایران پیش از اسلام.کتاب ماه هنر، 118: 105-95.
خسروی، عرفان (1395)، شناخت‌نامه جامع دایناسورهای ایران و جهان، تهران: طلایی.
دادور، ابوالقاسم. روزبهانی، رؤیا. (1395). مطالعه تطبیقی جانوران ترکیبی در هنر هخامنشیان و آشوریان. نگره. 18: 33-18
دادور، ابوالقاسم، بیتا مصباح (1391). تأثیر دو فرهنگ هنر هلنی و ایرانی در شکل و تزیینات ریتون‌های اشکانی. فصلنامه باغ نظر. دوره ۹. ۲۱: 58-47.
دادور، ابوالقاسم، مبینی، مهتاب (1389)، جانوران ترکیبی در هنر ایران باستان، تهران: الزهرا.
رستمی، مصطفی. موسوی حاجی، سید رسول. افشار، حنان (1398). نقش اسطوره‌های ایران و یونان در پیکر‌نگاری بخش قدامی ریتون‌های اشکانی نسا. پژوهش‌های باستان‌شناسی. 21: 114-97.
زکریایی کرمانی، ایمان. (1385). بررسی نقوش اساطیری در منسوجات ساسانی. پایان‌نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده هنر.
ش‍وال‍ی‍ه‌، ژان و گ‍رب‍ران، آل‍ن.‌‏‫ (۱۳۸5). ف‍ره‍ن‍گ‌ ن‍م‍اده‍ا: اس‍اطی‍ر، روی‍اه‍ا، رس‍وم‌. ‌ت‍رج‍م‍ه‌: س‍وداب‍ه‌ ف‍ض‍ای‍ل‍ی‌. ت‍ه‍ران: ن‍ش‍ر ج‍ی‍ح‍ون. ک‍وپ‍ر، ج‍ی‌.س‍ی‌. (۱۳۸۶). ف‍ره‍ن‍گ‌ م‍ص‍ور ن‍م‍اده‍ای‌ س‍ن‍ت‍ی‌. ت‍رج‍م‍ه‌: م‍ل‍ی‍ح‍ه‌ ک‍رب‍اس‍ی‍ان‌. ت‍ه‍ران: فرهنگ نشر نو‏‫.
صراف، محمد رحیم. (1387)، مذهب قوم ایلام، تهران: سمت.
فریه، ر.دبلیو. (1376). هنرهای ایران. ت‍رج‍م‍ه:‌ پ‍روی‍ز م‍رزب‍ان. تهران: ن‍ش‍ر و پ‍ژوه‍ش‌ ف‍رزان‌ روز.
کرمی، مهرناز. (1381). بررسی تأثیرات متقابل موجودات افسانه‌ای- ترکیبی دو تمدن کهن ایران و بین‌النهرین بر یکدیگر با تأکید بر شکل و معنا. پایان‌نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده هنر.
گاردنر، هلن و دیگران. (1374)، هنر در گذر زمان. ترجمه: محمدتقی فرامرزی. تهران: نقش جهان.
ماسون، میخائیل ‌یوگنیویچ (1383). ریتون‌های اشکانی نسا. ترجمه: شهرام حیدرآبادیان‌. تهران: ماکان.
محبی، حمیدرضا. (1377). مطالعه و بررسی نقوش شکار در هنر ایران (تا پایان دوره صفویه). پایان‌نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده هنر.
محمودی، فتانه. (1380). بررسی نقوش تزئینی هنر دوره ساسانی به‌ویژه جام‌های فلزی و پارچه‌ها. پایان‌نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده هنر.
مصباح، بیتا. (1391). تحلیل‌ ساختارگرایانه نقش‌مایه‌های ترکیبی-تخیلی بر روی آثار مکشوفه در فلات ایران، دوران تاریخی (از هزاره هفتم قبل از میلاد تا حمله اسکندر). رساله جهت اخذ درجه دکترا پژوهش هنر. استاد راهنما: علیرضا هژبری نوبری. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده هنر.
مصباح، بیتا. (1391). تحلیل‌ ساختارگرایانه نقش‌مایه‌های ترکیبی-تخیلی بر روی آثار مکشوفه در فلات ایران، دوران تاریخی (از هزاره هفتم قبل از میلاد تا حمله اسکندر). رساله جهت اخذ درجه دکترا پژوهش هنر. استاد راهنما: علیرضا هژبری نوبری. دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده هنر.
مک کال، هنریتا. (1386). اسطوره‌های بین‌النهرینی. ترجمه: عباس مخبر. تهران: مرکز.
ه‍ال، ج‍ی‍م‍ز. (1380). ف‍ره‍ن‍گ‌ ن‍گ‍اره‌ای‌ ن‍م‍اده‍ا در ه‍ن‍ر ش‍رق‌ و غ‍رب‌. م‍ت‍رج‍م:‌ رق‍ی‍ه‌ ب‍ه‍زادی‌. ت‍ه‍ران:‌ ف‍ره‍ن‍گ‌ م‍ع‍اص‍ر.
هینتس، والتر. (1371). دنیای گمشده عیلام، ترجمه: فیروز فیروزنیا. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
هینلز، جان. (1384). شناخت اساطیر ایران. ترجمه: ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: نشر چشمه.
ورمارزن، مارتین. (1375). آیین میترا. ترجمه: بزرگ نادرزاده. تهران: نشر چشمه.
 
   Masson, M.E. (1982), The Parthian Rhytons of Nisa, casa eitrice le lettere licosa commissionaria sansoni
  Mayor, Adrienne (2000), The First Fossil Hunters: Paleonotology in Greek and Roman Times, princton university press, newjersy.
 Furtwaengler, M., Gryps, in Roscher’s lexicon, ‎London: ‎Sidg wick and Jackson.
 Gereen, peter (1982), A consice History of Ancient Greece to the Close of the Classical Era, thames and Hudson.
 Hinz, Walther (1972), The Lost World of Elam, re -creation of a vanished civilization, translated by Jennifer Barnes, ‎London: ‎Sidg wick and Jackson.
 Morgan, Lyvia (2010), An Aegean Griffin in Egypt: The Hunt Frieze at Tell El-D, Egypt and the Levant, Vol. 20: 303-323.
 Perrot, ‎George (1976), History of Art in Persia, Charles Chipiez, ‎Tehran: ‎Imperial organization for social services.
 Alvarez-Mon, Javier (2010), The Golden Griffin from Arjan in Elam and Persia, Editors: Winona Lake: Eisenbrauns Inc.
 Bietak, Manfred (1996), Avaris, The Capital of the Hyksos (Recent Excavations at Tell el-Daba), London: British Museum Press.
 Delougaz, P. and Kantor, H.J. (1996), Choghamish: The First Five Seasons of Excavations 1961-1971, New York: Oxford University Press.
 Higgins, Reynold (1981), Minoan and Mycenaean Art, New York: Oxford University Press.
 Michlits, Christian (2008), The story of Thera: Hellenistic and Roman times, University of wien.
 Mostafa Kamal, Samar et.al.(2011), Fantastic Animals Scenes at Beni Hassan, Journal of Arab Universities for Tourism and Hospitality, Vol. 8, Special Issue- Part 1
‎ Osborne, Robin(1998), Archaic and Classical Greek Art,New York: ‎Oxford University Press.
Patch, Diana Craig (2012), Dawon of Egyption Art, New York: the Metropolitan Museum of Art.
  Porada, Edith (1965), The Art of Ancient Iran: Pre -Islamic Cultures, with the collaboration of R. H. Dyson‏, Contributions by C. K. Wilkinson ‎New York‏‫: ‎Crown Publishers.
‎Robertson , Martin(۱۹۹۱),A History of Greek Art, ‎London‎Cambridge University Press.
Schmidt E. F. (1957), Persepolis II. Contents of the Treasury and other discoveries, Chicago: University of Chicago Oriental Institute Publications
Wyatt, Nicolas (2009), Identifying and Characterizing the Griffin in Egyptian and West Semitic Tradition1, Journal of Ancient Egyptian Interconnections, Vol.1: 29–39.
Wing, George (2015) Predynastic Egyptian representations of animals: The journey from nature to art and beyond, Durham theses, Durham University. Available at Durham E-Theses Online: http://etheses.dur.ac.uk/11335/
منابع اینترنتی:
URL2: http://www.daimonas.com/pages/griffin.html (Access date 2018/04/20).
URL3: https://collections.mfa.org/objects153046/head-of-griffin (Access date2019/12/13).
URL4: https://collections.mfa.org/objects153049/head-of-griffin (Access date2019/12/13).
URL6: https://www.theoi.com/Thaumasios/Grypes.html (Access date 2018/05/15).
URL7:ttps://www.kunst-fuer-alle.de/~/apollo-on-griffin-vase-painting-greek/index.htm (Access date 2018/05/15).
URL8: https://www.alamy.com/ (Access date 2018/05/15).
URL9: https://www.ashmolean.org/two-dog-palette/ (Access date 2019/11/09).
URL10:https://www.bmimages.com/preview.asp? image=00116340001(Access date2019/12/13).
URL11: http://www.arretetonchar.fr/~/archives/ico/ArtPerseAntique/original(Access date2019/12/13).