تحلیل شمایل شناسانه سکه‌های تشریفاتی آل‌بویه براساس نظریه اروین پانوفسکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه سمنان

2 استاد گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا(س)

10.22070/negareh.2021.5461.2501

چکیده

نقوش سکه‌ها با فرهنگ و هنر زمانه خود ارتباط تنگاتنگی دارند؛ می‌توان به مدد آن‌ها وضعیت اقتصادی، مذهبی و فرهنگی ایالت و محل ضرب سکه را دریافت و محققان را در فهم علل تداوم سنت‌ها و آداب حاکم بر یک جامعه یاری رساند. اروین پانوفسکی در هر تصویر سه لایه مختلف معنایی قائل است که می‌توانند با عرصه‌های فرهنگی، اعتقادی و ملی مسلط بر اندیشه تولیدکنندگان آن در ارتباط باشند. هدف اصلی این پژوهش استخراج زمینه های فرهنگی موجود در مسکوکات آل‌بویه متکی بر نظریه شمایل‌شناسانه پانوفسکی است. این پژوهش به دو پرسش اساسی پاسخ می دهد: سکه‌های تصویری آل‌بویه چگونه با سه لایه معنایی؛ پیشاشمایل‌نگارانه، شمایل‌نگارانه و شمایل‌شناسانه پانوفسکی انطباق می‌یابند؟ و در بررسی لایه‌های معنایی یادشده، الگوهای فرهنگی ایرانی و علل کاربست آن‌ها شامل چه مواردی است؟ روش تحقیق تحلیلی – توصیفی و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای است. نتایج حاکی از آن‌است که سکه‌های تصویری آل‌بویه در سه مرحله مجزا قابل بررسی هستند؛ در لایه نخست(پیشاشمایل نگارانه) مولفه‌های بصری در سکه‌ها (نقوش و ترکیب بندی آن‌ها)، در لایه دوم(توصیف شمایل‌نگارانه) محتوای مفهومی نقشمایه‌ها و ترکیب آن‌ها با هم و در لایه سوم معنایی(تفسیر شمایل شناسانه)، تحولات فرهنگی و تاریخی موثر در تولید و شکل‌گیری نقوش موجود بر آن‌ها تحلیل شد. داده‌های به‌دست آمده از بررسی لایه‌های دوم و سوم این احتمال را قوت بخشید که عمدتا نقوش و شیوه ترکیب‌بندی آن‌ها بر سکه‌ها از ایران قبل از اسلام وام‌گیری شده‌اند. براساس مستندات این اقتباسات از عوامل مختلفی همچون تمایل ایرانیان به اصول مملکت‌داری پیشین، علاقمندی بویهیان به احیای سنت‌های پیش از اسلام، اصالت ایرانی اُمرای آل‌بویه و کسب مشروعیت حاکمان از سوی مردم و خلفای عباسی تبعیت می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iconological Analysis of Buyid Dynasty Ceremonial Coins based on the Theory of Erwin Panofsky

نویسندگان [English]

  • Rezvan Ahmadi payam 1
  • Abolghasem Dadvar 2
1 Semnan University, faculti art.
2 Professor at the Art Faculty of Alazahra University. Tehran, Tehran Province.
چکیده [English]

Arts and crafts are a good context for displaying cultural, historical and social structures in different eras. Coins were produced by order of the rulers of each period and the various visual components contained in them played an effective conceptual role. The motifs engraved on the coins are closely related to the culture and art of their time; they can be used to find out the economic, religious and cultural status of the state and the place where the coins were minted and helped researchers to understand the reasons for the continuity of traditions and customs that govern a society. The Iranian-Islamic rule of Al-Buyid ruled over parts of Iran for more than a century and coins affected by their nationality have changes that emphasize the need for the present study. They claimed to be descendants of the Sassanids and they made many efforts to revive the ancient methods and the deep connection of Iranian art in these centuries. Given the importance of the Al-Buyid government of Iranian origin in the first centuries of the advent of Islam, it is necessary to explain the semantic systems governing their pictorial coins with a multi-conceptual approach. One of the approaches to the study of image is iconography; presented by Erwin Panofsky. Panofsky's theory encompasses the three levels of Pre-iconography, iconography analysis, and iconological interpretation. Erwin Panofski gives three different layers of meaning in each image that can be related to the cultural, religious and national spheres that dominate the thought of its producers. The main purpose of this study is to extract the cultural contexts of the coins of the Al-Buyid dynasty as an Iranian-Islamic rule in the early centuries of the advent of Islam based on Panofsky's iconological theory. This article seeks to answer the following questions:
1- How do Al-Buyid coinages conform to the Panofsky’s Pre-iconography, Iconography and Iconological three layers?
2- In examining the mentioned semantic layers, what are the Iranian cultural patterns and the reasons for their use?
In the leading article, the research method is iconic; in the first step, how to match the motifs on the pictorial coins with three semantic layers, Pre-iconography, Iconography and Iconological, are examined. Then, based on Panofsky's triple semantic study, the reasons for adaptation of the patterns of Iranian culture on the pictorial coins are analyzed. The research data obtained from the study of library resources have been analyzed in a descriptive-analytical manner. The statistical population consists of coins from the Al-Buyid period, the images of which are mainly collected from information sources and books. The number of samples in question is 6 pictorial coins related to the Al-Buyid period, which have been selected non-randomly. The analysis in this research has been done qualitatively.
The results indicate that Erwin Panofsky's iconological theory offers a new and effective way in presenting and understanding the content due to the noticeable time interval with the image coins of the Al-Buyid period. Panofsky relates the three different layers of meaning in each image to the cultural, doctrinal and national realms that dominate the thought of its producers. In the adaptation of Al-Buyid pictorial coins with three layers of semantics, Panofsky’s Pre-iconography, Iconography and Iconological, pictorial samples were studied; visual components in coins (patterns and their composition) in the first layer (Pre-iconography), hidden concepts in each motif and their placement relative to each other in the second layer (iconography description), and cultural and historical factors affecting production and the formation of patterns on coins in the third semantic layer (iconological interpretation) were analyzed.
The data obtained from the study of the second and the third layers reinforced the possibility that mainly the patterns and the way they were combined on coins were borrowed from Pre-Islamic Iran. These adaptations also follow various factors such as the tendency of the Iranians to the principles of former governance, the revival of pre-Islamic traditions, the Iranian origin of the Al-Buyid rulers and the acquisition of legitimacy in a limited time by the people and the Abbasid caliphs. With the arrival of Islam in Iran and the tendency of the Iranians towards it, the teachings of the new religion caused significant and effective changes in its culture and artistic manifestations. Some of the pre-Islamic Iranian cultural concepts that have valuable cultural bases maintained their vitality alongside new religious teachings. The role of the governments in power in preserving the cultural components of pre-Islamic times has been very prominent; just as the Al-Buyid rulers in their administration of the territory were led to put the Iranian-Islamic method at the forefront.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pictorial Coins
  • Motifs
  • Al-Buyid
  • Iconology
آموزگار، ژاله، (1376). تاریخ اساطیر ایران، تهران: انتشارات سمت.                                                                                                    ابن اثیر، علی‌بن‌محمد، (1370). الکامل فی التاریخ، ترجمه محمد حسین روحانی، تهران: انتشارات اساطیر.                                                             ابن خلدون، عبدالرحمن‌بن محمد، (1391).  مقدمه ابن‌خلدون، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.                                                                     ابن مسکویه، احمدبن محمد، (1369). تجارب‌الامم، ترجمه علینقی منزوی، تهران: انتشارات توس.                                                                               اتینگهاوزن، ریچارد و شراتو، بمباچی، (1376). هنر سامانی و غزنوی، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات مولی.                                               
 اتینگهاوزن، ریچارد و گرابار، اولگ، (1387). هنر و معماری اسلامی، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات سمت.                                            
 احمدوند، عباس، (1389). سکه‌های اسلامی؛ عاملی برای تداوم هنر نقاشی، پژوهش های تاریخی، 2(1)، 17-30.                                         
احمدی، بابک، (1397). از نشانه های تصویری تا متن. تهران: انتشارات مرکز.                                                                                        بوسه، هربرت، (1363). ایران در عصر آل بویه، ترجمه حسن انوشه، تهران: انتشارات امیر کبیر.                                                                   پرادا، ایدت، (1383). هنر ایران باستان، ترجمه یوسف مجید زاده، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.                                                                پرویز، عباس، (1336). تاریخ دیالمه و غزنویان، تهران: انتشارات علمی.                                                                                               پوپ، آرتوراپهام و آکرمن، فیلیس و شرودر، اریک، (1380). شاهکارهای هنر ایران، ترجمه پرویز ناتل خانلری، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.                  
پورحقانی، محمدرضا، (1377). روح بالدار، تهران: انتشارات موسسه ضریح.                                                                                            تناولی، پرویز، ( 1368). قالیچه های تصویری ایران، تهران: انتشارات سروش.                                                                                                       ترکمنی آذر، پروین،(1384). دیلمیان در گستره تاریخ ایران، تهران: سمت.                                                                                                       جابز، گروترود، (1370). سمبول‌ها، ترجمه محمدرضا بقاپور، تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.                                                        حسن، محمدزکی، (1388). هنر ایران در روزگار اسلامی، ترجمه محمد ابراهیم اقلیدی، تهران: انتشارات صدای معاصر.                                                  
 حسینی‌دستجردی، مجید، (1395). نقد و بررسی دیدگاه و روش پانوفسکی در کتاب سوگر و کلیسای سن‌دنی، الهیات هنر، 3(6)، 147-162.                     
 دادور و مبینی، ابوالقاسم و مهتاب، (1388). جانوران ترکیبی در هنر ایران باستان، تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا.                                                        
 دریایی، تورج، (1382). تاریخ و فرهنگ ساسانی، ترجمه مهرداد وحدتی، تهران:انتشارات  ققنوس.                                                                رضایی‌نیا، عباس، (1386). سیر تحول نقش برجسته‌های ایران، گلستان هنر، 4(10)، 87-104.                                                                      رویگر، محمد، (1386). اقدامات سیاسی، مذهبی، فرهنگی عضدالدوله، شیراز: انتشارات سته‌بان.                                                                        رهبر گنجه، تورج، (1382). نقش اسماء متبرکه بر روی سکه های اسلامی، کیهان فرهنگ، 10(202)، 41-45.                                                            فتحی، لیدا و فربود، فرحناز، (1388). سیر تحول نقوش پرنده و موجودات اساطیری بالدار در منسوجات آل بویه و سلجوقی، نگره، 4(12)، 41-51.    
فرای، ریچارد، (1363). تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه، ترجمه حسن انوشه، تهران: انتشارات امیرکبیر.                                                         
  فریدنژاد، شروین، (1384). اسب و سوار در هنر ساسانی، کتاب ماه هنر، 6(89-90)، 148-153.                                                                 فقیهی، علی اصغر، (1347). شاهنشاهی عضدالدوله، تهران: انتشارات اسماعیلیان.                                                                                                     فقیهی، علی اصغر ، (1378). تاریخ آل‌بویه، تهران: انتشارات سمت.                                                                                                                               صادق‌پور فیروزآباد، ابوالفضل و میرعزیزی، سیدمحمود، (1398). بررسی تحلیلی تاثیر مضامین و نقشمایه‌های فلزکاری ساسانی بر فلزکاری آل‌بویه، نگره، 4(50)، 19-37.                                                                                                                                                                     صدیق، عیسی، (1336). تاریخ فرهنگ ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.                                                                                                   کوپر، جین.سی، (1379). فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، تهران: انتشارات فرشاد.                                                                   کرمر، جوئل. ل، (1375). احیای فرهنگی آل‌بویه، ترجمه محمدسعید حنایی‌کاشانی، تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.                                              
محمدی، محمد، (1384). فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی، تهران: انتشارات توس.                                         
معمارزاده، محمد، (1388). آثار ایرانی موجود در کاخ موزه ارمیتاژ سنت پترزبورگ، تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا.                                                    
مفتخری، حسین، (1389) و باز هم آل‌بویه، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، 4(21)، 2-8.                                                                                        مکی، محمدکاظم، (1381). تمدن اسلامی در عصر عباسی، ترجمه محمد سپهری، تهران: انتشارات سمت.                                                                مینورسکی، ولادیمیر، (1345). فرمانروایی و قلمرو دیلمیان، ترجمه جهانگیر قائم مقامی، بررسی های تاریخی، 4(1و2)،140-162.                                
 ندیــم، فرناز، (1386). نگاهی به نقوش تزئینی در هنر ایران، رشد آموزش هنر،4(10)،  14- 19.                                                                             نصری، امیر، (1391). خوانش تصویر از دیدگاه اروین پانوفسکی، کیمیای هنر، 1(6)، 7-20.                                                                                   هیلنز، جان راسل، (1386). اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: انتشارات چشمه.                                                                       یاحقی، محمدجعفر، (1386). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی، تهران: انتشارات سروش.                                                                                        یحیایی، علی، (1389). "بررسی تحلیلی ساختار اقتصادی آل‌بویه"، به راهنمایی علی اکبر کجباف، فریدون الهیاری، رساله دکتری، دانشگاه اصفهان.
Bivar, A.D.H, (1975). "Mithraic symbols on a medallion of Buyid Iran" Journal of Mithraic studies, No.I, 20 – 25.
Bosworth, C. E., (1980). The Islamic Dynasties, Edinburgh.
Brigstocke, Huge, (2001). The Oxford Companion To Western Art, Oxford University.
Busse, Herbert, (1973). The Revival of Persian Kingship under the Buids, London, Oxford.
Harper, Oliver, (1978). The Royal Hunter, New York, Asia Society in association.
Madelung, w., (1969). The Assumption of the title shahanshah by the Buyids and the reign of the Daylam (Dawlat al Daylam), Near Eastern Studies, vol 28, No 2&3, 84-108.                                                                                     Miles, G., (1964)."A Portrait of the Buyid prince Rukn al-Dawlah", in American Numismatic Society Museum Notes, Vol 11, , pp.283 – 293.                                                                                                                                  Straten, Rodolf Van., (2000). An Introduction to Iconography, New York, Taylor and Francis.                                 Spuhler ,Friedrich, (2014).  Pre-Islamic Carpets and Textiles from Eastern Lands, London, Thames& Hudson.       Treadwell, Luke, (2001). Buyid Coinage: A Die Corpus, 322 – 445A.H. , Oxford.                                                 Turner, Jane, (1996). The Dictionary Of Art , V15 , New York, Grove.