تحلیل نگاره‌های معمارانه در اسکناس‌های دوره جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز

10.22070/negareh.2020.5618.2533

چکیده

معماری از قدیمی‌ترین هنرهای ایرانی محسوب می‌شود و جایگاه ویژه‌ای در تاریخ و مطالعات هنر دارد. آثار معماری باستانی ایران و ابنیه سنتی و اسلامی بخش عمده‌ای از گنجینه‌‌ی ارزشمند فرهنگ و هنر جهان را دربرمی‌گیرد. اماکن معماری همواره از‌جمله نقوش چشم‌نواز در طراحی پول ایرانی بوده و نقش هویت‌محور در تعریف اسکناس‌های ایرانی را داشته است. اصلی‌ترین هدف مقاله تدقیق و تحقیق برروی نگاره‌های معماری عرضه شده از طریق اسکناس‌های ایرانی است. مقاله به دنبال یافتن پاسخ سؤالات ذیل است:۱- بیان تصویری چگونه می‌تواند در طراحی اسکناس یک کشور برای نمایش مفاهیم و معیارهای ارزشی نقش داشته باشد؟۲-نگاره‌های معمارانه در تعریف اسکناس یک کشور چگونه می‌تواند در تبادلات فرهنگی موثر باشد؟ روش تحقیق اتخاذ شده در این پژوهش روش تحقیق تحلیل محتواست. ابزار گردآوری اطلاعات در این مقاله کتابخانه‌ای است. تصاویر، مستندات و اطلاعات مرتبط با نوشتار از طریق کتب، مقالات و سایت‌های اینترنتی و آرشیوهای مربوطه جمع آوری شده‌اند. جامعه آماری شامل اسکناس‌های چاپ شده بعد از انقلاب درکشور ایران و روش نمونه‌گیری غیرتصادفی و به شکل نمونه‌گیری هدفمند بوده که با مطالعه روی تک‌تک نمونه‌ها به توصیف، تشریح و تحلیل آنها پرداخته شده است. نتایج حاصل از تحقیق گویای ارتباط عمیق اعتقادات دینی و سیاستگذاری کلان حکومت در انتخاب تصاویر معماری‌های باستانی،سنتی و معاصر ایران در ترکیب بندی ساختمان اسکناس ایرانی است. بیشترین نگاره‌های مورد استفاده، مربوط به آرایه‌های معماری اسلامی و تصویر معماری حرم رضوی است. مهم‌ترین نتیجه این مقاله نمایش تفکر متعالی ایرانیان در قالب خلق آثار فاخر معماری، کاربرد اجزا نمادین معماری ایرانی و تأکید بر آرایه‌ها و موتیف‌های معمارانه در تنظیم و طراحی اسکناس‌های دوره انقلاب اسلامی ایران بوده و باستفاده از نگاره‌های مورد استفاده در اسکناس‌ها بر تعمیم و گسترش همان اندیشه‌ی عالی در جهان تلاش می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Architectural Images in Banknotes of the Islamic Republic of Iran

نویسنده [English]

  • Sahar Toofan
Assistant Professor, Department of Architecture, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Architecture is one of the oldest Iranian arts. It has a special place in the history and studies of art. Ancient Iranian architectural works and traditional and Islamic architectural buildings constitute a major part of the valuable treasure of world culture and art. Money is the medium of exchange, the unit of value and the store of value. Throughout the ages, banknotes have been an important means of exchange and play an important role in transmitting cultural and economic values. Images on banknotes are valuable documents for recognizing nations through socio-historical and historical studies. Because the image is always the fastest way to communicate between humans and can convey a world of information and concepts regardless of language. Architectural places have always been among the most eye-catching elements in the design of Iranian money and have played an identity-oriented role in the definition of Iranian banknotes. The manifestation of architectural works in the illustration of banknotes and the position of architectural art among the visual arts is one of the main and necessary topics in the present research. Banknotes of the Islamic Republic of Iran between 1979 and 2009, due to the difference in printing periods, had a significant structural diversity, but architectural drawings are among the continuous elements in the visual composition of these banknotes. It seems that the daily use of banknotes, with emphasis on their value in Rials, has led to users not paying attention to the images of banknotes which in turn has led to a lack of attention to the thinking of designers in selecting their images and content. Numerous, varied and interesting materials about money and its history in Iran and the world are available in the form of documents, books, articles and information on Internet websites. Lack of documented research studies on the factors influencing artists' decisions regarding the choice of images for designing banknotes in the contemporary era, both from an artistic and macro-banking perspectives on banknote printing, is one of the main necessities of addressing the issue in the present research. The main purpose of this article is to research the architectural drawings offered through Iranian banknotes. The main question of this article is to study why and how to use architectural works in the definition of Iranian banknotes after the revolution. The research method adopted in this study is the content analysis research method. Content analysis is one of the documentary methods that systematically, objectively, quantitatively and generalizably examines communication messages. The statistical population includes banknotes printed after the revolution in Iran. The sampling method is non-random and is purposeful in the form of sampling which has been described and analyzed by studying each sample. Returning to identity through studying and extracting the foundations of Iranian architectural ideas, leads to the manifestation of characteristics of respect for nature, religious sanctity and the importance of unity in Iranian thought. The results obtained from the data and analyses show that there is a close relationship between the conscious or unconscious selection of images of architectural works and their recognition as the representative of Iran in the world. Therefore, it can be explicitly confirmed that architecture can play an important role in cultural exchanges as a symbol of identity through the definition of a country's currency. Iranian-Islamic architectural works, as a symbol of Iran's identity, have always reflected the historical-political identity and religious belief-oriented identity of Iranians in the world. With the depiction of these works on Iranian banknotes, the role of its social identity will have a double effect on national maturity. Depiction of the artistic values and architectural ideas of Iran can be the basis for decisions related to tourism and cultural heritage. The results of the research show the deep connection between religious beliefs and the government's macro-policy in selecting images of ancient, traditional and contemporary Iranian architecture in the composition of the Iranian banknote building. The illustrations as architectural volumes in Iranian banknotes, printed after the revolution, according to the functional performance of buildings have been analyzed in five categories: religious architecture, memorial architecture, governmental-ritual architecture, educational architecture and residential architecture. Architectural motifs also include Islamic motifs, Khatai motifs, geometric motifs, ancient and religious symbols. Images related to religious architecture are classified into two categories: architecture of world religions and architecture of religious buildings of Islamic periods in Iran. Most of the paintings are related to Islamic architectural arrays and the architectural image of the Razavi shrine. The most important result of this article is to show the transcendent thinking of Iranians in the form of creating magnificent works of architecture and symbolic components of Iranian architecture and architectural arrays and motifs. This article tries to generalize and spread the same transcendent thought in the world by means of using the images depicted in banknotes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Architectural Images
  • banknote Printing
  • Islamic Revolution
  • Iranian Identity
آقاخانی‌نژاد، سیمین (۱۳۹۲). نقش عکاسی در روند تولید اسکناس‌های دوره پهلوی و جمهوری اسلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنرهای تجسمی دانشگاه هنر، راهنما: محمد خدادادی مترجم زاده، مشاور: حسین چنعانی
اعظمی، زهرا. شیخ الحکمائی، محمدعلی. شیخ الحکمائی، طاهر (۱۳۹۲). مطالعه تطبیقی نقوش گیاهی گچبری‌های کاخ تیسفون با اولین مساجد ایران، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دوره۱۸ شماره ۴ صفحات ۲۴-۱۵
اکبری، فاطمه. پورنامداریان،تقی. شیرازی، علی اصغر. آیت اللهی، حبیب الله (۱۳۸۹). معرفت روحانی و رمزهای هندسی، پژوهشنامه زبان و ادب فارسی(گوهر گویا)، سال چهارم شماره اول، پیاپی۱۳ صفحات۲۲-۱
بافنده ایمان دوست، صادق. (۱۳۸۹). ازبحرانهای مالی دوره قاجار تا شکل گیری نظام بانکی ایران، نشریه علمی پژوهشی پژوهشنامه تاریخ سال پنجم، شماره 18، صفحات ۹۶-۸۳
بهزادی، رقیه (1380). نماد در اساطیر (فرهنگ نگاره ای در هنر شرق و غرب). کتاب ماه هنر، شماره۳۵-۳۶، صفحات ۵۶-۵۲
پوپ، آتور آپهام (۱۳۷۳). معماری ایران،ترجمه غلامحسین صدری افشار، (چاپ سوم). تهران: نشرفرهنگیان
جعفری، حسن. (۱۳۸۸). تاریخ مصور اسکناس از قاجار تا جمهوری اسلامی. تهران: انتشارات همت جاویدان
جوانی،اصغر. خزایی، محمد. کلاه‌کج، منصور (۱۳۹۶). رویکردهای بازنمایانه در طراحی گرافیک، باغ نظر، سال چهارم، شماره۵۰ صفحات ۵۲-۴۵
حسنی، سید رحمان. (۱۳۹۰). درآمدی تحلیلی بر: پول، پیدایش بانک‌ها و تاثیر آن بر اقتصاد و تجارت در عصر قاجار با تکیه بر فعالیت‌های بانکداری روس و انگلیس در ایران، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، دوره 12، شماره 48، صفحات 51-78
حمزه‌نژاد، مهدی. رادمهر، مهسا (۱۳۹۶). تحلیل اصول فضایی و الگو گزینی بهینه در معماری الگوگرای معاصر ایران، نشریه مطالعات معماری ایران، شماره۱۱ صفحات ۱۴۵ تا ۱۶۸
دالوند، حمیدرضا .(۱۳۹۸). زبان، پرچم، پول ؛ نشانه‌های هویت یک ملت، شماره ۴۴۳۴ روزنامه اعتماد
سیدآبادی، سینا (۱۳۹۸). سکه و اسکناس‌های ایران در دوره جمهوری اسلامی. تهران: انتشارات پازینه
صحافی‌اصل، پریسا. آیت‌اللهی، حبیب الله (۱۳۹۰).  بررسی تداوم عناصر تزئینی معماری ایران باستان در معماری دوره اسلامی ایران تا پایان دوره صفوی، فصلنامه علمی پژوهشی نگره، شماره ۱۹ صفحات ۷۹-۶۲
فلاحت، محمد صادق، نوحی، سمیرا (۱۳۹۱)، ماهیت نشانه‌ها و نقش آن‌ها در ارتقای حس مکان فضای معماری، نشریه هنر‌های زیبا-معماری و شهرسازی، شماره ۱،صفحات ۲۵-۱۷
علوی‌نژاد، سید محسن. نادعلیان، احمد. کفشچیان مقدم، اصغر. شیرازی، علی اصغر(۱۳۸۹).  مطالعه‌ تطبیقی در کاربرد دو اصطلاح «تزئینات معماری» و «دیوارنگاری» در منابع هنر اسلامی، فصلنامه علمی پژوهشی نگره، شماره ۱۵ صفحات ۱۷-۴
مالمیر، محمد (۱۳۹۳). سورشارژدارها نخستین اسکناس‌های دوره جمهوری اسلامی، فرصت امروز برای کسب و کار آفرینی www..forsatnet.ir
محمدی، عباس. چارئی، عبدالرضا (۱۳۸۷). ویژگی‌های چاپ و نشر و تصویر سازی اسکناس در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی نگره، شماره ۷ صفحات ۱۱۹-۱۰۷
مشبکی اصفهانی، علیرضا. صفایی، نرگس (۱۳۹۵). سیر پیدایش نقوش گیاهی در هنر صدر اسلام (بارویکرد ویژه به نقوش اسلیمی و ختایی)، فصلنامه علمی ترویجی نگارینه هنر اسلامی، دوره سوم، شماره دهم، صفحات ۸۰-۳۲
مشیری، مهشید (۱۳۷۱). فرهنگ واژه‌های اروپایی در فارسی. تهران: نشر البرز
معظمی، منوچهر(۱۳۹۴). معماری معاصر ایران جامعه کوتاه مدت معماری کوتاه مدت، دوفصلنامه علمی تخصصی فیروزه اسلام، سال اول، شماره ۱، صفحات ۳۹ تا ۶۱
نجف زاده، مهدی (۱۳۹۳). بازتاب منازعه هویتی در ابزارهای فرهنگی، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال نهم، شماره ۲ صفحات ۲۳۵-۲۰۷
ندیم، فرناز(۱۳۸۶). نگاهی به نقوش تزئینی در هنر ایران، مجله هنر، دوره چهارم، شماره۴، صفحات ۱۹-۱۴
نوین فرحبخش، فریدون (۱۳۹۹). راهنمای اسکناس‌های ایران. تهران: نشر فرحبخش
یونگ، کارل گوستاو (۱۳۷۷). انسان و سمبولهایش، ترجمه محمود سلطانیه. تهران: انتشارات جامی
Locke, John , 1690 ,An essay concerning Human understanding. Oxford University Press
Hobsbawm, Eric (1992), "Mass-Producing Traditions Europe 1870-1914", The Invention of Tradition, Cambridge University press, pp 263-308
Hymans, Jacques E.C (2004), "The Changing Color of Money: European Currency Iconography and Collective Identity", European Journal of International Relations, London: Sage, Vol. 10(1). pp 5-31
 ______ (2005), "International Patterns in National Identity Content: The Case of Japanese Banknote Iconography", Journal of East Asian Studies, Vo. l5. pp. 315-346
 Inglehart, Ronald (1997), Modernization and Post modernization: Cultural, Economic and Political Change in Forty-Three Societies, Princeton: Princeton University Press.