مطالعه تطبیقی نقوش پرنده سفالینه‌های ایران دوره عباسی و سفال‌های چین(مربوط به قرن 9 میلادی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشگاه شیراز، شهر شیراز، استان فارس

2 استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شهر شیراز، استان فارس

چکیده

از دوره عباسی تحولاتی در نقش سفال‌های ایران پدید آمد که گفته می‌شود یکی از دلایل آن سفال‌های وارداتی چین بوده است. از رایج‌ترین تزییناتی که روی این سفالینه‌ها در ایران و چین مشاهده می‌شود، نقش پرنده است. به همین سبب در این پژوهش مقایسه‌ای بر اساس الگوهای فرمی نقوش پرندگان سفالینه‌های ایران، در دوره عباسی (9 تا 13 میلادی) و سفال‌های وارداتی قرن 9 میلادی چین جهت یافتن تأثیرات متقابل سفالگری این دو تمدن بر یکدیگر صورت می‌گیرد.
 گردآوری داده‌ها با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مراجعه به موزه‌ها یا سایت‌های اینترنتی آن‌ها صورت گرفته است. برای جمع‌آوری نمونه‌ها، از سفالینه‌های مراکز مهم سفالگری ایران شامل گرگان، نیشابور، کاشان، ری، ساوه، آمل و کردستان و سفال‌های پیداشده در کشتی تجاری بلیتانگ چین استفاده‌شده است. برای بررسی نقوش نیز از شیوه توصیفی- تحلیلی بهره گرفته‌شده است.  
 در بررسی ریخت‌شناسی نقوش پرنده در سفال‌های چینی و مقایسه با نمونه‌های ایرانی که هم‌عصر یا متأخرتر بودند، شباهت‌هایی مشاهده می‌شود. حرکت آزاد قلم و هماهنگ شدن نقش با ظرف به کمک خم شدن یا پیچش دایره‌وار پرنده از ویژگی‌هایی است که در هر دو مشاهده می‌شود؛ اما تفاوت‌های زیادی نیز با مقایسه نمونه‌ها آشکار می‌گردد. باوجودی که روابط تجاری بین دو تمدن همسایه سبب متأثر شدن متقابل هنرهای دو منطقه شدند، اما هیچ‌کدام نسخه کپی از دیگری نیستند و وجود خصوصیات منحصربه‌فرد در نقوش هر دو منطقه، تأثیرات متقابل بین دو فرهنگ با حفظ هویت خویش را نشان می‌دهد...

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative study of bird motifs, worked on ceramics between Iran of Abbasi period and China (9th century)

نویسندگان [English]

  • Najmeh Dastgheib 1
  • Seyed Javad Zafarmand 2
1 M.A in Art research, Shiraz University, Shiraz, Iran
2 PhD., assistant professor, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

From Abbasid period, in Iran region, motifs on ceramics advanced. Which were influenced by Chinese importations. Appearing bird motifs on ceramics were very common at that time. So a comparison would be done by identifying formalizes and characteristics design of such motifs that were made during 8th to 13th A.D in Iran and 9th century in China. Then interacting of these motifs on Iranian and Chinese ceramics will survey.
 Observing ceramics have been done by librarian method and looking up to related museums for data collection. To study bird motifs of this particular period, artifacts of main pottery centers of Iran as Nishabour, Kashan, Rey and Saveh have been used and surveyed in descriptive way.
  After studying Chinese motifs and comparing with contemporary or later samples of Iran, some resemblance points have been observed like locating bird motifs as main part of composition and coordinating motifs and bowl by bending the birds. However the samples differ in several points that proved they were not imitation from each other of commercial relations between these countries. Special unique items in both areas motifs, show the interacting influences with saving the identities between Iran and china.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran ceramic
  • Abbasid period
  • china ceramic
  • birds motifs
  • morphological study of motifs

مراجع

ابوالقاسم، جعفری. 1382. "حکایت سیمرغ/گذری بر داستان سیمرغ در فرهنگ فلسفی و ادبی ایران"، ضمیمۀ خردنامۀ همشهری، ش 3: 14-15.
 اکبری، فاطمه. 1382. "هنر سفالگری و بررسی نقوش آن در ادوار اسلامی"، هنر و معماری، مدرس هنر: ش 3: 1 -16.
انصاری، جمال. 1365. "گچ بری دوران ساسانی و تأثیر آن در هنرهای اسلامی"، نشریه فرهنگ و هنر، ش 13: 318-373.
باصفا، حسن. 1385. "شبه کتیبه‌های قرون اولیۀ اسلامی بر پایۀ یافته‌های سفالین نیشابور"، باستان‌پژوهی، ش 14: 4-12.
پوپ، ابهام آرتور. 1380.  شاهکارهای هنر ایران. ترجمۀ پرویز ناتل خانلری. تهران: علمی و فرهنگی.
چنگیز، سحر و رضالو، رضا. 1390. "ارزیابی نمادین نقوش جانوری سفال نیشابور (قرون سوم و چهارم ه.ق)"، هنرهای زیبا، هنرهای تجسمی، ش 47: 33-44.
چیت سازیان، امیرحسین؛ روستایی، محبوبه. 1392. "بررسی و تحلیل چگونگی ترسیم نمادین نقوش حیوانی سفالینه‌های قرون 3 و 4 ه.ق ایران"، دوفصلنامۀ پیکره، ش 3: 7 -18.
خالدیان، ستار. 1387. "تأثیر هنر ساسانی بر سفال دورۀ اسلامی"، تاریخ: باستان‌پژوهی، ش 16: 19-30.
خزائی، محمد؛ سماوکی، شیلا. 1381. "بررسی نقوش پرنده بر روی ظروف سفالی ایران"، مجلۀ هنرهای تجسمی، ش 18: 6-11.
خزایی، محمد؛ فربود، فریناز. 1382. "بررسی تصویر نماد سیمرغ (با تأکید بر شاهنامۀ فردوسی و منطق الطیر عطار)"، هنرهای تجسمی، ش 20: 4-14.
خسروی فر، شهلا؛ چیت‌سازان، امیرحسین. 1390. "بررسی نماد و نقش پرنده در قالی​های موزۀ فرش ایران"، دوفصلنامۀ پژوهش هنر دانشگاه اصفهان، ش 2: 29-44.
رفیعی، لیلا. 1378. سفال ایران از دوران پیش از تاریخ تا عصر حاضر. تهران: یساولی.
عینی، فرزانه. 1379. سفالینه‌های جرجان. ترجمۀ کلود کرباسی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
فهروری،گزا. 1388. سفالگری جهان اسلام در موزۀ طارق رجب کویت. ترجمۀ مهناز شایسته‌فر. تهران: مطالعات هنر اسلامی.
قائینی، فرزانه. 1383. موزۀ آبگینه و سفالینه‌های ایران. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
کامبخش، سیف الله. 1380. سفال و سفالگری. تهران: شمشاد.
کریمی، فاطمه؛کیانی،محمد یوسف. 1364. هنر سفالگری دورۀ اسلامی ایران. تهران: وزارت فرهنگ وآموزش عالی.
-کیانی، محمد یوسف. 1379. پیشینۀ سفال و سفالگری در ایران. تهران: نسیم دانش.
کیانی، محمد یوسف. 1357. سفال ایرانی. تهران: نخست وزیری.
گروبه، ارنست جی. 1384. سفال اسلامی. ترجمۀ فرناز حائری. تهران: کارنگ.
موسوی نیا، زهره. 1388. "دایره نماد دینی در تمدن‌های بین النهرین، ایران، آیین بودایی هند و چین"، کتاب ماه هنر، ش 131: 108-113.
نجفی پور، اکرم؛ مطیعی، فروغ. 1389. "تأثیر ادبیات بر نقوش سفال‌های دورۀ اسلامی با تاکید بر نقش سیمرغ"، کتاب ماه هنر، ش 147: 110-114.
وصال، زینب. 1386. "بررسی نقش پرنده در سالن دوران اسلامی موزۀ ملی ایران"، کتاب ماه هنر ، ش 103 و 104: 86-93.
ویلکینسون، چارلز کیرل؛ احمدیان شالچی، نسرین. 1380. " فرهنگ و تمدن اسلامی: نیشابور از اسلام تا حملۀ مغول"، علوم قرآن و حدیث: مشکوه، ش 71: 43-57 .
Krahl, Regina. 2011. “Tang Dynasty Changsha ceramics”. In Shipwrecked: Tang treasures and Monsoon winds: Edited by: John Guy. , J Keith Wilson. , Julian Roby. Washington DC: Smithsonian institution.
Li Hui, Bing. 1991. Changsha kiln summary volume. Liuxing: unknown.
Changsha wares, 2012. Updated 27 Nov. www.Koh-antique.com/changsha/changsha.htm.
Wake forest, university. 2015. Accessed2May. http:/moa.wfu.edu/files/2013/07/Chinese
_ceramics.pdf.
فصلنامه نگره
دوره 11، شماره 38
تیر 1395
صفحه 106-118

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 اردیبهشت 1394
  • تاریخ بازنگری: 01 فروردین 1394
  • تاریخ پذیرش: 27 دی 1394

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار