تحلیل تطبیقی سفالینه‌های مینایی و کاشی‌های زرین‌‌فام (سده 6 تا 7 هجری) با نگاره‌های نسخه کلیله و دمنه 707 ه.ق آل‌اینجو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه هنر

چکیده

این پژوهش به تحلیل ترکیب‌بندی و مطالعه مشخصه‌های‌ تصویری سفالینه‌های مینایی پیش از مغول (سده ششم و اوایل سده هفتم هجری)‌، کاشی‌های‌زرین‌فام ایلخانی (‌کاشان- سده هفتم هجری‌‌) با نسخه کلیله و دمنه آل‌اینجو (شیراز- ‌707 ه.ق) می‌پردازد. هدف از این پژوهش تطبیق مؤلفه‌های تصویری این آثار‌ است که در ادوار مختلف با ماهیت و مضامین متمایزی ترسیم شده‌اند. همچنین در پی ‌یافتن الگوی‌های همانند و زمینه‌های پیدایی وجوه همسان با وجود فاصله زمانی دو سده در آثار مذکور است. سوالات پژوهش عبارتند از: 1- به‌کارگیری کدام الگوهای مشابه در تصویرنگاری آثار مذکور تداوم یافته است؟ 2- آیا می‌توان نگاره‌های نسخه کلیله و دمنه آل‌اینجو را دارای منشأ اثرپذیری مشترک یا ملهم از سفالینه‌های مینایی و کاشی‌های زرین‌فام دانست؟ این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی و با رویکرد تطبیقی‌ انجام شده است و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ایی صورت گرفته است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد علی‌رغم دگرگونی‌های سیاسی، اجتماعی و رسوخ فرهنگ‌های مختلف در خلال سده ششم تا هشتم هجری، تأثیرپذیری و استمرار سنت‌های تصویری همانند، نظیر مبانی کهن و باستانی در این آثار مشاهده می‌شود. سیاست‌های فرهنگی‌ حاکمان، بستر‌های اقتصادی نظیر توسعه تبادلات تجاری بین شیراز و شهرهای سازنده این سفالینه‌ها (نظیر کاشان، ری یا نیشابور)‌‌ در این ادوار، شکل‌گیری نظام‌مند آموزش و رواج مهاجرت هنرمندان (به خصوص در ادوار بعد از حمله مغول به فارس)، در ملهم بودن نگاره‌های این نسخه از سفالینه‌های مذکور تأثیرگزار بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study on the Mina’i and Lustre Potteries (6 and 7 AH Centuries) with the Kelila-va-Dimna Manuscript belongs to the Inju'ids Period (707 AH)

نویسندگان [English]

  • samad samanian
  • elham pourafzal
چکیده [English]

This study investigates the composition and visual features of pre-Mongol mina’i potteries (the sixth and the early seventh centuries), Ilkhanid Lustre tiles (Kashan-seventh century) and Kelila-va-Dimna manuscript illustrated in Inju'ids Shiraz school (707 AH). Comparing the visual elements of these works of art which have been drawn during diferent periods, and with different contents and subject matters, it aims at finding out the similar patterns and continuing representations of ancient traditions, the same origin and the context of the similar aspects between the two centuries in these artworks. Research questions are‌:‌1. Which similar patterns have being continuously used in illustrating these artworks? 2. Concerning these similarities, can we consider the Inju'ids Kelila-va-Dimna manuscript to be influenced by pre-Mongol mina’i potteries and Ilkhanid Lustre tiles‌? The research method is analytical- comparative; It has been found that despite the political and social changes as well as influencing different cultures from the sixth to eighth centuries, the continuation of some similar pictorial traditions like the representation of ancient basics in them during these three centuries can be observed. Moreover, interests and cultural policies of the rulers, migration of the artists (especially after the Mongol conquest on Fars), being established the  master and pupil styles systematically and developing the exchange of goods between Shiraz and those cities in which these ceramic objects had being produced (like Ray, Kashan and neyshabour), might be considered to be the reason of being influenced these folios by the ceramics

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mina’i pottery
  • Lustre Tile
  • Kelila-va-Dimna
  • Painting
  • Seljuk
  • Ilkhanid
  • Inju'ids

مراجع

آژند، یعقوب. ‌1391. از کارگاه تا دانشگاه: پژوهشی در نظام آموزشی استاد - شاگردی و تبدیل آن به نظام دانشگاه در نقاشی ایران. تهران: فرهنگستان هنر.
آژند، یعقوب. ‌1387. مکتب نگارگری شیراز. تهران: فرهنگستان هنر.
استریسگاث، تامس. 1388. امپراطوری چنگیزخان. ترجمه منوچهر پزشک. تهران:  ققنوس.
اتینگهاوزن، ریچارد؛ گرابر، اولگ. 1393. هنرومعماری اسلامی. ترجمه یعقوب آژند.  سمت.
اقبال آشتیانی، عباس. 1389. امپراطوری مغولان. تهران:  نگاه.
اقبال آشتیانی، عباس. 1384. تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری. تهران:  امیرکبیر.
باسورث، کلیفورد ادموند. 1392. تاریخ سیاسی و دودمانی ایران390- 614 ه.ق. تاریخ ایران کمبریج از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانیان. گردآورنده جی.آ. بویل. ترجمه حسن انوشه. تهران:  امیرکبیر.
باسورث، کلیفورد ادموند. 1381. سلسله‌های اسلامی جدید: راهنمای گا‌هشماری و تبارشناسی. ترجمه فریدون بد‌ره ای،
تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
باسورث، کلیفورد ادموند. 1390. سلجوقیان. ترجمه یعقوب آژند. تهران:  مولی.
بینیون، لارنس؛ ، ج. و. س. ویلکینسون؛ گری، بازیل، 1383. سیرتاریخ نقاشی ایران. ترجمه محمد ایرانمنش. تهران:  امیرکبیر
بیات، عزیزالله. 1384. تاریخ تطبیقی ایران با کشورهای جهان‌: از ماد تا انقراض سلسله پهلوی. تهران:  امیرکبیر.
بیانی، شیرین. 1389. دین و دولت در ایران عهد مغول. جلد دوم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
پطروشفسکی، ایلیا پاولوویچ. 1366، تاریخ اجتماعی- اقتصادی ایران در دوره مغول. ترجمه یعقوب آزند. تهران: اطلاعات.
حسن، زکی محمد. 1384. چین و هنرهای اسلامی. ترجمه غلامرضا تهامی. تهران:  فرهنگستان هنر‌.
خوب نظر، حسن. 1380. تاریخ شیراز از آغاز تا ابتدای سلطنت کریم خان زند. تهران:  سخن.
رضوی، ابوالفضل. 1390. شهر، سیاست و اقتصاد در عهد ایلخانیان. تهران:  امیرکبیر.
ریشارد، فرانسیس.1383. جلوه‌های هنر پارسی. ترجمه ع. روحبخشیان تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
سودآور، ابوالعلاء. 1384. فره ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان. تهران:  نی.
شکر پور، شهریار؛ طاووسی، محمود و قوچانی، عبدالله‌. 1392. بازتاب رهیافت‌های فرهنگی و اجتماعی عصر ایلخانی بر کاشی‌‌های زرین فام تخت سلیمان. نامه هنر‌های تجسمی و کاربردی. سال ششم11: 53-66.
کاتلی، مارگریتا و هامبی، لویی. 1376. هنر سلجوقی و خوارزمی. ترجمه یعقوب آژند. تهران:  مولی‌.
کاهن، کلود. 1394. ترکان در ایران. ترجمه یعقوب آژند. تهران:  مولی.
کامبخش، سیف الله. 1392. سفال و سفالگری در ایران از ابتدای نوسنگی تا عصر حاضر. تهران:  ققنوس.
گرابر، اولگ. 1392. هنرهای تجسمی ‌442 – 751 ه.ق. تاریخ ایران کمبریج از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانیان. گردآورنده جی.آ. بویل. ترجمه حسن انوشه. تهران:  امیرکبیر.
گیرشمن، رمان. 1390. هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی. ترجمه بهرام فرهوشی. تهران:  علمی فرهنگی.
لمبتون، ا.ک.ا. 1392. ساختار درونی امپراطوری سلجوقی. تاریخ ایران کمبریج از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانیان. گردآورنده جی.آ. بویل. ترجمه حسن انوشه. تهران:  امیرکبیر.
نیکخواه، هانیه و شیخ مهدی، علی. ‌1389. رهیافتی به سیاست‌ها‌ی فرهنگی ایلخانان در سده سیزدهم/ هفتم‌. دو فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات هنر اسلامی. سال هفتم 13: 109-129.
هاشمی، غلامرضا؛‌ شیرازی علی اصغر. 1392. تاثیر سنت‌های تصویری ساسانی بر نگارگری مکتب شیراز در عهد آل‌اینجو. مطالعات تطبیقی هنر. دوره سوم، شماره 5. 1- 16.
یاحقی، محمد جعفر. 1386. فرهنگ اساطیر و داستان واره‌ها. تهران:  فرهنگ معاصر.
 
Atil, Estin. 1973. Freer Gallery Of Art Fifteen Exhibition. Washington: Smithsonian Institution.
Carboni, Stefano & Masuya, Tomoko. 1993. Persian Tile. New‌ york:‌ The Mertropolitan Museum of Art.
Fehérvári ,‌Géza.‌ 2000. Ceramics of the Islamic World in thr Tareq Rajab Museum. London: I.B Tauris Publishers.
Irwin, Robert. 1997. Islamic Art. London. Laurence King.
Michael, Barry.1995. Colour and Symbolism In Islamic Architecture:Eight Centuries Of The Tile- Maker's Art. London: Thames & Hudson.
Pançoluörgü, Oya. 2007. Perpetual Glory: Medieval Islamic Ceramics From The Harvey B.Plotnick Collection. Chicago: The Art Institute of Chicago.
porter, venita. 1995. Islamic Tiles. London:‌British Musium Press.
Titley, Norah. M.1983. persian miniature painting and hts influence on the art of turkey and india. london: british library.
Titley, Norah.M & Waley. P .1985. an illustrated persian text of kalila and dimna. British Library Journal 1. 42-61.
Van Lemmen, Hans. 2013. 5000 Years Of Tiles. London: British Museum Press.
watson, Oliver. 2004. Ceramics From Islamic Lands. london: Thames & Hudson.
 
فصلنامه نگره
دوره 12، شماره 44
دی 1396
صفحه 5-19

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 خرداد 1395
  • تاریخ بازنگری: 09 آذر 1395
  • تاریخ پذیرش: 02 اسفند 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار