بازیابی لایه های هویتی در هنر دوره قاجار (مطالعه موردی روی کاشی های دوره قاجار)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر ، دانشگاه الزهرا

2 دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشگاه الزهرا (س)، شهر تهران، استان تهران.

چکیده

مساله هویت در هنر ، به عوامل گوناگونی چون اعتقادات و اندیشه های مذهبی ، جهان بینی ، روابط اجتماعی و سیاسی ، پیشینه و قدمت تاریخی و مواردی از این دست بستگی دارد . همچنین هویت موجود در اثر هنری ، هویتی تک بُعدی نیست بلکه دارای وجوه و لایه های مختلفی است که هر وجه از آن به عوامل متفاوتی باز می گردد . لذا   هر اثر هنری می تواند دارای تعداد لایه های هویتی باشد که یک یا چند لایه در سطوحی پنهان از مخاطب قرار دارند و یک لایه شاخص در اولویت قرار می گیرد .لازم به ذکر است که این لایه های پنهان یا کم اهمیت تر ، بر نمود لایه هویتی بارز تاثیر خواهند داشت . دوره قاجار از جمله ادوار شاخص در ایران است که هنر آن با توجه به مسائل سیاسی و اجتماعی و رجوع به فرهنگ ایران باستان و نیز ارتباط گسترده با غرب ، از وجوه مختلفی برخوردار است لذا می توان لایه های هویتی چندگانه ای را در هنر دوره قاجار  باز شناخت . این مقاله درصدد پاسخ به این سوال ها است:
لایه های هویتی موجود در هنر دوره قاجار کدامند ؟
در کاشیکاری دوره قاجار ، کدام لایه های هویتی بروز و ظهور بیشتری داشته اند ؟    
نتایج نشان داد که چهار لایه هویتی شامل :  ایران باستان ، ایرانی _اسلامی ، فرنگی مآبی  و اسلامی در هنر دوره قاجار قابل بازیابی است و در هر گونه هنری ، هر کدام از این لایه ها اهمیت بیشتری داشته اند . روش تحقیق این مقاله توصیفی _ تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات ، کتابخانه ای است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Retrieval of Identity layers in Qajar Era (case study: ceramics)

نویسندگان [English]

  • Mahmonir Shirazi 1
  • Ashrafosadat Mousavilar 2
1 Ph.D. Student, Art Research, Alzahra University, Tehran, Iran.
2 PH.D. Associan prof. Art Research Departman of Alzahra University.Iran.Tehran.
چکیده [English]

The Concept of Identity in all cultures and countries depends on religion, ideology, political and social relations and history. The identity in Artwork has different layers and each layer depends on different aspects.so in artworks we can study this identity in different manner and each artwork might have several layers that one of them is stronger and obvious and the others are hidden. But all these identity hidden layers will influence on the artworks obvious identity layer. Art in Qajar Era is one of the effective art periods in Iran according to social and political matters and Archaism and also widespread relations with the west has different aspects so we can find several identity layers in this Era and its artworks. The questions are:
-         What are identity layers in Qajar Era art?
-         Which identity layers appeared more than other layers in Qajar ceramics?
The results show that there are four identity layers: ancient Iran, Persian Islamic, Imitation of the West and Islamic manner in Qajar Era and in each type of artworks,some layers have more importance.
The research method is descriptive-analytical, based on library sources. Statistical population includes 10 examples of ceramics in Qajar Era using selective procedure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Identity
  • Qajar Art
  • Identity Layers
  • Anciant Iran
  • Persian Islamic
  • Imitation of the West
  • Islamic
اسکارچیا، جیان روبرتو. 1376. هنر صفوی، زند و قاجار، تهران: مولی.
اسکندری، کریم. 1386. «بررسی نقاشی دیواری دوره زند و قاجار در شیراز»، پایان نامه کارشناسی، استاد راهنما: جبیب اله صادقی، تهران: دانشگاه شاهد.
بروجردی، مهرزاد. ۱۳۸۹. «فرهنگ و هویت ایرانی در فراسوی مرزها»، فصلنامه مطالعات ملی، س دوم، ش 5، تهران: موسسه مطالعات ملی.
بورکهارت، تیتوس. 1392. هنر مقدس. ترجمه جلال ستاری. تهران: سروش.
بهنام، جهانبخش. 1375. ایرانیان و اندیشه تجدد، تهران: فرزان روز.
پاکباز، رویین. 1379. نقاشی ایران از دیرباز تا کنون. تهران: زرین و سیمین.
 پاکباز، رویین. 1378. دایره المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
تاجبخش، احمد. 1382. تاریخ تمدن و فرهنگ ایران دوره قاجاریه. شیراز: نشر نوید شیراز
تناولی، پرویز. 1367. قالیچه‌های تصویری ایران، تهران: سروش.
توحید فام، محمد. 1380. «معمای هویت»، فصلنامه پژوهش، س ۶، ش 22و23.
جنکینز، ریچارد. 1381. هویت اجتماعی. ترجمه تورج یار احمدی. تهران: شیرازه.
جهانبگلو، رامین. 1381. موج چهارم، تهران: نشر نی.
جهانگیر میرزا. 1327. تاریخ نو. به سعی عباس اقبال. تهران: کتابخانه علی اکبر علمی و شرکا.
رجایی، فرهنگ. 1382. مشکل هویت ایرانیان امروز، ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ، تهران: نشر نی.
زریری، رضا. 1384. «تجددگرایی و هویت ایرانی در عصر پهلوی»، ماهنامه اندیشه وتاریخ سیاسی ایران معاصر، س ۴، ش 40.
سخن پرداز، کامران. 1388. «بازتاب هنر ایران باستان در تزیینات وابسته به معماری خانه‌ها و کاخ‌های عصر قاجار در تهران»، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: محسن مراثی، تهران: دانشگاه شاهد.
سروش، عبدالکریم. 1370. «سه فرهنگ»، در: رازدانی و روشنفکری و دینداری. تهران: صراط.
سیف، هادی. 1376. نقاشی روی کاشی، تهران: سروش.
شایگان، داریوش. 1380. افسون زدگی جدید، هویت چهل تکه و تفکر سیار. ترجمه فاطمه ولیانی، تهران: فرزان روز.
علیمحمدی اردکانی، جواد. 1392. همگامی ادبیات و نقاشی قاجار. تهران: یساولی.
فوزی تویسرکانی، یحیی، 1384، امام خمینی و هویت ملی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
قادری، حاتم و تقی رستم وندی. 1385. «اندیشه ایرانشهری (مختصات و مؤلفه‌های مفهومی)»، فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، س شانزدهم، ش 59.
کاستلز، مانوئل. 1380. عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ؛ قدرت هویت، ج 2، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: طرح نو.
کمالی، علیرضا. 1385. دیوار نگاری در ایران. ساری: نشر زهره.
کنبای. شیلا.ر. 1383. نقاشی ایرانی. ترجمه مهناز شایسته فر، تهران: موسسه انتشارات هنر اسلامی.
گودرزی، مصطفی. 1384. تاریخ نقاشی ایران. تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
مجد الملک، میرزا محمد خان. 1306. رسه مجدیه، ارمغان، س هشتم 1394، صص 3- 62.
مدنی، سیدجلال. 1383. «مروری بر روابط تاریخی ایران و انگلستان»، نشریه زمانه، ش27.
وحدت، فرزین. ۱۳۸۳. رویارویی فکری ایرانیان با مدرنیته. ترجمه مهدی حقیقت‌خواه. تهران: ققنوس.
معمارزاده، محمد. 1388. آثار ایرانی موجود در کاخ موزه ارمیتاژ روسیه، تهران: دانشگاه الزهرا.
Bausani, A, 1971. Re- Archaization in Persian art, Philadelphia, University of Pennsylvania Press: Pennsylvania.