TY - JOUR ID - 56 TI - سفال منقوش گلابه ای (انواع، گستردگی، تاریخگذاری) JO - فصلنامه نگره JA - NEGAREH LA - fa SN - AU - عطایی, مرتضی AU - موسوی حاجی, سیدرسول AU - کولابادی, راحله AD - دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه تربیت‌مدرس، شهر تهران، استان تهران AD - دانشیار گروه باستانشناسی دانشگاه مازندران، شهر بابلسر، استان مازندران. AD - دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه تربیت‌مدرس، شهر تهران، استان تهران. Y1 - 2012 PY - 2012 VL - 7 IS - 23 SP - 71 EP - 88 KW - سفال اسلامی KW - سامانیان KW - سفال منقوش گلابهای KW - انواع KW - گستردگی KW - گاه‌نگاری DO - N2 - حدود دو سده پس از ظهور اسلام، تولید سفال در سرتاسر سرزمین‌های اسلامی به‌تدریج دستخوش تغییراتی شگرف شد. در سرزمین‌های شرقی اسلام این تحولات هم‌زمان با آغاز نهضت‌ها و جنبش‌های ایرانی و تأسیس سلسله‌های مستقل مانند طاهریان و سامانیان صورت پذیرفت. مهم‌ترین سهم هنرمندان سامانی در ساخت سفال‌های اسلامی ابداع و تکامل سفال‌های منقوش گلابه‌ای است. این سفالینه‌ها با الگوهای تزیینی متنوعی همچون نقوش تجریدی، هندسی، گیاهی، پیکره‌ای و خوشنویسی، در عین تأثیرپذیری از هنر ساسانی، سفالگری چین و سفالگری عباسی، ارائه‌ٰدهندۀ نمونه‌های هنری نوآورانه، ممتاز و منحصر‌به‌فردی در تاریخ سفالگری دوران اسلامی‌اند. شواهد باستان‌شناسی، در‌حالی‌که نیشابور و افراسیاب (سمرقند قدیم) را مراکز اصلی تولید زیباترین نمونه‌های منقوش گلابه‌ای معرفی می‌کنند، مناطقی وسیع شامل آسیای مرکزی، خراسان بزرگ، سیستان، بخشی از سواحل جنوبی دریای خزر و کرمان را به‌عنوان محدودۀ گسترش سفال منقوش گلابه‌ای نشان می‌دهند، گستره‌ای که هیچ‌گاه به‌طور جدی به مناطق مرکزی و غربی ایران کشیده نشد. تولید وسیع این‌گونه از سفال‌ها در سومین سدۀ هجری آغاز شد و در سدۀ چهارم هجری به اوج رسید، اما در سدۀ پنجم هجری با رواج خمیر سنگ در ساخت بدنۀ سفال، استفاده از لعاب قلیایی و نیز انتقال مراکز سیاسی و فرهنگی و هنری از شرق به مناطق مرکزی ایران، تولید این‌گونه از سفال‌ها با افت کیفی و کمی فراوانی مواجه شد، به کارگاه‌های محلی محدود شد و به‌تدریج به دست فراموشی سپرده شد. روش این پژوهش توصیفی‌ـ‌تحلیلی است و گردآوری اطلاعات آن به‌شیوۀ اِسنادی انجام شده است و اهدافی همچون گونه‌شناسی، شناسایی مناطق گسترش و دستیابی به تاریخ‌گذاری مشخص برای این‌گونه از سفال‌ها را دنبال می‌کند. UR - https://negareh.shahed.ac.ir/article_56.html L1 - https://negareh.shahed.ac.ir/article_56_c6a81b98a6ce16513c47711fd5a629ad.pdf ER -