دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
11
38
2016
05
21
سیر تطّور شمایلنگاری اسلامی ایران از تنزیه تا تشبیه
4
22
FA
سیده راضیه
یاسینی
استادیار پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات
yasini@ricac. ac.ir
10.22070/negareh.2016.356
شمایلنگاری مذهبی در ایران اسلامی از مهمترین مآثر هنر شیعی است. پیشینة این هنر در ایران نشانگر رویکرد تنزیهی در آن با هدف بیپیرایه نشان دادن اولیای الهی و منزه دانستن آنان از تشبیهات این جهانی است. این رویکرد در آثار اصیل نگارگری و پس از آن در آثار خیالینگاری قابل مشاهده است. با سیطره یافتن تجربهگرایی (اثباتگرایی) بر اندیشة هنرمند معاصر از یکسو و تبادلات فرهنگی و هنری میان جوامع از سوی دیگر، روند تشبیهگرایی و عینیت بخشیدن به شمایلها در هنر معاصر ایران فزونی یافته است. این مقاله با اتخاذ روش تحلیلی و توصیفی، ضمن مروری بر تاریخ شمایلنگاری و مبانی نظری آن نزد هنرمندان شیعی، میکوشد تا وضعیت حال حاضر این هنر را در ایران بررسی کند. 33 نمونه مصادیق شمایلنگارانه در این مقاله از آثار پیشین نگارگری، آثار هنرمندان نقاش و نگارگر معاصر و نیز آثاری بدون امضا انتخاب شدهاند که روند این هنر را بازمینمایانند.
شمایل,تشبیه,تنزیه,نگارگری,نقاشی معاصر
https://negareh.shahed.ac.ir/article_356.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_356_d795c939486fd14a24bfb563a741891d.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
11
38
2016
05
21
بازتاب آراء فلوطین در زیباییشناسی هنر ایرانی _اسلامی (با تأکید بر کتابآرایی و معماری)
22
34
FA
ماه منیر
شیرازی
دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه الزهرا
m.shirazi@alzahra.ac.ir
اشرف السادات
موسوی لر
دانشیار و عضو هیئتعلمی دانشگاه الزهرا
a.mousavi925@gmail.com
10.22070/negareh.2016.357
همزمان با شروع نهضت ترجمه در جهان اسلام، تعداد بسیاری از منابع فلسفی و الهیات به زبان عربی برگردان شد و اندیشمندان از این منابع استفاده کردند. فلوطین از فیلسوفان قرن سوم میلادی با فلسفه نو افلاطونی، به دلیل نزدیک کردن اندیشههای افلاطون و ارسطو به یکدیگر توانست بر اندیشههای بسیاری از فیلسوفان اسلامی، تأثیر گذارد؛ چنان که میتوان اثر بسیاری از اندیشههای فلوطین را در افکار فلسفی عارفان اسلامی، زیباییشناسی و هنر در فرهنگ اسلامی و بر پیکره فهم دینی مسلمانان یافت. هدف این مقاله بررسی آراء فلوطین در باب هنر و بازتاب آن در زیبایی شناسی هنر اسلامی، با تاکید بر حوزه کتاب آرایی و معماری است. <br />سوالاتی که مقاله به آنها پاسخ میدهد: <br />- آراء فلوطین در باب هنر و زیبایی شناسی کدامند؟ <br />- شاخصههای زیبایی شناسی هنر اسلامی چیست؟ <br />- کدام یک از آراء فلوطین در زیبایی شناسی هنر اسلامی دیده میشود؟ <br />یافتههای تحقیق نشان میدهد که آراء مطرح شده از سوی فلوطین در باب هنر، بر اصول و سنت کتاب آرایی و معماری ایرانی _ اسلامی تأثیر گذار بوده و نظریات فلوطین پس از بازاندیشی و بازنویسی توسط متفکران مسلمان، به هنر ایرانی _ اسلامی راه یافت. این اصول عبارتاند از: نور بسیط و منتشر، رنگهای تخت و خالص با منشاء فلزی، حرکات مارپیچ و دایره وار که متأثر از فلسفه وحدت وجودی فلوطین است. <br />روش تحقیق مقاله، توصیفی _ تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات آن، کتابخانه ای میباشد. جامعه آماری شامل نمونههای آثار کتاب آرایی و معماری ایرانی _ اسلامی به شیوه گزینشی است.
فلوطین,زیبایی شناسی,هنر اسلامی,کتاب آرایی,معماری
https://negareh.shahed.ac.ir/article_357.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_357_092aa1a7649cdf1276b295c0b526ff09.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
11
38
2016
05
21
واکاوی عوامل مؤثر بر روند طراحی و نگرش هنرمندانه در چهرهپردازی تصاویر کتاب قابوسنامه
34
48
FA
فاطمه
نصیری
کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، استان مازندران
fa4464595@gmail.com
محمد
اعظم زاده
استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، استان مازندران
a.azamzadeh@yahoo.com
فتانه
محمودی
استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، استان مازندران
fatymah44@gmail.com
10.22070/negareh.2016.358
چهرههای کتاب قابوسنامه با دیگر نمونههای تصویرگری کتاب ایران تفاوتهای بارزی دارد؛ شیوۀ طراحی متمایز برخی از اجزای چهره مانند چشمها، لب و دهان، موهای سر و محاسن که به شکلگیری حالات ویژهای منجر شده است نشانههایی از حضور سبکی خاص در نحوۀ تصویرگری این اثر دارد که علاوه بر تأثیرپذیری از متن از موقعیت تاریخی، سیاسی و اجتماعی منطقۀ طبرستان طی دورۀ مورد نظر نیز نشئت گرفته است. این مقوله با هدف بررسی شیوه چهرهپردازی این کتاب از منظر هنر ایران به تبیین دلایل تأثیرگذار بر آن با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعه نمونههای موجود میپردازد و در نهایت این نتیجه حاصل میشود که چهرهپردازی در آن با خصلت چهرههای اصیل ایرانی انجام گرفته است ضمن اینکه نمودهایی از شیوۀ طراحی چهره در فرهنگهای دیگر را نیز در خود مستتر دارد.
تصویرگری,طراحی,چهرهپردازی,قابوسنامه
https://negareh.shahed.ac.ir/article_358.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_358_5bdcfb319596434c29de591e226aa45c.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
11
38
2016
05
21
معرفی و مطالعه نگارههای شرفنامه امیرشرفخان بدلیسی (شرفنامه بودلیان)
48
60
FA
غلامعلی
حاتم
0000-0002-3672-0021
استاد دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر تهران
hatam.gholamali@gmail.com
مهدی
قادری نژاد
دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان
mehdi.ghadernezhad@yahoo.com
عبدالله
آقایی
دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان
abdaghaie@gmail.com
10.22070/negareh.2016.359
شرفنامه قدیمیترین تاریخ تفصیلی نوشتهشده دربارۀ کردهاست. مؤلف آن امیر شرفخان بدلیسی از کودکی در دربار صفوی پرورش یافته بود و بهواسطۀ موقعیت ایلی و خانوادگی سالها از طرف پادشاهان صفوی مصدر امیری را داشت. از میان نسخههای متعدد این تاریخ، نسخۀ نگهداریشده در کتابخانۀ بودلیان، بهعنوان تنها نسخۀ مصور، از اهمیت زیادی برخوردار است. این نسخۀ شرفنامه تاکنون از نظر محققان حوزۀ نگارگری ایرانی پنهان مانده و پیش از این در مورد آن هیچ پژوهشی انجام نگرفته است.<br /> این مقاله نسخۀ مذکور را، که شامل بیست نگاره بوده و در 1005 ه.ق خاتمه یافته است، معرفی و آن را با نام شرفنامۀ بودلیان نامگذاری میکند. روش انجام پژوهش تاریخی- توصیفی و تحلیلی است و گردآوری اطلاعات آن با روش کتابخانهای انجام گرفته است. تحقیق پیش رو در پی پاسخ به دو پرسش است: این نسخۀ شرفنامه به حمایت چه کسی و توسط کدام نگارگر یا نگارگران و در چه شرایطی تهیه شده است؟ تأثیرات چه مکتبی را در نگارههای آن میتوان مشاهده کرد؟<br /> مطالعۀ حاضر نشان میدهد که این نسخه در زمان حیات مؤلف آن (شرفخان بدلیسی) مصور شده و نگارگر آن یا خود شرفخان است و یا از اشخاصی است که در کتابخانۀ او مشغول فعالیت بودهاند. همچنین ویژگیهای سبکی نسخۀ مذکور گویای تأثیرپذیری آن از اصول نگارگری ایرانی و بهویژه مکتب صفوی است.<strong> </strong>
امیر شرفخان بدلیسی,شرفنامه,نگارههای شرفنامه,نگارگری صفوی,تاریخ و فرهنگ کردستان
https://negareh.shahed.ac.ir/article_359.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_359_1cbc199131a45ad8148d33aced9359d4.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
11
38
2016
05
21
بررسی تطبیقی عناصر بصری نگارههای «دربار جمشید» و «دربار فریدون» در شاهنامهی طهماسبی با تأکید بر ترکیببندی نگارهها
60
78
FA
عباس
ایزدی
دانشجوی دکتری هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس
abbasizadi@modares.ac.ir
سیدابوتراب
احمدپناه
استادیار و عضو هیئت علمی دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس
ahmadp_a@modares.ac.ir
10.22070/negareh.2016.360
از مهمترین ویژگیهای یک اثر هنری که میتواند بیانگر مفاهیم بهکاررفته در آن باشد، ترکیببندی و عناصر بصری آن است. این پژوهش که در آن نگارههای دربار جمشید و دربار فریدون از شاهنامهی طهماسبی انتخاب و موردمطالعه قرارگرفتهاند، به این سؤالات پاسخ داده است که چه عناصر بصری مشترک و با چه شباهتها و تفاوتهای مفهومی، در این نگارهها بهکاررفته و هرکدام نگاره، نقاش بهتر توانسته است عظمت دربار را به تصویر بکشد؟ هدف از انجام این پژوهش، مطالعهی ترکیببندی و عناصر بصری خط، حرکت، ریتم، و بهطورکلی یافتن ارتباط هنری میان نگارههای موردبحث بوده است. به نظر میرسد به دلیل آنکه موضوع هردو نگاره درباری است، نقاش تلاش زیادی در جهت نمایش عظمت پادشاهی بهکاررفته بسته باشد. ازآنجاییکه نگارههای موردبررسی در این پژوهش مربوط به یک مکتب و دورهی تاریخی با نگارگرانی مشترک هستند و در یک نسخهی واحد یعنی شاهنامهی طهماسبی و با مفهومی درباری تصویرسازی شدهاند، در این پژوهش، این دونگاره برای مطالعه و تطبیق در نظر گرفتهشدهاند. بررسی نگارهها نشان میدهد درمجموع نگارگر در نگارهی دربار فریدون، به لحاظ ساختار ترکیببندی، تجسم خطوط و مفاهیم مرتبط با آنها، ریتم و بیان عظمت درباری در مقایسه با نگارهی دربار جمشید موفقتر عمل کرده است و در مقابل، نگارهی دربار جمشید به لحاظ پیکرههای انسانی، تحرک و پویایی بیشتری دارد. این پژوهش به روش توصیفی- تطبیقی انجام و اطلاعات آن به شیوهی کتابخانهای جمعآوری گردیده است.
شاهنامهی طهماسبی,نگاره,دربار جمشید,دربار فریدون,ترکیببندی,عناصر بصری
https://negareh.shahed.ac.ir/article_360.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_360_ddd78db7f41e7d11ac9b1e48e2b646b7.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
11
38
2016
05
21
نقش انواع گل شاهعباسی در قالیهای حرم امام رضا(ع)
78
90
FA
فاطمه
رحیم پناه
کارشناس ارشد صنایع دستی، دانشگاه سوره تهران
yekscarfblue@yahoo.com
10.22070/negareh.2016.361
<strong>حرم مطهر رضوی یکی از اماکن مذهبی به شمار میرود، به دلیل اهمیت این بنا برای مسلمانان سعی شده است برای ساخت آن از تزیینات و هنرهای اصیل ایرانی استفاده شود. هنر در این بنا به بهترین شکل خود بکار گرفته شده است. قالی هنری است که علاوه بر زیبایی فضا به پوشش آن کمک میکند. گل شاهعباسی یکی از نقوش مشترک در کلیهی تزئینات و بخصوص قالیهای حرم مطهر میباشد. قالیهای حرم مطهر نمونهی خوبی برای معرفی قالی مشهد میباشند. از این رو هدف از این پژوهش شناخت گونههایی از گل شاهعباسی در قالی مشهد است. در پی این هدف سعی شده به این پرسش پاسخ داده شود که گلهای شاهعباسی در قالیهای حرم مطهر رضوی در مشهد چه ویژگیهایی دارند؟ این پژوهش به روش کتابخانهای و میدانی جمعآوری شده و از لحاظ ماهیت به روش توصیفی ـ تحلیلی به این نتیجه کلی رسیده که در قالیهای حرم مطهر 90 درصد بندهای ختایی با گلهای شاهعباسی پر شده است که این از ویژگیهای نقشهای شاهعباسی است.گلهایی با تنوع و ظاهری متفاوت که فقط در قالی مشهد میتوان آنها را دید، این ویژگی در قالی سایر مناطق دیده نمیشود. در حقیقت میتوان این گلها را شاهعباسی مشهد نامید.</strong>
قالی مشهد,شرکت فرش آستان قدس رضوی,قالیهای حرم امام رضا(ع),گل شاهعباسی
https://negareh.shahed.ac.ir/article_361.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_361_d92a8c703ef00574a5387a544bcded1f.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
11
38
2016
06
21
مقایسه تطبیقی نقوش چاپ باتیک ایران و هند
90
106
FA
سیما
فتحالهزاده
کارشناس ارشد ارتباط تصویری، موسسه آموزش عالی نبیاکرم(ص)، شهر تبریز، استان آذربایجان شرقی
s.fatollahzadeh@chmail.ir
عبدالرضا
چارئی
عضو هیئت علمی رشته ارتباط تصویری، دانشکده هنر دانشگاه شاهد،شهر تهران، استان تهران
10.22070/negareh.2016.362
چاپ باتیک به معنای مقاومت یا رزرو و ذخیرهی رنگ در سطح پارچه است که با مواد مقاوم، قسمتی از طرح بر روی پارچه ذخیره میشود و از نفوذ رنگ به آن قسمت از پارچه که طرح، نقش بسته جلوگیری میکند. باتیک کلمهای جاوهایست ولی با این وجود اصالت این هنر به چین میرسد. این نوع چاپ در ایران به نام کلاقهای نامیده میشود. چاپ باتیک از چاپهای قدیمی است که از دوره صفوی در ایران رواج پیدا کرده است. در مورد قدمت این چاپ در هندوستان میتوان به فرسکهایی که در غار آجانتا نمایش داده شدهاند اشاره کرد. از آنجا که همبستگی تاریخی و فرهنگی میان دو کشور ایران و هند به دوران پیش از تاریخ میرسد و هیچ دو ملتی در جهان تا این اندازه دیرینگی تاریخی، فرهنگی و هنری نداشتهاند، هدف از انجام این تحقیق بررسی ویژگیهای بصری نقوش چاپ باتیک ایران و هند، وجه اشتراک و اختلاف این نقشها از نظر بصری و چگونگی تأثیرپذیری این نقوش از فرهنگ و باورهایشان میباشد.<strong> </strong>مقاله حاضر با استفاده از شیوه تحلیلی- توصیفی ، و روش گردآوری مطالب به صورت تحقیقات کتابخانهای و میدانی انجام گرفته است. پرسش مهم که در این زمینه مطرح شده ، بررسی ویژگیهای بصری و مقایسه تطبیقی بین نقوش و میزان تاثیر فرهنگ و باورها در شکلگیری آن میباشد. در این پژوهش بر اساس نتایج به دست آمده، محدودهی نقش در چاپ باتیک ایران بیشتر به صورت مستطیل عمودی و در باتیک هند مربع میباشد. بیشترین نوع نقش و نوع خط غالب در چاپ باتیک هر دو کشور به نقوش گیاهی و خطوط منحنی اختصاص دارد. بیشترین راستای غالب در چاپ باتیک ایران بهصورت عمود، و در باتیک هند بدون راستا میباشد. همچنین، نوع ترکیببندی نقوش در چاپ باتیک ایران بهصورت تقارن عمودی، و در باتیک هند نامتقارن میباشد. اکثر نقوش بهکاررفته در چاپ باتیک هند اقتباسی از اعتقادات آیینی، اسطوره و خدایانشان بوده است.
نقشمایه,چاپ باتیک,کلاقهای,هند,ایران
https://negareh.shahed.ac.ir/article_362.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_362_25fd9e71dcd10c345b26cb63679ac779.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
11
38
2016
05
21
مطالعه تطبیقی نقوش پرنده سفالینههای ایران دوره عباسی و سفالهای چین(مربوط به قرن 9 میلادی)
106
118
FA
نجمه
دستغیب
کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشگاه شیراز، شهر شیراز، استان فارس
dastgheib_n@yahoo.com
سید جواد
ظفرمند
استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شهر شیراز، استان فارس
szafarmand@gmail.com
10.22070/negareh.2016.363
از دوره عباسی تحولاتی در نقش سفالهای ایران پدید آمد که گفته میشود یکی از دلایل آن سفالهای وارداتی چین بوده است. از رایجترین تزییناتی که روی این سفالینهها در ایران و چین مشاهده میشود، نقش پرنده است. به همین سبب در این پژوهش مقایسهای بر اساس الگوهای فرمی نقوش پرندگان سفالینههای ایران، در دوره عباسی (9 تا 13 میلادی) و سفالهای وارداتی قرن 9 میلادی چین جهت یافتن تأثیرات متقابل سفالگری این دو تمدن بر یکدیگر صورت میگیرد. <br /> گردآوری دادهها با استفاده از روش کتابخانهای و مراجعه به موزهها یا سایتهای اینترنتی آنها صورت گرفته است. برای جمعآوری نمونهها، از سفالینههای مراکز مهم سفالگری ایران شامل گرگان، نیشابور، کاشان، ری، ساوه، آمل و کردستان و سفالهای پیداشده در کشتی تجاری بلیتانگ چین استفادهشده است. برای بررسی نقوش نیز از شیوه توصیفی- تحلیلی بهره گرفتهشده است. <strong></strong> <br /> در بررسی ریختشناسی نقوش پرنده در سفالهای چینی و مقایسه با نمونههای ایرانی که همعصر یا متأخرتر بودند، شباهتهایی مشاهده میشود. حرکت آزاد قلم و هماهنگ شدن نقش با ظرف به کمک خم شدن یا پیچش دایرهوار پرنده از ویژگیهایی است که در هر دو مشاهده میشود؛ اما تفاوتهای زیادی نیز با مقایسه نمونهها آشکار میگردد. باوجودی که روابط تجاری بین دو تمدن همسایه سبب متأثر شدن متقابل هنرهای دو منطقه شدند، اما هیچکدام نسخه کپی از دیگری نیستند و وجود خصوصیات منحصربهفرد در نقوش هر دو منطقه، تأثیرات متقابل بین دو فرهنگ با حفظ هویت خویش را نشان میدهد...
سفال ایران-دوره عباسی- سفال چین- نقش پرنده- ریختشناسی نقوش
https://negareh.shahed.ac.ir/article_363.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_363_0a5706e8d0159684125f234959067e9d.pdf