دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
8
25
2012
03
20
تجلی تفکرات شیعی در نوشتار انگشتریهای عصر قاجار
5
18
FA
اکرم
محمدیزاده
عضو هیئتعلمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، شهر تبریز، استان آذربایجان شرقی
akram.mohammadizadeh@yahoo.com
انگشترها، علاوهبر جنبههای زینتی، کاربردهای آیینی و اعتقادی نیز دارند. در فرهنگ اسلامی و ایرانی، به انگشترها و نقوش حکشده روی آنها اهمیت بسیار داده شده و در دست داشتن انواعی از آنها مورد تأیید و تأکید علمای دین قرار گرفته است. در دورۀ قاجار، بهعلت اینکه شاهان قاجار خود را خلیفه و جانشین ائمۀ معصوم و مروج مذهب تشیع در ایران پس از دورۀ صفویه میدانستند، شاهد ثبت واژگان و جملاتی در جهت ترویج فرهنگ تشیع روی انگشترها و مهر انگشتریها بودهایم، بهطوری که مطالعه و تحلیل و تدوین این عبارات عشق و علاقۀ مردم مسلمان ایران به فرهنگ تشیع و ائمۀ معصومین را به اثبات میرساند. هدف اصلی این تحقیق مطالعه نوشتههای روی انگشترهای دورۀ قاجار برای درک تفکرات و عقاید مردم آن روزگار بوده است. بررسی عشق و علاقۀ مردم به مذهب تشیع، که از طریق ثبت کلمات و جملاتی خاص روی انگشترها صورت گرفته، در تحقیقی میدانی و با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. از مهمترین نتایج این تحقیق شناخت آرمانهای اعتقادی مردم و درک سلیقۀ آنها از طریق مطالعۀ نوشتههای روی انگشترهاست که شامل نام ائمه و اذکار، ادعیه و اشعاری دربارۀ امامان بوده و بهایننحو تجلیای از مذهب تشیع نمایان شده است.
ایران,مذهب تشیع,انگشتر,دورۀ قاجار
https://negareh.shahed.ac.ir/article_92.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_92_ad31095e7556cbe7bd5a97e10bbe5e94.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
8
25
2012
03
20
تطبیق نقوش تزیینی معماری دورۀ تیموری در آثار کمالالدین بهزاد با تأکید بر نگارۀ «گدایی بر در مسجد»
19
38
FA
مهناز
شایسته فر
0000-0001-9957-1214
دانشیار گروه هنر اسلامی دانشکدۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرس
shayesteh@modares.ac.ir
فاطمه
سدرهنشین
کارشناسارشد هنر اسلامی دانشکدۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرس، شهر تهران، استان تهران
f.sedrehneshin@gmail.com
حاصل تمهیدات شگرف هنرمندانی چون کمالالدین بهزاد در عرصۀ نگارگری اواخر سدۀ نهم همبستگی آن با معماری بود. به تصویر درآمدن فضاهای معماری و نقوش تزیینی آن در نگارهها در بناهای عظیم و باشکوه اطراف هنرمندان ریشه داشت.. تزیینات فراوان سطح بنا که بر حس وحدت و اثربخشی آن میافزود حتی بر لباس پیکرهها نیز نقش بست. بدین ترتیب، اگرچه حضور فضای معماری در تصویر اکثراً بهجهت ضرورت داستان به تصویر کشیده شده بود، ساختار نظاممند و هندسی موجود در تزیینات معماری به ابزاری مناسب جهت غنای رنگی، استحکام ترکیببندی و هماهنگی اجزا در تصویر نیز تبدیل شد.
بهرغم استفادۀ مکرر بهزاد از معماری و تزیینات وابسته به آن در نگارههایش، آثار وی اغلب از دیدگاه هنرهای تجسمی بررسی شده است. در این پژوهش، ضمن بیان ارزشهای هنری نگارۀ «گدایی بر در مسجد» در حوزۀ معماری، نقوش تزیینی معماری نگاره با نمونههای بهکاررفته در بناهای همعصر در سمرقند، هرات و ایران تطبیق داده شده است. اهداف این بررسی عبارت است از:
الف) مقایسۀ نقوش تزیینی بهکاررفته در آثار معماری بهلحاظ ساختار، ترکیببندی و رنگ با نقوش تزیینی در نگارگری.
ب) محاسبۀ میزان استفاده از هریک از انواع نقوش تزیینی هندسی، گیاهی و یا کتیبهای در نگارۀ «گدایی بر در مسجد»
ج) تطبیق محل قرارگیری هریک از نقوش تزیینی معماری در نگارۀ «گدایی بر در مسجد» با محل قرارگیری آنها در بناهای معماری همزمان
روش تحقیق این پژوهش توصیفیـتحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانهای به دست آمده است. نتایج بررسی حاصل از تطبیق نمونهها نشان میدهد که در نگارۀ «گدایی بر در مسجد»، تزیینات منطبق بر بناهای واقعی آن دوره است و میتوان اینگونه اظهار داشت که تنها نقوش هندسی، گیاهی یا خطنگاره برگرفته از آثار معماری، براساس ترکیبی مشابه یا در فضایی جدید استفاده شده است. بنابراین، میتوان از نقوش مذکور بهعنوان تزییناتی اصیل و مستند درجهت نقش آفرینی در معماری امروز بهره گرفت.
تزیینات معماری,دورۀ تیموری,نگارگری,کمالالدین بهزاد,نسخۀ بوستان سعدی
https://negareh.shahed.ac.ir/article_93.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_93_0c68f6fde421b81f2fcb01b1108719b3.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
8
25
2012
03
20
شناسایی و طبقهبندی نقش درخت واقواق در فرشهای سدههای دهم تا سیزدهم هجری ایران
39
49
FA
علی رضا
طاهری
دانشیار دانشکدۀ هنر دانشگاه سیستان و بلوچستان
سمیه
ربیعی
کارشناس ارشد پژوهش هنر
نقشمایۀ درخت سخنگو یا درخت واقواق، که در داستانها و افسانههای سرزمینهای گوناگون ریشه دارد، به اشکال مختلفی بر آثار هنری نمایان شده است. این نقش سرچشمۀ پیدایش نقوش تزیینی واق است که ترکیبی از سر جانداران طبیعی یا تخیلی با ساقهها و گلهای اسلیمی و ختایی است و بهعنوان یکی از نقشمایههای اصلی قالیبافی ایران مطرح میشود و در طرحهای مختلفی چون لچکترنج و درختی جلوهگر میشود. این نقوش گونههای تحولیافتۀ درخت سخنگو و درخت واق هستند که بهطور کلی به چهار گونه بر فرشهای قرون دهم تا سیزدهم هجری قابل مشاهدهاند.
هدف از این مقاله شناخت اشکال گوناگون این آرایۀ تزیینی و آشنایی با خصوصیات ظاهری و ترکیبی این نقوش در فرشهای سدههای دهم تا سیزدهم هجری است. سؤالاتی که در این پژوهش مطرح میشوند عبارتاند از:
ـ چه گونههایی از نقوش واق بر روی فرشهای قرون دهم تا سیزدهم هجری وجود دارند؟
ـ شیوههای مختلف طراحی، نقشبندی و نحوه اتصالات آنها چگونهاند؟
روش تحقیق در این مقاله توصیفیـتحلیلی است و ابزار گردآوری اطلاعات بهشیوه اسنادی و کتابخانهای بوده و همچنین بسیاری از اطلاعات از طریق مشاهده حاصل آمده است.
در این پژوهش برای ارائۀ بهتر نحوه اتصلات و ویژگیهای ساختاری گونههای نقوش واق، به دستهبندی و آنالیز خطی نقوش مشترک در اکثر فرشها پرداخته که شامل سر انسان، اژدها و دیو میشود. آنچه از این پژوهش منتج میشود این است که سر دیو همواره از نمای تمامرخ و به دو گونۀ انسانی و حیوانی قابل مشاهده است و سر انسان از دو نما و بیشتر به شکل طبیعی ترسیم شده و سر اژدها نیز از دو نما و اغلب بهصورت ترکیب سر موجوداتی چون مار و تمساح است.
درخت سخنگو,درخت واقواق,نقش واق,فرش ایران,موجودات تخیلی
https://negareh.shahed.ac.ir/article_94.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_94_51f54b22876c98a5dc61540f14abc415.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
8
25
2012
03
20
مقایسۀ تطبیقی شیوۀ خط خوشنویسان تأثیرگذار در تولید نرمافزارهای خوشنویسی با شیوههای رایج در خط نستعلیق (شیوۀ کلهر و میرعماد) و خط ثلث (شیوۀ ترکی و عربی)
51
63
FA
هدا
کاسپور
کارشناسارشد ارتباط تصویری، دانشکدۀ هنر دانشگاه شاهد
hodakaspur@gmail.com
عبدالرضا
چارهیی
عضو هیئتعلمی رشتۀ ارتباط تصویری، دانشکدۀ هنر دانشگاه شاهد
typographer-chareie@yahoo.com
درک جایگاه هنر خوشنویسی در عرصۀ تکنولوژی از اهمیت زیادی برخوردار است. نرمافزارهای خوشنویسی یکی از بسترهای نوین در عرصۀ خوشنویسی محسوب میشوند و بهدلیل قابلیتشان در نگارش خطوط نستعلیق و ثلث درک اهمیت این هنر ازنظر شناخت شیوۀ خط خوشنویسان تأثیرگذار در تولید نرمافزارهای خوشنویسی ضروری است. در این تحقیق بهشیوۀ توصیفیـتحلیلی سعی شده است طریقۀ نگارش این خوشنویسان در جریان طراحی حروف نرمافزار با نگاهی به شیوههای رایج خوشنویسی از گذشته تاکنون با تأکید بر خطوط نستعلیق و ثلث بررسی شود. ازاینرو، به ویژگیهای فنی نرمافزارهای خوشنویسی به طور اجمالی و به ریشۀ خط در شیوه خوشنویسان مبدع نرمافزار به طور مفصل پرداخته شده است و هدف اصلی مشخصکردن ارتباط خط خوشنویس با شیوههای رایج خوشنویسی است. بر این اساس، درخصوص طراحی حروف نستعلیق در نرمافزار، شیوۀ عباس اخوین (مبدع نرمافزار کلک) و امیراحمد فلسفی (مبدع نرمافزارهای میرعماد و چلیپا) با درنظرگرفتن شیوۀ میرعماد الحسنی قزوینی و میرزارضا کلهر بررسی شده و در زمینۀ طراحی حروف خط ثلث شیوۀ خوشنویس عراقی هاشم بغدادی (مبدع نرمافزارکلک) و علی شیری (مبدع نرمافزار میرعماد) با درنظرگرفتن شیوۀ ترکی و عربی در قرون سیزدهم و چهاردهم مطالعه شده است. در پایان، براساس مقایسۀ تطبیقی و تصویری این نتیجه حاصل میشود که شیوۀ خوشنویسی عباس اخوین متأثر از شیوۀ میرعماد بوده و شیوۀ امیراحمد فلسفی با شیوۀ کلهر قرابت دارد و در مورد خط ثلث در نرمافزار میتوان شیوۀ هاشم بغدادی را نزدیک به شیوۀ خوشنویسان ترک، نظیر مصطفی راقم، دانست و نیز علی شیری در خط ثلث تابع شیوۀ هاشم بغدادی بوده است.
نرمافزارهای خوشنویسی,خط نستعلیق,خط ثلث
https://negareh.shahed.ac.ir/article_95.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_95_0b92cfbad69a1b056e799007c3660300.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
8
25
2012
03
20
بررسی تأثیر ایدئولوژی و تفکر سیاسی در بهکارگیری عناصر تصویری در آثار نقاشی انقلاب اسلامی
65
88
FA
مرتضی
اسدی
استادیار و عضو هیئتعلمی داشگاه شاهد
mortezaasdi@hotmail.com
احمد
نادعلیان
دانشیار و عضو هیئتعلمی دانشکدۀ پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران
nadalhyan@yahoo.com
انقلاب اسلامی با آرمانهای دینی و مذهبی در سال ۱۳۵۷شکل گرفت. در این میان، هنرمندان نیز همچون دیگر آحاد جامعه سعی داشتند نقش خود را در این انقلاب ایفا کنند وبا توجه به احساس مسئولیت و تعهد خود به این حرکت عظیم مردمی دست به خلق آثاری متفاوت با اندیشههای گوناگون زدند.
در این راستا،گروهی از این هنرمندان با اندیشههای دینی آثاری درارتباطبا مفاهیم انقلاب اسلامی خلق کردند و گروهی دیگر با تکیه بر اندیشههای سازمانی و حزبی آثار هنری خود را آفریدند. این مقاله با بررسی تطبیقی آثار بهوجودآمده در آن مقطع در پی آشکارسازی چگونگی استفاده از نمادهای تصویری و بصری هنرمندان براساس مبانی اندیشهای خلق آنهاست.
این تحقیق بهروش توصیفی و تحلیلی و با جمعآوری اطلاعات بهروش کتابخانهای صورت پذیرفتهو مبین این نتیجه است که ویژگیهای بصری آثار و عناصر نشانهای بهکاررفته در آنهاقابلیت طرح اندیشههای حاکم بر شکلگیری آثار آن دوره را دارد، بدین معنی که نقاشان مذهبی از نمادهای مبتنی بر اندیشۀ دینی بهره گرفته و نقاشان دگراندیش نظر به تجربیات کشورهای سوسیالیستی براساس باورهای ایدئولوژیک خود داشتهاند.
ایدئولوژی,نقاشیانقلاب,نقاشان دگراندیش,نقاشی واقعگرا,سوسیالیسم,عناصر تصویری
https://negareh.shahed.ac.ir/article_96.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_96_1ac562d9cc31efacfa6f24901b28f887.pdf
دانشگاه شاهد
فصلنامه نگره
2676-7244
8
25
2012
03
20
ویژگیهای حروفنگاری فارسی در طراحی اعلان در گرافیک ایران
89
102
FA
اصغر
فهیمیفر
0000-0003-4705-7357
استادیار و عضو هیئتعلمی دانشگاه تربیت مدرس
fahimifar@modares.ac.ir
منصور
مهرنگار
استادیار و عضو هیئتعلمی دانشگاه تربیت مدرس
mehrnegar@modares.ac.ir
صبا
سینکی
دانشجوی کارشناسیارشد پژوهش هنر، دانشگاه تربیت مدرس
sinaki24@yahoo com
سیدمحمدتقی
طباطبایی بافقی
کارشناسارشد گرافیک دانشگاه تربیت مدرس
tabatabaei.graphic@gmail.com
طراحی اعلان در ایران و دیگر کشورهای جهان یکی از شاخههای مهم در عرصۀ ارتباطات تصویری است و در واقع بیان هدایتگر در قالب زبان اشارتگر در این عرصه است. همجواری دو عنصر «تصویر» و «حروف» بهعنوان رسالت بصری در اعلان دارای اهمیت است. امروزه نگاشتن حروف به بار بصری منتج میشود که کارکردی همسو با تصویر دارد. تاریخ اعلانهایی که بیشتر دارای بار نوشتاری هستند تا تصویری، چه در ایران و چه در کشورهای دیگر، از شخصیتپذیری گرافیکی حروف و کارکردهای آن در عرصۀ آثار هنری نشان دارد. حروفنگاری در هنر ایران بهعلت قابلیتهای زیباییشناختی و ویژگیهای کاربردی خاص آن در همۀ شاخههای هنرهای تجسمی بهویژه گرافیک جایگاهی ممتاز دارد و بهخصوص در مقولۀ حروفنگاری تعریف و کارکردی تازه یافته است. حروف فارسی بهعلت ویژگیهایش از نظر ساختاری با نوع لاتین خود ماهیت متفاوتی دارد که گاه این ویژگیها ضعف تلقی میشود و گاه بهنظر برخی از صاحبنظران امتیاز آن شمرده میشود. هدف از این جستار بررسی ویژگیهای حروف فارسی با بیانی حروفنگارانه در طراحی اعلان است و درکنار آن به کارکردهای حروف و یا نوشته در اعلان و نقش حروفنگاری در اعلان و ارائۀ چند راهکار پرداخته میشود. این مقاله با روش تحلیلیـتوصیفی و بهشیوۀ کتابخانهای به مطالعۀ ساختاری حروف فارسی میپردازد.
نتایج این تحقیق نشان داد که شناخت از گونههای حروفنگاری (فرمالیستی و روایتگرا)، در روند شکل گیری اعلان با کاربرد نوشتار نقش مهمی در نتیجه و اثربخشی آن دارد. توجه به خوانایی (نقش اطلاعرسانی) در اعلان و خواندنیبودن (زیبایی و جلوهمندی بصری) آن در روند بصری اعلان از نکات مهمی است که هر طراح باید به آن توجه داشته باشد. شناخت ویژگیهای بصری حروف فارسی و درک توانمندی آن در هنر خوشنویسی و بهرهگیری از آن بهعنوان اصول اولیه بر هر طراح گرافیک و حروفنگار لازم و ضروری است. درک نقش حروف به عنوان «عامل خوانایی»، « عامل و عنصر چالش برانگیز بصری» و « عامل زیباییشناختی» در روند طراحی حروف نگارانه نقش شایانی را داراست. توجه به توان بصری هر حرف و ظرفیت پذیری بصری ( ایجاد جلوههای ویژه) با نوع کاربرد حروف در یک فرایند حروفنگاری ارتباط مستقیم دارد.
حروفنگاری ایرانی,ویژگیهای حروف فارسی,طراحی اعلان
https://negareh.shahed.ac.ir/article_97.html
https://negareh.shahed.ac.ir/article_97_53e73dd79a368c8184a4dba8e13ea5a1.pdf