ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی رسم الخط شاهنامه رشیدا با شیوه خوشنویسی عبدالرشید دیلمی
شاهنامه رشیدا، یکیاز نسخ خطی مصور دورهصفویه متعلق بهسده یازدهم هـ. ق، و کتابت آن منسوب بهعبدالرشید دیلمی است، بههمین دلیل هم بهشاهنامهرشیدا معروف است. معتمدالدوله، رئیس کتابخانه فتحعلیشاه قاجار در صفحهآستر بدرقه کتاب این انتساب را مرسوم کرد. درحالیکه تطبیق شیوه رسمالخط شاهنامهرشیدا با آثار خوشنویسی عبدالرشید دیلمی مانند چهلکلمه و تحفهالعراقین، تفاوت رسمالخط این آثار را از یکدیگر نشان میدهد. ازسوی دیگر شواهد تاریخی نیز بر عدمصحت فرض پیشین تاکید دارد. از اینرو هدف این مقاله بررسی سوابق تاریخی زندگی عبدالرشید دیلمی و آثار خوشنویسی وی و تطبیق رسمالخط و شیوهخوشنویسی او در شاهنامه منسوب بهوی با سایر آثارش بودهاست. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و گردآوری اطلاعات بهشیوه کتابخانهای و میدانی انجام گرفته و نتایج تحقیق نشان میدهد رسمالخط شاهنامه رشیدا متعلق به عبدالرشید دیلمی نمیباشد.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_31_6aa2ec8df7fe1d6165f34dbd0464d0e7.pdf
2013-08-14
4
16
شاهنامه
شاهنامه رشیدا
عبد الرشید دیلمی
چهل کلمه
تحفه العراقین
زهرا
پاکزاد
zahrapakzad@ymail.com
1
دانشجوی دکتری، گروه مطالعات عالی هنر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی گروه نقاشی دانشکده هنر دانشگاه الزهرا
LEAD_AUTHOR
سید محمد
فدوی
fadavi@ut.ac.ir
2
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، گروه مطالعات عالی هنر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، شهر تهران، استان تهران
AUTHOR
آتابای، بدری، فهرست کتبخطی دینی و مذهبی کتابخانهسلطنتی، چاپخانه زیبا، تهران، 1353.
1
آتابای، بدری، فهرست دیوانهایخطی کتابخانهسلطنتی، انتشارات زیبا، تهران، 1356.
2
آتابای، بدری، فهرست نسخخطی کتابخانهسلطنتی، انتشارات زیبا، تهران، 1356.
3
استرآبادی، محمدقاسم، هندوشاه، تاریخ فرشته از آغاز تا بابر و عادل شاهیان، تصحیح و توضیح اضافات محمدرضا نصیری، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، 1388.
4
استرآبادی، محمدقاسم، تاریخ جهانگشای نادری، بهاهتمام عبدالعلی ادیببرومند، انتشارات سروش، تهران، 1370.
5
اسکندربیک ترکمان، تاریخ عالمآرای عباسی، بهتصحیح و اهتمام ایرج افشار، امیرکبیر، تهران، 1350.
6
بختاوران، محمد، مرآهالعالم، تاریخ اورنگزیب تذکره مشایخ و خطاطان، تصحیح ساجدهبنعلوی، دانشگاه لاهور، پاکستان، 1979.
7
بداؤنی، عبدالقادر، منتخبالتواریخ، تصحیح مولوی احمدعلی صاحب با مقدمه و اضافات توفیق هـ.سبحانی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، 1380.
8
بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان(نستعلیقنویسان)، ج سوم، دانشگاه تهران، تهران، 1363.
9
بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان، گنجینه تحقیقاتی ایران، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1364.
10
جعفریمذهب، علی، دایرهالمعارف بزرگاسلامی، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1383.
11
حکمت، علیاصغر، سرزمین هند، چاپخانه زرین، تهران، 1377.
12
سرمدی، عباس، دانشنامه هنرمندان ایران و جهان اسلام، هیرمند، تهران، 1380.
13
سمسار، محمدحسن،(گنجینهکتب و نفائسخطی) گزینهای از شاهکارهای نگارگری و خوشنویسی، انتشارات زرین و سیمین، تهران، 1379.
14
شریفزاده، عبدالمجید، نامورنامه، معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی، تهران، 1370.
15
قاضی احمدتتوری و آصفخان قزوینی، تاریخالفی، تاریخ ایران و کشورهای همسایه در سالهای (850-984 هـ.ق)، بهکوشش سیدعلی آلداود، انتشارات فکر روز، تهران، 1378.
16
قاضی احمدقمی، خلاصهالتواریخ، تصحیح احساناشراقی، ج 1 و 2، دانشگاه تهران، تهران، 1363.
17
قاضی احمدقمی، گلستان هنر، تصحیح و اهتمام احمدسهیلی خوانساری، چاپخانه گلشن، تهران، 1366.
18
کنبو، محمدصالح، شاهجهاننامه(ج دوم)، تصحیح غلام یزدانی و وحید قریشی، لاهور، انتشارات مجلس ترقی ادب، پاکستان، 1967.
19
لاهوری، عبدالحمید، شاهجهان نامه(ج اول)، تصحیح غلام یزدانی و وحید قریشی، چاپ کلکته، 1967.
20
لسانالملک، هدایتا...، تذکره خوشنویسان، چاپخانه روشن، تهران، بی تاریخ.
21
مایل هروی، نجیب، کتابآرایی در تمدناسلامی، آستانقدسرضوی، مشهد، 1372.
22
مروی، محمدکاظم، عالمآرای نادری، تصحیح و اهتمام محمدامین ریاحی، ج 2، چاپ زواره، تهران، 1364.
23
مولوی محمدشفیع، هنروران و خط و خطاطان، تصحیح احمدربانی، انتشارات مجلس ترقی ادب، پاکستان لاهور، 1967.
24
میرزامحمدبن رستم حارثی بدخشی دهلوی، تاریخ محمدی، بهتصحیح نثار احمدفاروق، نشرکتابخانه رامپور، دانشگاه دهلی، 2003.
25
هفت قلمی، غلام محمد، تذکره هفتقلمی، نشر روزنه، تهران، 1377.
26
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی نقوش پارچه های صفوی و گورکانی
پارچهبافی ازجنبه کاربردهای فراوانی که در میان تمامی اقشار جامعه دارد، یکی از پیشروترین و گستردهترین صنایع در بین کشورهای مسلمان، از جمله ایران و هند بهشمار میرود. بههمین دلیل سدههای نهم تا یازدهم هجریقمری - پانزدهم تا هفدهممیلادی از نظر پیشرفت و گسترش هنر پارچهبافی صفوی و گورکانی با اهمیت است. این دو با داشتن ارتباط فرهنگی و هنری در سدههای پیشین، بهویژه در زمان حکومتصفویه، تاثیرات بسیاری در هنرهای مختلف، بهویژه هنر پارچهبافی بر یکدیگر داشتهاند. در اینپژوهش با مطالعه هنر پارچهبافی ایران عهدصفوی، تاثیرگذاری و یا تاثیرپذیری آن با یکی از تمدنهای همعصرش یعنی تمدن مغولی هند(گورکانی)، بهصورت تطبیقی بررسی میگردد. محور اصلی اینپژوهش؛ طرحها و نقشهای بافتهشده در پارچههای صفوی و گورکانی است، بر همین اساس، ابتدا ویژگیها و شیوههای پارچهبافی صفوی و گورکانی بررسی و سپس با دستهبندی طرحها و نقوش بافتهشده بهسه گروه نقوشگیاهی، انسانی، حیوانی و نقوش خطنگاره نمونههای بهدست آمده از پارچههای هر دوره بهصورت تطبیقی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتهاست.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_32_b5f580e0c1b2c4c48298146d86c84ce9.pdf
2012-03-20
21
36
پارچه
صفوی
گورکانی
بررسی تطبیقی¬نقوش
مریم
خلیل زاده مقدم
khalilzadeh.maryam@yahoo.com
1
کارشناس ارشد فلسفه هنر ، دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی
LEAD_AUTHOR
ابوالفضل
صادق پور فیروزآباد
2
کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر شاهد
AUTHOR
منابع وماخذ
1
اتینگهاوزن، ریچارد، یارشاطر، احسان، اوجهای درخشان هنر ایران، مترجمان هرمز عبداللهی، رویین پاکباز، انتشارات آگاه، تهران،1379.
2
احتشامی، خسرو، تعریفنگاری واژههای هنری و صناعتی در متون عصرصفوی، انتشارات سوره مهر، تهران، 1390.
3
برند، باربارا، هنر اسلامی، ترجمه مهناز شایستهفر، انتشارات موسسه مطالعات هنراسلامی، تهران، 1383.
4
بلر، شیلا و جاناتان بلوم، هنر و معماریاسلامی، ترجمه اردشیر اشراقی، سروش، تهران، 1381.
5
پاتریشیا، بیکر، منسوجاتاسلامی، ترجمه مهناز شایستهفر، انتشارات موسسه مطالعات هنراسلامی، تهران، 1385.
6
پاکباز، روئین، نقاشی ایران از دیرباز تا امروز، انتشارات زرین و سیمین، تهران،1385.
7
پرهام، سیروس، دستبافتهای عشایری و روستایی فارس، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1364.
8
پوپ، آرتور، شاهکارهای هنر ایران، ترجمه پرویز ناتل خانلری، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1380.
9
پورپیرار، ناصر، هنر ایران، نشر کارنگ، تهران، 1374.
10
دلاواله، پیترو، سفرنامه، ترجمه محمود بهفروزی، نشر قطره، تهران، 1380.
11
دیماند، س.م، راهنمای صنایعدستی، ترجمه عبدا... فریاد، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1365.
12
روح فر، زهره، نگاهی بر پارچهبافی دوران اسلامی، انتشارات سمت،1380، تهران، 1380.
13
سیوری، راجر، ایران عهدصفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، نشرسحر، تهران، 1362.
14
شریفزاده، عبدالمجید، تاریخ نگارگری در ایران، انتشارات حوزه هنری، تهران، 1375.
15
طالبپور، فریده، تاریخ پارچهنساجی در ایران، دانشگاه الزهراء، تهران، 1386.
16
عناویان، رحیم، ترمههای سلطنتی ایران و کشمیر، انتشارات فرهنگستان هنر، تهران، 1386.
17
غروی، مهدی، جادوی رنگ (مقدمهای بر روابط هنری ایران و هند)، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1385.
18
فریه، ر.دبلیو، هنرهای ایران، ترجمه پرویز مرزبان، فرزان، تهران، 1374.
19
قدیانی، عباس، تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران در دوره صفویه، نشر فرهنگ مکتوب، تهران، 1384.
20
کنبای، شیلا، عصرطلایی هنر ایران، ترجمه حسن افشار، نشر مرکز، تهران، 1387.
21
والگروو، داول، نساجی هنرهای ایران، زیر نظر دبلیو فریه، ترجمه پرویز مرزبان، نشر پژوهش روز فرزان، تهران، 1374.
22
ولش، آنتونی، شاه عباس و هنرهای اصفهان، انتشارات فرهنگستان هنر، تهران، 1385.
23
شیرازی، عادل، پارچه و پارچهبافی در دوران اسلامی، دانشنامه جهان اسلام، جلد 5، انتشارات بنیاد دایره المعارف اسلامی، تهران،1379.
24
معین، محمد، فرهنگ فارسی، جلدپنجم، انتشارات امیرکبیر، چاپ بیستم، تهران، 1381.
25
Bloom,Jonathan and Blair, Sheila ,Islamic Arts, Phaidon, London,1997 .
26
Bunt, Cyril G.E, Persian fabrics, London, 1963.
27
Chishti, Rta Kapur and Rahul, Jain Handcrafted Indian Textiles, Roli Books, 2000.
28
Dhamjia,Jasleen and Jain,jyotindra, Handwoven Fabrics of India,Ahmed Abed, Grantha,corporation,1989.
29
Gillow John and Barnard,Nicholas, Traditional Indian Textiles, Thames and Hudson, London,1996.
30
Hariss,Jennifer, 5000 years of textiles, British Museum, London,1993.
31
Khalili, Nasser, Islamic Art and Culture , London,2008.
32
Nicholas Purdon, Carpet and Textile Patterns , London,1966.
33
Spuhler,Fridrich, Islamic carpets and textiles in the keir collection, Farber and faber limited, London,1987.
34
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی نقوش و خاستگاه آن ها در فرش های سرزمین های اسلامی موجود در نقاشی های عصر رنسانس و پس از آن
نقاشی رنسانس، علاوه بر موضوعات و مضامین گوناگون، شامل اشکال و عناصر متعددی نیز میشود که در این میان، تصاویر فرش – بهویژه انواع اسلامی آن- از بخشهای مهم وقابل توجه در ترکیببندی این نقاشیها است. هدف این پژوهش بررسی جایگاه این گونه فرشها در آثار نقاشیغرب و مطالعه خاستگاه و منشاء اولیه آنها، در کنار بازشناسی سایر موارد مانند طرحها و نقوش مورد استفاده است. در این راستا، انتساب فرشهای یادشده در نقاشیها بهمنطقه یا مناطقی خاص(بهعنوان مثال آناتولی و یا سایر حوزهها) و همچنین زمینههای پیدایش و ظهور این قالیها در آثار نقاشی، که موضوع با اهمیتی است، مورد بررسی قرار گرفتهاست. روش گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانهای بهشیوه اسنادی-تاریخی و تحلیل محتوا بوده و نتایج پژوهش نشان میدهد تعاملات شرق و غرب پس از دوران قرون وسطی، زمینه ظهور منسوجات اسلامی شرق در حوزه نقاشیغرب (بهویژه از دوره رنسانس بهبعد) را فراهم نمودهاست. البته باید توجه داشت با وجود اظهارنظر محققانغربی مبنی بر انتساب خاستگاه (تصاویر) قالیهای مورد اشاره به بخش آسیای صغیر(ترک)، میتوان این دامنه محدود را حتی وسیعتر از این درنظر گرفت. آنچنان که میشود این طرحها و نقوش را علاوه بر قالیهای ترک بهجامانده از سدههای گذشته، در سایر نواحی(مانند اران و قفقاز) هم مشاهده کرد که در این میان، نمونههای مشابه در مصر دورهمملوک، شمالآفریقا و اسپانیا و حتی تاثیرات و پشتوانههای ایرانی(سلجوقیان) را نیز باید مورد توجه قرارداد.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_33_e4cf5767fe87536fad20e0ad5687c30d.pdf
2012-03-20
21
37
فرش اسلامی
نقاشی
غرب
رنسانس
علی رضا
بهارلو
alireza_baharloo5917@yahoo.com
1
کارشناس ارشد پژوهش هنر،دانشگاه کاشان، شهر کاشان، استان کاشان
LEAD_AUTHOR
عباس
اکبری
2
استادیار دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان، شهر کاشان، استان کاشان
AUTHOR
حصوری، علی، فرش در مینیاتور. انتشارات فرهنگان، تهران، 1376 .
1
دیماند، موریس، راهنمای صنایع دستی، ترجمه فریار، عبدالله، چ3، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1383 .
2
وریر، میشل، جلوههای شرق در آثار نقاشان شرقگرا، تصحیح حامد فولادوند، نشر فرهنگسرا (یساولی)،تهران، 1376 .
3
Bennett, Ian ,Rugs and Carpets of the World, Greenwich Editions, London,2004.
4
Boase, T.S.R. ,English Art 1100-1216, Clarendon Press, London,1953. Day, Susan ,Great Carpets of the World, The Vendome Press, USA,1996. Dimand, Maurice , Mailey, Jean , Oriental Rugs in The Metropolitan Museum of Art, Metropolitan Museum of Art, Written in English,1973. Ettinghausen, R,The Impact of Muslim Decorative Arts and Painting on the Arts of Europe, Clarendon Press, London (Oxford),1974.
5
Gantzhorn,Volkmar,Oriental Carpets, Translated by Charles Madsen,Taschen,London,1998.
6
King, Donald, Sylvester, David ,The Eastern Carpet in the Western World, From the 15th to the 17th century, Arts Council of Great Britain, London,1983.
7
Mack, Rosamond E ,Bazaar to Piazza: Islamic Trade and Italian Art, 1300-1600, University of California Press,2001.
8
Milanesi, Enza ,The Carpet, I.B.Yauris, London,1999.
9
Mills, J,Carpets in Pictures, Publications Department National Gallery, London,1992.
10
Opie, James ,Tribal Rugs, Laurence King, London,1992.
11
Saoud, Rabah ,The Muslim Carpet and the Origin of Carpeting, FSTC Limited, United Kingdom,2004.
12
Stone, Peter F, The Oriental Rug Lexicon, Thames and Hudson Ltd, London,1997.
13
Victoria and Albert Museum ,Guide to the Collection of Carpets, HMSO, London,1920.
14
ORIGINAL_ARTICLE
گلیم حافظ نگاره بزکوهی از دوران باستان
اهمیت نقوش حیوانی از دیرباز در هنرایرانی قابل مشاهده است. این نقوش حیوانی گاه بهسبب کاربردشان از جنبه کشاورزی و تغذیه، بهعنوان نمادی از خدایان، سلطنت و یا عناصری از کائنات بهشمار آمدهاند. در میان نقوشحیوانی، نگاره بزکوهی از اهمیت بسیار برخوردار است. ایننقش در دورانباستان کارکردی بیش از یکنقش تزئینی داشته، و نماد طلبباران و برکت بودهاست. از عصرساسانی و سپس دوران اسلامی که اعتقادات وگرایشهای هنر وفرهنگ تغییرات اساسی داشته، نگاره بزکوهی نیز بهحاشیه رفت وبیشترین کارکرد خود را در دستبافتههای روستایی وعشایری حفظ نمود. هدف مقاله پیشرو جستوجوی علت تداوم وحفظ ایننقش در هنر باستان وسپس دوام آن در هنر گلیم است. اینتحقیق با توجه به –نگارههای در دسترس از دوران پیش از تاریخ تاکنون، با روش مقایسه اسناد بهجا مانده در دوران مختلف و روش توصیفی - تحلیلی، ردپای حضور بزکوهی و معنای آن را در هنرایران مورد بررسی قرار دادهاست. روش گردآوری اطلاعات نیز کتابخانهای است. بهنظر میرسد این نقش از دیرباز بر سنگ نگارهها وجود داشته و با توجه به عقاید وآیین مردمان گذشته بهعنوان نماد باران، باروری وفراوانی شکل گرفته و از نسلی بهنسل دیگردر هنرباستان انتقال یافته و در دستبافتههای عشایری که از آسیب تغییرات روز در امان بود، محفوظ مانده است. نزدیکی ایننقش با زندگی، معاش ومحیط زیست وآرزوهای بافنده و انتقال سنتی آن طی قرنها، موجب حفظ آن در میان بافتههای عشایری تا بهامروز است. بی آنکه بافنده امروز برمعنای دقیق این نقش آگاه باشد حافظ آن است و بهاین ترتیب گلیم محمل یک نگاره و آرمان باستانی گشته است.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_34_1a3840e7bc7c79f5703dd971cf421919.pdf
2012-03-20
55
67
بزکوهی
تمدن باستان
گلیم
عشایر ایران
عفت السادات
افضل طوسی
afzaltousi@hotmail.com
1
عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه الزهرا
LEAD_AUTHOR
الیاده، میرچا، رساله درتاریخ ادیان، ترجمه: جلال ستاری، انتشاراتسروش، 1372.
1
تاجبخش،هدایت، جمالی سیروس، نخجیران از آغاز تاامروز، موزه آثار طبیعی وحیات وحش ایران، 1374 .
2
تناولی، پرویز، نان و نمک، کتابسرا، تهران،1370.
3
تناولی، پرویز،هنرزیرپا گبه، انتشاراتیساولی، بیتا.
4
پرهام، سیروس، دستبافتهای عشایری و روستایی فارس، جلد1، موسسه انتشاراتیامیرکبیر، چاپ دوم، تهران، 1370.
5
پرهام، سیروس، دستبافتهای عشایری و روستایی فارس، جلد2، موسسه انتشاراتیامیرکبیر، تهران ،1371.
6
پوپ، آرتور اپهام، شاهکارهای هنر ایران، دکتر پرویز ناتل خانلری، انتشاراتعلمی وفرهنگی، چاپ دوم، 1380.
7
جابز، گرترود، سمبلها(کتاب اول:جانوران)، محمدرضا بقاپور، تهران،1370.
8
خلیلی، ناصر، گروبه، ارنست ج، سفال اسلامی، فرناز حایری، نشرکارنگ، تهران، 1384 .
9
ریاضی، محمدرضا، طرحها ونقوش لباسها و بافتههای ساسانی، انتشاراتگنجینه، 1382 .
10
فرهادی، مرتضی، موزههایی در باد، انتشاراتدانشگاه علامه طباطبایی، 1377.
11
کارنوی، آلبرت جوزف، اساطیر ایرانی، احمد طباطبایی، انتشاراتعلمی فرهنگی، تهران،1383.
12
کوپر، جی.سی، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ملیحه کرباسیان،انتشاراتفرشاد، 1379.
13
کامبخشفرد، سیفا...، سفال وسفالگری در ایران، ققنوس، تهران، 1379.
14
کریمی، فاطمه، کیانی، محمدیوسف، هنر سفالگری دورهاسلامی، ارشاداسلامی،1364.
15
گیریشمن، رومن، هنرایران در دوران ماد وهخامنشی، عیسی بهنام، انتشاراتعلمی وفرهنگی ، 1371 .
16
گدار آندره، هنر ایران، حبیبی، بهروز، انتشاراتباد، تهران، 1345.
17
میرنیا، سیدعلی، ایلها و طایفههای عشایری کرد ایران، نسل دانش، تهران، 1368.
18
ناصریفرد، محمد، سنگ نگارههای ایران، 1388.
19
هال جیمز، فرهنگنگارهای نمادها در هنرشرق وغرب، رقیه بهزادی، انتشاراتفرهنگ معاصر، تهران، 1380.
20
هینلز، جان، شناخت اساطیرایران، ژاله آموزگار و احمد تفضلی، نشرچشمه، تهران، 1374.
21
1983. Hull, Alastair, Wyhowska, Luczyc, Jose, Killim, Thames& Hudson
22
Opie James, nomadic and village weaving from the near east and central Asia, Laurence king, London, 1992.
23
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل و بررسی مفاهیم نجومی به عنوان شکل و صورتزئینی آثار فلزی دوره سلجوقی
نجوم و ابزار نجومی در دوران بعد از اسلام بهدلیل وجود ضرورتها و نیازهای مختلف در زندگی مسلمانان نظیر آگاهی از زمان طلوع و غروب خورشید جهت اقامه نماز و نیز مسائل جغرافیایی و بهویژه دریانوردی و پدیده طالعبینی، سعد و نحس بودن روزها، شبها و ساعات مختلف، به یکی از مهمترین پدیدههای علمی تبدیل شد. در اینمیان هنرمندان فلزکار ایرانی آن روزگار که خود جزئی از جامعه بودند از اهمیت و جایگاه نجوم و مسائل نجومی غافل نماندند و سعی کردند تا مفاهیم و مضامین نجومی را به عنوان تزئینات، در کنار تولید آثار نجومی همچون انواع اسطرلابها(تخت، کروی) و ساعت آفتابی، بر روی آثار فلزی بازتاب دهند. این پژوهش ضمن بررسی نجوم و ابزارهای نجومی، هنر فلزکاری سلجوقی و مکتب فلزکاری خراسان و بهویژه هرات، موضوع تزئین و انواع آن را درآثار فلزی دوره سلجوقی پیگرفته و با بررسی مفاهیم نجومی همچون صور فلکی، منطقه البروج و برجهای دوازدهگانه بر روی آبریز برنجی دوره سلجوقی ساخت هرات، کوشیده جایگاه نجوم و موضوعات وابسته به آن را بر سطح آثار فلزی این دوره معرفی و اثبات نماید. سئوال مطرح این است که آیا نجوم و مفاهیم نجومی بهعنوان نقش و تزئین، بر سطح آثار فلزی دوره سلجوقی بهکار رفته است؟ شیوه مطالعه این مقاله نوع توصیفی – تحلیلی بوده و بهصورت کتابخانهای و میدانی(جستوجو در موزه) نگاشته شدهاست.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_35_2d3cbf8e06f6e00346e3b4d438e782ee.pdf
2012-03-20
69
83
هنر فلزکاری سلجوقی
تزئین و انواع آن
نجوم و ابزارهای نجومی
اجرام سماوی
صورفلکی
آبریز برنجی
محمد
افروغ
nashmine_1982@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان
LEAD_AUTHOR
علیرضا
نوروزی طلب
noroozitalab_110@yahoo.com
2
عضو هیئت علمی دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا ، دانشگاه تهران
AUTHOR
آیتاللهزادهشیرازی، باقر ،”بررسی هنرفلزکاری دردورانسلجوقی” ، فصلنامه هنر، شماره 3، 1362.
1
ابن ندیم ، الفهرست، ترجمه تجدد، رضا، انتشارات دنیای کتاب، تهران، 1383.
2
اپهام پوپ٬ آرتور٬ شاهکارهای هنر ایران٬ انتشارات علمی و فرهنگی، تهران ، 1387.
3
باقری، محمد[گردآورنده]، از سمرقند به کاشان(نامههای غیاثالدین جمشیدکاشانی بهپدرش)، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران ، 1375.
4
بیرونی، ابوریحان، التفهیم لاوائل صناعهالتنجیم، جلالالدین همایی، انتشارات بابک، تهران ، 1362.
5
بیرونی، ابوریحان، استیعاب الوجوه الممکنته فیصنعه الاسطرلاب، جوادیحسینی، سیدمحمد اکبر، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد،1380.
6
خلیلی، ناصر، مادیسون، فرانسیس، ساواژاسمیت، امیلی، ترجمه علیمازندرانی، غلامحسین، مجموعه هنراسلامی- ابزار و آلات علمی و نجومی، ج یازدهم، انتشارات کارنگ، تهران، 1387.
7
موسوی بجنوردی، کاظم، دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 8 ، ذیل اسطرلاب، بنیاد دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، 1377
8
دیماند، موریس اسون، راهنمای صنایع اسلامی، ترجمه فریار، عبدا...، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1383 .
9
شیخ بهایی، بهاءالدینمحمدبنحسین، تحفه حاتمی، تصحیح و تحشیه نبئی، ابوالفضل، عدالتی، تقی، پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی ، مشهد 1370.
10
صوفی، عبدالرحمان، صورالکواکب، ترجمه طوسی، نصیرالدین، چاپ معزالدین مهدوی، بنیاد فرهنگ ایران، 1351 .
11
عنایت، توفیق، عناصر هویت و فرهنگ ایرانی در هنر اسلامی، کتاب ماه هنر، شماره 120، 1387.
12
قفطی، علی بنیوسف، تاریخ الحکماء و هو مختصر الزوزنی المسمی بالمنتخبات الملتقطات من کتاب اخبار العلماء با اخبار الحکماء ، تصحیح یولیوس لیپرت، لایپزیگ ، دانشگاه تهران، 1347.
13
اُرجوزه فیالکواکب در علم نجوم" با نگارههای مکتب سلجوقی سده 6 ، موزه رضا عباسی.
14
کاتّلی، مارگاریتا، هامبی، لوئی ، هنر سلجوقی و خوارزمی، ترجمه آژند، یعقوب، انتشارات مولی، 1376 .
15
گیاهییزدی، حمیدرضا، تاریخ نجوم در ایران، انتشارات پژوهشهای فرهنگی، تهران، 1388 .
16
محمدحسن، زکی، تاریخ صنایع ایران بعد از اسلام ، ترجمه : محمد علی خلیلی ، انتشارات اقبال ، 1377 .
17
محمدحسن، زکی ، تاریخ صنایع ایران بعد از اسلام ؛ ترجمه : محمد علی خلیلی ؛ انتشارات اقبال ، 1363.
18
بنخلف، محمدحسین، برهان قاطع، با اهتمام محمد معین، تهران، انتشارات ابن سینا، 1342.
19
نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد، رساله بیستباب در معرفتاسطرلاب، چاپ محمدتقی مدرس رضوی، تهران، 1335 .
20
مرادی، زینب، صالحی، علی،اسطرلاب ، ماه علوم و فنون(ویژه نجوم در دوره اسلامی)، شماره 34، 1388.
21
مصطفی،عبدا...بن(حاجی خلیفه)، کشفالظنون عن اسامی الکتب و الفنون،ج2، بهتصحیح محمد شرفالدین، مکتبه الاسلامیه، الطبعه الثالثه، طهران، 1387 .
22
نلیّنو، کرلو الفونسو ، تاریخ نجوم اسلامی، ترجمه آرام، احمد، انتشارات خوارزمی، تهران، 1349 .
23
واندروردن، بارتل، پیدایش دانش نجوم، ترجمه صنعتی زاده، همایون، انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1372 .
24
King D.A.” Astoronomical Instrumentation in the Medieval Near East, In Islamic Astronomical instruments, part 1, London: Variorum.1987 .
25
ptolemy,C.ptolemys Almagest.translated and annotadet by G.J.Toomer,London : Gerald Duckworth,1984.
26
W.Allan, James,Eslamic metalwork,the Nuhad Es-Said collection,publishers limited Russell chambers, Covent Garden,London, WC2AA,1982.
27
ORIGINAL_ARTICLE
بازتاب باورهای مرتبط با آب در آثار هنری ایلامیان
در گذار از مرحله کوچ نشینی به یکجانشینی و اقامت دائم در یک محل، "آب"با خاصیت حیات بخشی خودبه عنوان یک رکن اساسی، نقش مهمی را ایفا کرد. سهولت دسترسی به آب، تضمینی برای ادامه زندگی و سکونت محسوب می شد. ارتزاق انسان به این ماده وابسته بود و از جهتی مسیرهای آبی، ارتباط دهنده افراد و اقوام با یکدیگر بودند. به تعبیری،تصور زندگی بدون وجود آب، غیر ممکن به نظر می رسید. از آن جایی که انسان باستانی برای عوامل تاثیر گذار در جریان زندگی خود، خدایانی در نظر گرفته بود که آن پدیده ها را بر مبنای مشیت و خواست خود، ساماندهی می کردند، ایزد آب ها نیز جایگاه والایی داشت. منطقه باستانی جنوب غرب ایران امروزی؛ ایلام کهن نیز از این قائده، جدا نبود و با توجه به آثار به دست آمده متعلق به ساکنان آن، به وضوح می توان به اهمیت این موضوع در آن جا پی برد. شباهت های ظاهری انکار ناپذیرمیان ایزد آب ایلامی و بین النهرین در برخی موارد تشابه کارکرد را هم به دنبال دارد که این مسئله دال بر گستردگی روابط(مسالمت آمیز یا خصمانه) میان آنان است.در این پژوهش نمودهای متفاوت ایزد آب در ایلام (شوش و چغازنبیل) با مد نظر قرار دادن همتای بین النهرینی و نیز شهداد، برای پی بردن به معانی و مفاهیم نهفته در آن ها بر مبنای روش تاریخی و توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته است.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_36_41110d07585d8132579d40e68285bc9e.pdf
2012-03-20
85
94
ایزد آب
ایلام
بین النهرین
انکی
اِآ
بز- ماهی
انسان- ماهی
مریم
ابراهیمی پور فرسنگی
mepf1362@gmail.com
1
دانشآموختهی مقطع کارشناسی ارشد پژوهش هنر/ دانشکدههنر، دانشگاه شاهد
AUTHOR
احمد
نادعلیان
nadalian@yahoo.com
2
عضو هیأت علمی دانشکده هنر، دانشگاه شاهد
AUTHOR
آمیه، پیر، تاریخ ایلام، ترجمه شیرین بیانی، انتشارات دانشگاه تهران، 1349.
1
بلک؛ جرمی، گرین؛ آنتونی،فرهنگنامه خدایان، دیوان و نمادهای بین النهرین باستان، ترجمهی پیمان متین، موسسه انتشارات امیرکبیر، تهران،.1383
2
بهار، مهرداد،از اسطوره تا تاریخ، گردآورنده و ویراستار: ابوالقاسم اسماعیلپور، چاپ اول، نشر چشمه، .1376
3
پرادا، ادیث،چغازنبیل(دور اونتاش)، ترجمه اصغر کریمی، جلد چهارم: حکاکیها، چاپ اول، سازمان میراث فرهنگی کشور،.1385
4
پرادا، ادیث (با همکاری رابرت دایسون)،هنر ایران باستان (تمدنهای پیش از اسلام)، ترجمهی یوسف مجیدزاده، انتشارات دانشگاه تهران، شاهنشاهی، 1355.
5
دلاپورت؛ ل، ژیران؛ ف، لاکوئه؛ گ،اساطیر آشور و بابل، ترجمه ابوالقاسم اسماعیلپور، چاپ اول، انتشارات فکر روز، 1375.
6
حاکمی، علی،کاوشهای باستانشناسی شهداد ، چاپ اول، انتشارات پژوهشکده باستانشناسی، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری، تهران، 1385.
7
صراف، محمدرحیم،مذهب قوم ایلام ، چاپ اول، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) ، تهران، .1384
8
کریمر، ساموئل نوح،الواح سومری، ترجمه داوود رسایی، شرکت سهامی افست انتشارات فرانکلین؛ تهران-نیویورک، .1340
9
گریمال، پیر، اسطوره های بابل و ایران باستان، ترجمه ایرج علی آبادی، چاپ چهارم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1387.
10
مجیدزاده، یوسف،تاریخ و تمدن ایلام، چاپ اول، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، .1371
11
مجیدزاده، یوسف،تاریخ و تمدن بین النهرین، جلد سوم: هنر و معماری، چاپ اول، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، .1380
12
واندنبرگ، لویی،باستان شناسی ایران باستان، ترجمه عیسی بهنام، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، .1379
13
هرتسفلد، ارنست، ایران در شرق باستان، ترجمه همایون صنعتی زاده، چاپ اول، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دانشگاه شهید باهنر کرمان، 1381.
14
مجله باستانشناسی و تاریخ، سال سوم، شماره اول، پاییز و زمستان1367 .
15
Amiète, Pierre, GlyptiqueSusienne, Mémoires De La DélégationArchéologique En Iran. Tome XLIII, Paris, 1972.
16
Hakemi, Ali,Archaeological Excavations of a Bronze Age Centre In Iran. ISNEO-ROME, 1997.
17
www.BritishMuseum.org
18
www.Louvre.fr
19
www.Metmuseum.org
20