ORIGINAL_ARTICLE
بررسی نگارههای مرتبط با داستان ضحاک در شاهنامۀ شاهطهماسبی از منظر تصویرسازی
آثار نگارگری ایران در دورههای گوناگون اغلب به صورت تکنگاره و غالباً مستقل از متن، مورد ارزیابی قرار گرفته است. در این مقاله، سیزده نگارۀ متوالی از شاهنامۀ شاهطهماسبی مرتبط با داستان ضحاک از منظر تصویرسازی مورد بررسی قرار گرفته است. هدف مقاله سنجیدن میزان وفاداری نگارگران در انتقال اندیشۀ بنیادین متن به تصویر، ترتیب و توالی آثار بوده است. این داستان توسط چندین نقاش به تصویر درآمده که چگونگی عملکرد آنها برای خلق تصاویری هماهنگ و یکدست، مسئلۀ مورد توجه در این مقاله است. سؤال مورد نظر این است که وفاداری نگارگر بهعنوان تصویرساز در انتقال متن به تصویر چگونه باعث خلق فریمهای داستان بهصورت هماهنگ و یکدست میشود. نتایج تحقیق نشان میدهد که تصویرگران شاهنامه با احترام به سنت و زیباییشناسی دوران خود بر این مهم دست یافتهاند که هر نگاره جدا از آنکه میتواند اثری مستقل به نظر آید حلقهای است از زنجیرهای تصویری که متن مشخصی را باز مینمایاند. همچنین، با وجود نگارگران متعدد، استفاده از عناصر بصری مشترک باعث نزدیکی نگارهها به هم و ایجاد تداوم و انسجام بصری سیزده نگاره به صورت یک روایت کامل تصویرسازی شده میشود. اطلاعات این مقاله بهصورت کتابخانهای گردآوری شده و بهروش توصیفیـ تحلیلی بررسی شده است. جامعۀ آماری شامل سیزده نگارۀ متوالی از شاهنامۀ شاهطهماسبی با موضوع داستان ضحاک است.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_197_e0bdce92770294dbb33288216a7428f2.pdf
2015-02-20
4
26
شاهنامۀ شاهطهماسبی
نگارههای داستان ضحاک
تصویرسازی
محمدعلی
بنی اسدی
m.a.baniasadi@yahoo.com
1
مدرس و عضو هیئتعلمی پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، شهر تهران، استان تهران.
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
رمزگشایی لوح سفالی کشفشده از محوطة اسلامی شادیاخ نیشابور
نمادها در دورة اسلامی نسبت به دورههای پیش از اسلام کارکرد گستردهتری یافتند. دلیل این امر شاید تغییر مذهب و نگرش آیینی بود که در جهان اسلام اتفاق افتاد. در دورة سلجوقیان، که یکی از گهربارترین دورههای رونق علم، هنر و اقتصاد در ایران بوده است، علم نجوم نیز بسیار پیشرفت کرد، بهطوری که تأثیر آن را بر بسیاری از هنرهای این دوران میتوان دید. این مقاله به بررسی یک سند سفالی منحصربهفرد مربوط به دوران سلجوقی مزین به نقوش انسانی و جانوری در ارتباط با مفاهیم نجومی میپردازد. این لوح که در کاوشهای باستانشناسی اخیر (1379-1384) شادیاخ نیشابور بهسرپرستی رجبعلی لباف خانیکی به دست آمده است یکی از عجیبترین یافتهها در زمینة نجومی و یکی از مهمترین اسناد دوران سلجوقی در ارتباط با اتمام پدیدة خورشیدگرفتگی است. این مقاله در پی پاسخ به دو پرسش است: - نقوش بهکاررفته در لوح سفالی مکشوف چه کارکردهای مفهومی و آیینی داشتهاند؟ - کاربرد لوح سفالی بهدستآمده در زمان مورد نظر چه بوده است؟ هدف کلی پژوهش بررسی نقوش مفهومی بهکاررفته در لوح سفالی و تحلیل و تطبیق آنها با نقوش مشابه است و روش تحقیق به صورت تحلیلی و استقرایی است و شیوة گردآوری مطالب میدانی (رجوع به اصل اثر) و کتابخانهای است. به نظر میرسد این لوح سفالی نشانههای نمادینی جهت اتمام پدیدة خورشیدگرفتگی دارد و در ریختگری فلزات کاربرد داشته است.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_198_ca5b7ec425a8f80cfa1ba06cc8620ee6.pdf
2015-02-20
26
38
نیشابور
شادیاخ
لوح سفالی
نقشمایه
عباس
شیخی
sheikhi637@gmail.com
1
کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر نیشابور، شهر نیشابور، استان خراسان رضوی
LEAD_AUTHOR
لیلا
غفارپور
leyla1897@gmail.com
2
کارشناس ارشد باستان شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، شهر اردبیل، استان اردبیل
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی نقوش کاشی های زرینة فام آوه از دورة ایلخانیان
طی فعالیت میدانی نجاتبخشی در بنای فضل بن سلیمان برای نخستین بار، در منطقة آوه از استان مرکزی، تعدادی بسیاری کاشیزرینفام با تاریخ قیدشده بر روی آنها (684ق) به دست آمد. در راستای شناسایی بیشتر این هنر در منطقة آوه، از طریق مطالعات کتابخانهای و میدانی و با روش توصیفی- تحلیلی، نمونههایی جهت بررسی و مطالعه انتخاب شدند. سؤالات اصلی پژوهش عبارتاند از: 1. عناصر اصلی تزیینی کاشیهای زرینفام آوه چه نقوشی هستند؟ 2. چه میزان همانندی میان تزیینات کاشیهای زرینفام آوه با سایر مناطق مرکزی ساخت چنین تزییناتی وجود دارد؟ از اهداف اصلی این پژوهش ضمن معرفی و تحلیل نقوش کاشیهای زرینفام آوه برای نخستین بار در ایران شناخت منشأ چنین تزییناتی در منطقة آوه است. سرانجام نتیجه پژوهش نشان میدهد که هنر کاشیکاری در منطقة آوه، باوجود مشابهتهایی با نقوش تزیینی کاشیهای زرینفام کاشان، محصولی وارداتی از مرکز کاشان به منطقة آوه است.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_199_0f7b4288bf71819292618845a0846326.pdf
2015-02-20
38
54
ایلخانیان
کاشی زرینفام
امامزاده فضل بن سلیمان
آوه
آرش
لشکری
lashkari.arash@gmail.com
1
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور
LEAD_AUTHOR
اکبر
شریفی نیا
akbar.sharifinia39@gmail.com
2
کارشناسی ارشد باستان شناسی، گرایش دورۀ اسلامی، دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
سمیه
مهاجروطن
damis.mohajer@gmail.com
3
کارشناسی ارشد باستان شناسی، گرایش دورۀ تاریخی، دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
کتیبهنگاری الوان: ویژگیهای تاریخی و هنری کتیبۀ سردر مدرسۀ خان
مدرسة خان از معدود بناهای موجود از دوران صفویه در شیراز است. این مدرسه، که بههمت اللهوردیخان و برای فراهمساختن زمینۀ تدریس ملاصدرا بنا شده بود، از زمان ساخت تاکنون بارها و به علل مختلف آسیب دیده و در نوبتهای متوالی نوسازی و مرمت شده است. اقدامات حاج میرزا علیاکبرخان قوامالملک در فاصلۀ تاریخی 1276-1279ق ازجمله مهمترین تعمیرات این مدرسه در دورة قاجار بوده است و کتیبة سردر غربی بهنوعی گزارش آن محسوب میشود. در این مقاله ضمن معرفی کامل این کتیبه، جنبههای تاریخی و هنری آن بر مبنای گردآوری کتابخانهای و مشاهدات میدانی، و با روش تحقیق تاریخی - توصیفی بررسی شده است. کتیبۀ سردر مدرسۀ خان از نظر تاریخی حائز اهمیت است و خط آن مطابق شیوة مرسوم ثلثنویسی در کتیبهنگاری در دورة قاجار است. اما آنچه این نگارش را ممتاز میکند سلیقة خوشنویس در استفاده از «لا»های عبارت نوشتار و تدوین متوالی و نسبتاً متقارن آنها در سراسر ترکیب است. در عین حال شیوۀ آرایش و رنگگذاری بر این کتیبه یکی از بدیعترین نمونههای کتیبهنگاری در معماری اسلامی را نشان میدهد. این شیوه در این مقاله با عنوان «کتیبهنگاری الوان» معرفی شده است و مشخصۀ اصلی آن استفادۀ نامتعارف اما سنجیده از لکهها و سایههای رنگی در سطوح کتیبه است.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_200_cb8bf1cbcd265357610a29336238d7a8.pdf
2015-02-20
54
64
مدرسة خان
کتیبة سردر
کتیبهنگاری الوان
شیراز
دورة قاجار
محمدصادق
میرزاابوالقاسمی
abolqasemi.s@gmail.com
1
استادیار دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
روند شکلگیری کتابهای چاپ سربی در دورة قاجار بین سالهای 1233 تا 1250 هـ . ق
گسترش صنعت چاپ از تحولات مهم فرهنگی عصر قاجار به شمار میرود. در این دوره برای نخستینبار دانش از انحصار کتابخانهها خارج شد و از طریق چاپ و انتشار کتاب تحولی نوین در نظام آموزشی به وجود آمد. بررسی سیر تحول این مسیر میتواند دریچهای جدید برای رسیدن به مسیر تاریخی فرهنگی این سرزمین باشد. هدف از این پژوهش ترسیم مراحل شکلگیری صنعت چاپ و نشر و ورود چاپ سربی به ایران بوده است تا بدین طریق سعی و تلاش بانیان و چاپگران اولیة این کتب در به سامان رساندن این شیوة چاپی و ایجاد اشتیاق درخوانندگان برای مطالعة آنها هرچه بهتر نمایش داده شود. همینطور مشخص گردد چه افرادی از جامعه و حتی افرادی از حکومت قاجار نقش مؤثری را در پیشبرد این اهداف بر عهده داشتهاند. این پژوهش کوشیده است عوامل شکلگیری صنعت چاپ در دوران قاجار را شناسایی کند و نقش افراد، مراکز و رویدادهای اجتماعی را در این خصوص بررسی کند. ایجاد چاپخانة سربی در زمان قاجار معلول تحولاتی بود که سبب تولید کتابهایی شد مغایر با باورهای ایرانیان نسبت به کتبی که سالها با آن مأنوس بودند. این تحقیق مشخص میسازد که چاپگران با درنظر داشتن کتابآرایی سنتی به تولید کتابهایی با استفاده از حروف مجزای چاپی اقدام ورزیدند و حرکت تدریجی اما با برنامة آنها پایههای علم، مذهب و فرهنگ را مستحکم ساخت. مسیر این جریان در کتابهای چاپشده در شهرهای تبریز، تهران و اصفهان قابل پیگیری است. این پژوهش بهروش توصیفیتحلیلی انجام شده و دادههای آن به شیوةکتابخانهای و میدانی گرد آمده است. به همین منظور تعدادی از کتابهای دورة تاریخی مذکور بین 1233 تا 1250 هـ . ق از نزدیک بررسی و از آنها عکاسی شد. با توجه به حجم بالای مطالب در این زمینه فیش هاپس از گردآوری طبقهبندی، تشریح و مورد استدلال و تجزیهوتحلیل قرار گرفتند.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_201_b0154ab8e7971120c16bb5227de7db7d.pdf
2015-02-20
64
80
کتابهای چاپ سربی
دورة قاجار
انقلاب مشروطه
باسمهخانه
محمدجواد
احمدی نیا
j_ahmadinia@yahoo.com
1
کارشناس ارشد پژوهش هنر دانشکده هنر دانشگاه شاهد ، تهران،ایران
AUTHOR
علی اصغر
شیرازی
a-shirazi41@yahoo.com
2
کارشناس ارشد پژوهش هنر دانشکده هنر دانشگاه شاهد ، تهران،ایران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی بازتاب تصویری بهشت و جهنم در نقاشی کودکان 6 تا 9 ساله در ایران
بررسیهای روانشناختی نشان میدهد که نقاشی کودک نتیجة آموزههای خودآگاه و ناخودآگاه او نسبت به مفاهیم گوناگون است و کودک آنچه را که از بیان آن عاجز است از طریق نقاشی بیان میکند. درگیریهای ذهنی او در رابطه با سؤالات و دغدغههای مذهبی نیز از مسائلی است که به دلیل ناتوانایی گفتگو در رابطه با آنها در نقاشیهایش نمود مییابد. هدف این پژوهش بررسی بازتاب تصویر بهشت و جهنم در نقاشی کودکان شش تا نهسالة ایرانی است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و توصیفی پیمایشی است. پس از مطالعة کتابخانهای در ارتباط با دلایل روانشناسی ترسیم نقاشی توسط کودکان و همچنین تحلیل نمادها و رنگهای موجود در نقاشی آنها به جمعآوری نقاشی کودکان شش تا نهساله با موضوع بهشت و جهنم در تعدادی از شهرهای ایران بهصورت نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای پرداخته شدهاست. متغیرهای مورد پژوهش شامل نمادها و رنگهای مورد استفاده در نقاشی کودکان است. بررسی حدود هزار نمونة بهدستآمده با استفاده از نرمافزار آماری اسپیاساس در سطح آمار توصیفی شامل فراوانی و درصد نشان میدهد که بهشت در ذهن کودکان ایران مترادف آرامش است و جهنم با آشفتگی و اضطراب برابری میکند. همچنین با تحلیل نمونهها میتوان چنین نتیجه گرفت که در ذهن کودکان ایرانی جهنم تصویر واضحتری داشته و دستیافتنیتر و ملموستر از بهشت است.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_202_98553d2c82937d27f863f01e8b553d55.pdf
2015-02-20
80
98
روانشناسی کودک
بهشت
جهنم
نقاشی کودک
کودکان ایرانی
فرزانه
واحد دهکردی
farzanevahed@gmail.com
1
مربی دانشگاه آزاد، واحد قم، شهر قم، استان قم
LEAD_AUTHOR
میترا
کلاته صالحی
mitra.salehi2009@gmail.com
2
مربی دانشگاه آزاد، واحد قم، شهر قم، استان قم
AUTHOR
طاهره
شیدخت معتکف
shidokhtmotakef@yahoo.com
3
مربی دانشگاه آزاد، واحد قم، شهر قم، استان قم
AUTHOR
مصطفی
برازنده
m.barazandeh.m@gmail.com
4
کارشناس ارشد مدیریت، دانشگاه تهران، شهر تهران، استان تهران
AUTHOR