ORIGINAL_ARTICLE
بررسی نسخۀ مصور شاهنشاهنامه موجود در کتابخانۀ مجلس و شناسایی تصویرگر آن
شاهنشاهنامه یکی از نسخ مصور دوره قاجار است که در نیمۀ اول قرن سیزدهم توسط فتحعلی خان صبا سروده شده است. این کتاب در باب شرح فتوحات فتعلی شاه قاجار و تاریخ این سلسله است. نسخههای متعددی از شاهنشاهنامه در کتابخانههای مختلف موجود است. در این پژوهش، نسخه 15234 کتابخانه مجلس مورد بررسی قرار خواهد گرفت. نسخه مورد نظر دارای 24 تصویر نگارگری است که نگارههای آن فاقد هرگونه امضا یا شناسه است. هدف از این پژوهش معرفی شاهنشاهنامه صبا و شناسایی نگارگر آن است. این تحقیق به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که آیا تصویرگری نسخه شاهنشاهنامه 15234 مجلس توسط محمدحسن افشار انجام پذیرفته است؟ روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و تطبیقی انجام شده است و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانهای و با استفاده از تصاویر موجود در کتابخانه مجلس است. نتایج حاصل از پژوهش حکایت از آن دارد که تصویرگری کتاب مذکور توسط محمدحسن افشار انجام شده که این امر بهواسطه بررسیهای تطبیقی میان طراحیها و ترکیب بندیهای نگارههای کتاب مذکور با نسخه مسجع 5998 موزه ملک بهدست آمده است.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_570_fdeda81cd28d31572a62dcbd6bec9486.pdf
2017-09-23
5
17
10.22070/negareh.2017.570
شاهنشاهنامه
فتحعلیخان صبا
نقاشی قاجار
محمدحسن افشار
کتابخانه مجلس شورای اسلامی
نهضت بازگشت ادبی
مهدی
لونی
mehdi.loni.57@gmail.com
1
دانشجوی دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشکده هنر دانشگاه شاهد، شهر تهران
LEAD_AUTHOR
پرویز
اقبالی
eghbali@shahed.ac.ir
2
عضوهیات علمی دانشکده هنردانشگاه شاهد، شهر تهران، استان تهران
AUTHOR
اتینگهاوزن، ریچارد و یار شاطر. 1379. اوجهای درخشان هنر ایران. ترجمه روئین پاکباز و هرمز عبدالهی. تهران: احسان.
1
تجربهکار، نصرت. 1350. «ادبیات ایران در قرن سیزدهم»، ادبیات و زبانها، مجله یغما. شماره 279.
2
تهرانی، شیخ آقا بزرگ. 1362هق. الذریعه الی تصانیف شیعه، نجف:دارالعلم.
3
خودداری نایینی، سعید. 1390. «شهنشاهنامه فتحعلی خان صبا نسخه 5995 کتابخانه ملک:شاهکاری از هنر دوره قاجار»، آئینه میراث، 48، 72-56.
4
شیرازی، ابن یوسف. 1342. فهرست کتابخانه مجلس، تهران:مجلس.
5
صبا، فتحعلی. 1313. گلشن صبا با مقدمۀ محمدتقی بهار، تهران: محفوظ.
6
صبا، فتحعلیخان. 1341. دیوان ملکالشعراء، فتحعلیخان صبا. محمدعلی نجات. تهران.
7
صبا، فتح علی. 1313. گلشن صبا - با مقدمۀ محمد تقی بهار. تهران.
8
صفا، ذبیح الله. 1363. حماسه سرایی در ایران. تهران:امیر کبیر.
9
کریمزاده تبریزی، محمدعلی. 1370. احوال و آثار نقاشان قدیم ایران. لندن.
10
کلانتر ضرابی، عبدالرحیم. 1356، تاریخ کاشان. ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
11
لنگرودی، شمس. 1369. «در باب بی منزلتی (فردوسی توسی- فتحعلی خان صبا)»، فصلنامه علمی و هنری کلک، شماره 8: ص 232 الی 239.
12
متولی حقیقی، یوسف 1384. «شاهنامهای که پایانش خوش نبود (بررسی یک متن تاریخی دوره قاجار)، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه تاریخ. ش 1: ص 57 الی 76.
13
مستوفی، عبدالله. 1354. شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوران قاجار تهران: کتابفروشی زوار / کراچی / لاهور - چاپ دوم.
14
منزوری، احمد. 1363. فهرست نسخههای خطی فارسی. تهران:دانشگاه تهران.
15
موذن، بهاره. 1390. «بررسی سبکی و محتوایی شاهنشاهنامه فتحعلیخان صبا و مقایسه آن با شاهنامه فردوسی»، کتاب ماه ادبیات، ش 163: 31 تا 39.
16
هدایت، رضاقلیخان. 1336. مجمعالفصحا. مظاهر مصفا. تهران: پیروز.
17
ORIGINAL_ARTICLE
نمادهای جانوری فرّه در هنر ساسانی
سرزمین ایران تجلیگاه تفکراتی عمیق است که گاه نمود بصری یافته است. فرّه، به عنوان یکی از اینتفکرات، نیرویی مافوق بشری با مفهوم دینی بوده که در دوره ساسانیان نمود تصویری یافتهاست. این پژوهش با هدف تحلیل منشأ و شـاخصههای بصری نمادهای جانوری فرّه به سوالات این مطالعه پاسخ دادهاست: فرّه چه جایگاهی در نظامهنری ساسانی دارد؟ این تفکر در قالب چه جانورانی جلوهگر شدهاست؟ چه سنت خاصی در ترسیم ایننمادها جهت برقراری پیوند بصری وجود دارد؟ روشتحقیق در این مقاله توصیفی-تحلیلی است و شیوه جمعآوری اطلاعات کتابخانهای و میدانی است. مطابق نتیجۀ این پژوهش، فرّه بهعنوان عامل تحکیمبخش در قدرتشاهی بصورت سهجانور سیمرغ، عقاب و قوچ متجلی شدهاست. طبق مطالعات بصری صورتگرفته، این نمادها پیرو الگوی ترسیمی مشترکی هستند که آنها را میتوان از ویژگیهای مسلم فرّه دانست. بدینشرح، بال بهعنوان عنصراساسی در پیکر این جانوران، مزّین بودن اینعوامل به نقوشتزئینی و همچنین وقار شاهانهآنها، بیانگر پیوند معناییشان با مفهوم قدرت برتر است.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_571_a1220253a90bab27b4a3b028bf9189c3.pdf
2017-09-23
18
29
10.22070/negareh.2017.571
هنر ساسانی
دین زرتشت
فرّه
نماد
سیمرغ
عقاب
قوچ
غزاله
ایرانی ارباطی
ghazale.graphic@gmail.com
1
دانشگاه تربیت مدرس
LEAD_AUTHOR
محمد
خزایی
mohamad.khazaei@gmail.com
2
تربیت مدرس
AUTHOR
انواری، سعید. 1391. «فر/فرّه». مجله هفت آسمان، شماره 53 : 101-118.
1
بلخاری قهی. حسن. 1388. اسرار مکنون یکگل. تهران: فرهنگستان هنر.
2
پرادا، ایدات. 1391. هنر ایران باستان. برگردان دکتر یوسف مجید زاده. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
3
پوپ، آرتر. 1387. سیری در هنر ایران. جلد دوم. ویرایش: سیروس پرهام. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
4
پورداوود، ابراهیم. 1352. یشتها. به کوشش بهرام فرهوشی. تهران: دانشگاه تهران.
5
جوادیان، مسعود. 1384. «فره؛ تداوم قدرت و فرمانروایی در ایران باستان». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 101: 84-85.
6
خزایی، محمد. 1385. «نقش سنتهای هنری ساسانی در شکلگیری هنر اسلامی». کتاب ماه هنر، شماره 99و 100: 36-49.
7
دهخدا، علی اکبر. 1341. لغت نامه دهخدا. تهران: چاپ سیروس.
8
سلطانی گرد فرامرزی، علی. 1372. سیمرغ در قلمرو و فرهنگ ایران. تهران: نشر مبتکران.
9
سودآور، ابوالعاء. 1383. فرّه ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان. تهران: نشر میرک.
10
شوالیه، ژان. 1376. فرهنگ نمادها. ترجمه: سودابه فضایلی. تهران: انتشارات جیحون.
11
گیرشمن، رمان. 1350. هنر ایران. ترجمه: بهرام فره وشی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
12
گیرشمن، رمان. 1373. هنر پارتی و ساسانی. ترجمه: یعقوب آژند. تهران: انتشارات مولی.
13
لوکونین، ولادمیر گریگو رویچ. 1372. تمدن ایران ساسانی. ترجمه: عنایت الله رضا. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
14
وثوقبابایی، الهام. 1394. «بررسی و تحلیل نقش شکار در دوره ساسانی». فصلنامه نگره، شماره35: 32-48.
15
هال، جیمز. 1383. فرهنگ نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمه رقیه بهزادی. تهران: کتابخانه ملی ایران.
16
Brunner, Christopher. 1987. Sasanian stamp seab in Metropolitan museum, NEWYORK.
17
Khazaie, Mohammad. 2005. The source and religious symbolism of the arabesque. Central Asiatic journal: 27-50
18
ORIGINAL_ARTICLE
مکانیابی تولید سفالهای دوره اسلامی گنجینه نارنجستان قوام شیراز با تطبیق نمونههای مشابه (نمونه موردی: 10 سفال)*
گرد آوردن آثار بازماندۀ نیاکانمان در گنجینهها و موزهها ادای دینی است بدانچه آنها به آن همت گماردهاند. در این میان محل ساخت برخی آثار گردآوری شده در گنجینهها - به دلیل گرفتن این آثار از قاچاقچیان اشیاء تاریخی و یا مواردی از این دست- نامعلوم است. برخی آثار موجود در گنجینه نارنجستان قوام شیراز از این دست است که تعدادی از آنها سفالهای دوره اسلامی است. این پژوهش بر آن است تا به این سئوال پاسخ گوید: اشیاء سفالی بهنمایشدرآمده در گنجینه نارنجستان قوام معرف کدام مرکز سفالگریاند؟ جامعه آماری این پژوهش تعداد 10 نمونه شیء سفالی این گنجینه است که با انجام مطالعات کتابخانهای و بررسی توصیفی و تحلیلی و رویکرد تطبیقی با نمونههای مشابه این آثار در موزههای مختلف دنیا مکان ساخت این آثار مشخص گردید. در بررسیهای انجام گرفته بر روی نمونههای مشابه سعی شد با توجه به زمان ساخت مشترک، بیشترین تشابهات در سفالهای مورد بررسی در نظر گرفته شود؛ در پایان پژوهش و با بررسیهای صورت پذیرفته این نتیجه حاصل گردید که میتوان بر اساس مطالعات کتابخانهای و همچنین نمونههای مشابه موجود در موزهها مکان ساخت و تولید این اشیای سفالی را تخمین زد و ابهاماتی را که در مورد برخی از اشیاء موزه ای وجود دارد تا حد زیادی بر طرف کرد؛ در مورد این 10 نمونه مورد پژوهش 4 شیء متعلق به مرکز سفالگری نیشابور، یک شی متعلق به ترکیه، یک شیء متعلق به عراق، یک شیء احتمالاً ساخت مرکز سفالگری کرمان، و 3 شیء به ترتیب متعلق به مراکز سفالگری سلطان آباد، ری و مشهد هستند.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_573_a6e0351b73d39fb5d686b9d573dfbc3e.pdf
2017-09-23
30
43
10.22070/negareh.2017.573
سفال اسلامی
سلطان آباد
شهر ری
گنجینه نارنجستان قوام شیراز
نیشابور
مشهد
ساره
بهمنی
bahmani_s7@yahoo.com
1
کارشناس ارشد هنر اسلامی دانشگاه کاشان، مدرس دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
ابوالقاسم
دادور
ghadadvar@yahoo.com
2
عضو هیئت علمی, گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
AUTHOR
صمد
سامانیان
samanian_s@yahoo.com
3
دانشیار و عضو هیئتعلمی دانشکده هنرهای کاربردی ،دانشگاه هنر تهران
AUTHOR
توحیدی. فائق. 1385. فن و هنر سفالگری. سمت، تهران.
1
چیت سازیان. امیرحسین، سیده نرگس سعادت میر قدیم. 1389. بررسی زیباییشناسی سفالینههای کاشان دوره ایلخانی بر اساس آرای آن شبرد، نقشمایه، س ۳، ش 5: 61 -66.
2
دیماند. موریس اسون. 1383. راهنمای صنایع اسلامی، ترجمه عبدا... فریار، انتشارات علمی فرهنگی، تهران.
3
رفیعی. لیلا. 1377. سفال ایران، یساولی، تهران.
4
روح فر. زهره. 1381. تجزیه لعاب سفید و آبی بر اساس آزمایش پیکسی، باستان شناسی و تاریخ، ش 32، نشر دانشگاهی، تهران.
5
سامانیان. ساسان. 1381. شناسایی لعاب آجر سفالهای هخامنشی در تخت جمشید، استاد راهنما رسول وطن دوست، کارشناسی ارشد دانشگاه هنر اصفهان.
6
عباسیان. میرمحمد. 1370. تاریخ سفال و کاشی در ایران، گوتنبرگ، تهران.
7
فریه. ر. دبلیو. 1374. هنرهای ایران، ترجمه پرویز مرزبان، فرزان، تهران.
8
فهروری. گزا. 1388. سفالگری جهان اسلام در موزه طارق رجب کویت، ترجمه مهناز شایسته فر، موسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران.
9
کامبخش فرد. سیفالله. 1379. سفال و سفالگری در ایران از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر، ققنوس، تهران.
10
کریمی. فاطمه و محمدیوسف کیانی. 1364. هنر سفالگری دوره اسلامی ایران، مرکز باستانشناسی ایران، تهران.
11
کیانی. محمدیوسف. 1379. پیشینه سفال و سفالگری در ایران، نسیم دانش، تهران.
12
گروبه. ارنست.ج. 1354. سفال اسلامی، ترجمه فرناز حائری، کارنگ، تهران.
13
ماسلنیتسینا. س. 1374. هنر ایران گزیدهای از مجموعۀ موزۀ هنرهای شرق، تدوین ناصر پورپیرار، کارنگ تهران.
14
محمدی فر. یعقوب. بهزاد بلمکی. 1387. هنر سفالگری در دوره صفویه و بررسی تکنیک و نقشمایههای هنری، هنرهای زیبا، ش 35: 93 -102.
15
واتسون. الیور. 1382. سفال زرین فام ایرانی، ترجمه شکوه ذاکری، سروش، تهران.
16
ویلسن آلن. جیمز. 1387. سفالگری در خاورمیانه از آغاز دوران ایلخانی در موزه آشمولین آکسفورد، ترجمه مهناز شایسته فر، موسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران.
17
Fehervari. Ceza. 2000. Ceramic Of The Islamic World. New York.
18
ORIGINAL_ARTICLE
الگوهای ساختاری اسلیمیهای ابری- ماری در جلدهای دورۀ صفوی
در میان نقوش سنتی بهکاررفته در هنرهای مختلف طرحهایی کمتردیدهشده وجود دارند که ارزش خاص خود را دارا بودهاند. از این میان، نقوش اسلیمیهای ابری - ماری را میتوان نام برد که واجد ارزشهای بصری فراوانی هستند. مطالعات انجام شده نشان میدهد کاربرد این نقوش بر روی جلدهای دورۀ صفوی رونق فراوان یافته است به طوری که به یکی از رایج ترین نقوش از گنجینه ی نقوش این دوره مبدل گشته است. نگارندگان در این مقاله در پی آن بودهاند که ترکیببندی و ساختار هندسی این نقوش در متن تزیینات روی جلد در دوره صفوی را دنبال کنند. بر این اساس، این سئوالات مطرح بوده است که 1- نقوش اسلیمی ابری- ماری چه جایگاهی از نظر ترکیببندی در تزیین جلدهای دوره صفوی داشته است؟ 2- این نقوش از چه تنوع ساختاری برخوردار بوده است؟ روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و با رویکردی اکتشافی و گردآوری مطالب به صورت کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل کیفی بوده است. نتایج تحقیق نشان داد که این نقوش از دو نظام قرینگی و بیقرینگی در فرم تبعیت کرده و بسته به موقعیت طرح، جهت تزیین جلد بهکار گرفته و در ترکیببندی، نقش پرکنندۀ فضا را داشتهاند. در عین حال بهواسطه حرکتهای آزاد و مواج خود ترکیبهای یکنواخت و بسته نقوش سنتی را فعال و پویا نشان دادهاند. بیشترین کاربرد نقوش ابری – ماری با ساختار قرینه در طرحهای واگیرهای در حاشیه و یا به صورت یا در متن جلد بوده است. نقوش غیرقرینه در بین دیگر عناصر طرح و در ترکیببندی، آزادانهتر بهکار گرفته شده و نقش پرکنندۀ فضاهای خالی را داشته است که این امر خود گواه پیچیدهتر شدن روابط نقوش در آثار دوره صفوی بوده است.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_572_f35410d28f69732dbf0dad4ce523df45.pdf
2017-09-23
44
59
10.22070/negareh.2017.572
دوره صفوی
اسلیمی ماری - ابری
هنر جلد سازی
الگوهای ساختاری
ترکیببندی
الهام
شش بلوکی
elhamsheshbolouki@gmail.com
1
دانشگاه هنر اصفهان
LEAD_AUTHOR
علی رضا
خواجه احمد عطاری
alirezaattari@yahoo.com
2
عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان
AUTHOR
بهاره
تقوی نژاد
b.taghavinejad@gmail.com
3
دانشگاه هنر
AUTHOR
آژند، یعقوب. 1393. هفت اصل تزیینی هنر ایران. تهران: پیکره.
1
آقا میری، امیرهوشنگ. 1383. آرایه ونقوش اسلیمی در هنر تذهیب وطراحی فرش. تهران: یساولی .
2
پوپ، آرتور. 1387. سیری در هنر ایران. مترجمان نجف دریا بندری و... .جلد 6. تدوین و ویرایش سیروس پرهام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
3
پوپ، آرتور. 1389. سیر وصور نقاشی ایران. ترجمه یعقوب آژند. تهران: انتشارات مولی.
4
حسن، زکی محمد. 1384. چین وهنرهای اسلامی. مترجم غلامرضا تهامی. تهران: فرهنگستان هنر.
5
خلیلی، ناصر. 1381. مجموعه هنر اسلامی پس ازتیمور: قرآن نویسی تاقرن دهم هجری. ترجمه پیام بهتاش. تهران: نشر کارنگ.
6
دروش، فرانسوا. 1382. نسخه شناسی: جلد و جلدسازی. ترجمه سید محمد حسین مرعشی. نامه بهارستان. شماره 8 و7. صص87 تا 122.
7
دیماند، م.س. 1365. راهنمای صنایع اسلامی. عبدالله فریار. چاپ دوم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
8
رستمی، مصطفی. 1392. جلدسازی ایرانیان از سلجوقیان تا قاجار. تهران: مؤسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
9
شایگان، داریوش. 1388. بتهای ذهنی و خاطره ازلی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
10
عمید، حسن. 1358. فرهنگ فارسی عمید. چاپ اول. تهران: انتشارات امیرکبیر.
11
مایل هروی، نجیب. 1372. کتاب آرایی در تمدن اسلامی. مشهد: انتشارات بنیادپژوهشهای اسلامی.
12
معین، محمد. 1371. فرهنگ فارسی معین. چاپ هشتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
13
منشی قمی، قاضی احمد. 1366. گلستان هنر. به اهتمام احمد سهیلی خوانساری. تهران: کتابخانه منوچهری.
14
هالدین، دانکن. 1366. صحافی و جلدهای اسلامی. ترجمه هوش آذر آذر نوش. تهران: انتشارات سروش(انتشارات صدا و سیما).
15
ORIGINAL_ARTICLE
تفسیر شمایلشناسانهی نگارهی «بهرام گور و آزاده در شگارگاه» در شاهنامههای آل اینجو (725-758ه.ق)" بر مبنای آرای پانوفسکی
در نیمۀ اول قرن هشتم ه. ق در شاهنامههای مصور شیراز با بازنمایی خاصی از نگارۀ «بهرام گور و آزاده در شکارگاه» مواجهیم که در دو شاهنامۀ «کاما»ی سلجوقی، و شاهنامۀ 833 ق تیموری، دیده نمیشود و آن نقشمایۀ «آزادۀ در حال مرگ» در شاهنامههای 731، 733 و 753 ق اینجوست. تاکنون، به ارتباط بستر فکری، سیاسی و اجتماعی زمانۀ ایلخانیان بر نقشمایۀ آزادۀ مُرده در نگارههای اینجو پرداخته نشده است. از اینرو پژوهش حاضر میکوشد با تکیه بر رویکرد پانوفسکی و با روش توصیفی، تحلیلی به تفسیری متفاوت از صحنۀ مذکور در شاهنامههای اینجو دست یابد و به این پرسشها پاسخ دهد که چرا نقشمایۀ «کنیزک و بهرام سوار بر شتر» در دورۀ اینجو استمرار نیافت و به جای آن «بهرام و کنیزک مرده» تصویر شد؟ و آیا رابطه و نسبتی میان ویژگیهای ایزد باستانی بهرام با شخصیت واقعی سلاطین ایلخانی و اینجو وجود دارد که منجر به تحول نقشمایۀ مذکور شده است؟از اهداف این پژوهش، یافتن رابطه میان نقشمایۀ «کنیزک مرده» در شاهنامههای اینجو و «اندیشههای دربار اینجو و تغییرات تفکر ایرانی» است و نیز بررسیِ نسبتِ میان ایزد باستانیِ بهرام و سلاطین دربار اینجو و ایلخانی.براساس نتایج این تحقیق، بنمایۀ کنیزک مُرده در شاهنامههای اینجو بر اساس اعتقادات، فرهنگ و زمینههای اجتماعی جامعۀ ایلخانی، و آل اینجو، با تباری مغولی، شکل گرفته است. شواهدی تاریخی بیانگر وجود «وجه تنبیهیِ» ابوسعید ایلخانی و رفتار خشن او در تبریز، مبنی بر تنبیه کونجاک خاتون، بهدلیل همراهی با شوهرش در جنگ علیه سلطان مذکور است. این زن، چون «کنیزک بهرام گور»، به دستور ابوسعید به وسیلۀ لگد چارپایان، کشته شد و به نظر میرسد نقاشان اینجو نیز از این صحنۀ متعلق به شاهنامۀ بزرگ ایلخانی، در سه شاهنامۀ اینجو الگوبرداری کردند. همچنین گویا نقاش با تصریح بر جنبۀ حماسی داستان، سعی دارد با تأکیدِ صِرف بر کنش بهرام، شخصیت بهرام ساسانی را در حالیکه به هیئت شاه زمانه (ابوسعید و شاهان اینجو) درآمده، به ایزد بهرام نزدیک نماید و بدین ترتیب بیشترین اهتمام را در جهت تأکید بر معنای اسطورۀ باستانیِ ایران به کار گیرد.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_574_390f5720db92c0562f64c5a2310adfeb.pdf
2017-09-23
60
73
10.22070/negareh.2017.574
بهرام
آزاده
شاهنامههای مکتب شیراز
اینجو
آیکونولوژی
معصومه
عباچی
mahastiabachi@yahoo.com
1
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان
LEAD_AUTHOR
اصغر
فهیمیفر
fahimifar@modares.ac.ir
2
استادیار و عضو هیئتعلمی دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
آدامووا، ا. ت، گیوزالیان، ل. ت. 1386. نگارههای شاهنامه. ترجمۀ زهره فیضی. تهران: فرهنگستان هنر.
1
آژند، یعقوب. 1387. مکتب نگارگری شیراز. تهران: فرهنگستان هنر.
2
آیتاللهی، حبیبالله. 1386. «ترکیببندی افقی در نگارگری مکتب شیراز». آینۀ خیال. شمارۀ 5: 38-39.
3
ابن اثیر، عزالدین علی. 1353. تاریخ کامل اسلام. ترجمۀ ابوالقاسم حالت. تهران: شرکت چاپ و انتشارات کتب ایران.
4
ایمانی، الهه. طاووسی، محمود. 1390. «بررسی تطبیقی بین ادهاکشان ایران و هند در اسطورهها»، نشریه مطالعات تطبیقی هنر، شمارۀ دوم، 17-28.
5
بری، مایکل. 1394. تفسیر مایکل بری بر هفت پیکر نظامی. ترجمۀ جلال علوی نیا. چاپ دوم. نشر نی: تهران.
6
بهار، مهرداد. 1376. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: نشر آگه.
7
بهدانی، مجید. مهرپویا، حسین. 1390. «بررسی تصویر بهرام گور درهنر ایران ازدوره ساسانی تا پایان دوره قاجار». فصلنامه نگره، شمارۀ 19، 5- 19.
8
معرفی نسخههای شاهنامه فردوسی. 1369. تهران: مؤسسۀ مطالعات تحقیقات فرهنگی.
9
خطیبی، ابوالفضل. 1380. «داستان بهرام گور و آزاده و نکاتی در تصحیح متن شاهنامه»، نشر دانش، شمارۀ 102، 15-21.
10
حسنی، محمد رضا. 1392. "تحولات نقاشی ایرانی در عهد ایلخانان «مطالعۀ موردی: شاهنامۀ بزرگ ایلخانی»". پایاننامۀ دکتری پژوهش هنر. دانشکدۀ هنر و معماری. دانشگاه تربیت مدرس.
11
خوبنظر، حسن. 1380. تاریخ شیراز. تهران: سخن.
12
رییس، ژولین. 1381. «تاریخ ادیان، پدیدارشناسی، هرمونوتیک: نگاهی به آثار میرچا الیاده»، ترجمه جلال ستاری، در اسطوره و رمز در اندیشۀ میرچا الیاده، تهران: مرکز، 105-121.
13
زرین کوب، عبدالحسین. 1374. پیرگنجه در جست وجوی ناکجاآباد. چاپ دوم. تهران: سخن.
14
سرلو، خوان ادوارد. 1388. فرهنگ نمادها، ترجمۀ مهرانگیز اوحدی. تهران: دستان.
15
شالم، آوینوآم. 1386. «نقش زربفت بهرام گور: تکه ابریشم محفوظ در موزۀ دیوتسیزن سنآفرا در آواکسبورگ و شیوههای تفسیر یک مضمون متداول»، ترجمۀ سید داود طبایی، در زبان تصویری شاهنامه، تهران: فرهنگستانهنر.
16
شیرازی، عبدالله. 1357. تاریخ وصاف الخضره. مصصح: عبدالمحمد آیتی. تهران: نشر بنیاد.
17
عبدی، ناهید. 1390. درآمدی بر آیکونولوژی: نظریهها و کاربردها. تهران: سخن.
18
عدالت، عباس. 1389. «فرضیۀ فاجعه زدگی: تأثیر پایدار فاجعۀ مغول در تاریخ سیاسی، اجتماعی و علمی ایران»، نشریۀ بخارا، شمارۀ 77 و 78، 227-262.
19
فردوسی، ابوالقاسم. 1374. شاهنامه فردوسی. به تصحیح ژول مُل. تهران: بهزاد.
20
عمید، حسن. 1363. فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیر کبیر.
21
غروی، مهدی. 1352. «قدیمیترین شاهنامۀ مصور جهان، شاهنامۀ فیروز پشتونجی دستور بلسارا معروف به شاهنامه موسسه کاما بمبئی، متعلق به اوایل قرن هفتم»، مجلۀ هنر و مردم، شمارۀ 135، 41-44.
22
مستوفی قزوینی، زینالدین ابن حمدالله. 1387. ظفرنامه. مصحح: مهدی مداینی و دیگران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
23
نیکخواه، هانیه. 1391. «واکاوی رازهای تداوم هزار ساله تصویر بهرام گور و آزاده». نامه هنرهای تجسمی و کاربردی. شمارۀ 9، 19-35.
24
هینلز، جان راسل. 1389. شناخت اساطیر ایران. ترجمۀ باجلان فرخی..چاپ سوم، تهران: اساطیر.
25
Harper, P. O. 1978. The Royal Hunter, New York, Asia Society in association with J. Witherhill.
26
Panofsky, Erwin. 1972. Studies in iconology (humanistic themes in the art of the renaissance. Icon Editions, New York.
27
Panofsky, Erwin. 1955. Meaning in the Visual Arts, Dobleday Anchor Books, New York.
28
Van Straten, Roelof. 1994. An Introduction to Iconography, tr. P. de Man, London, Taylor & Francis.
29
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی نگارگری مکتب شیراز وعناصر باغ ایرانی در دورۀ تیموری و صفوی
نگارگری ایرانی از دیرباز درگیر تغییرات مختلفی بوده است که از جمله آنها میتوان به تغییرات حکومتی و عدم نفوذ یکسان هنر نگارگری در شهرهای ایران و تحولات فرهنگی هنری اشاره کرد. بررسی وتطبیق عناصر وجودی باغ در دو دورۀ تیموری و صفوی و عناصری چون آب،گیاهان، کوشک و عمارتها و دیگر عناصر معماری و عناصر تزیینی در نگارگریهای ایرانی در مکتب شیراز که خود از دورههای مختلفی چون آل اینجو، آل مظفر و تیموریان تشکیل شده، انگیزهبخش این تحقیق است. این تحقیق به توصیف و تحلیل وقایع تاریخی آن مکتب و تأثیر باغ در نگارگری میپردازد و با توجه به ارتباط معنادار اینگونه نگارگریها و پیشرفت باغ، نگارگریهای دوره مربوطه با توجه به منتخب تصاویر از شاهکارهای ادبی آن سده بررسی شده و منطق شکلگیری این نوع نقاشیها و ارتباط معنادار عناصر نگارگری و عناصر باغ در این مکتب آشکار میگردد. با بررسی نگارهها این پرسش مطرح میشود که: تا چه اندازه این نگارگریها بازتابی واقع گرایانه از موجودیت باغ هستند؟ عناصر تصویر شده با باغات دورههای تحت بررسی در چه مواردی تطبیق میکند؟ روش پژوهش مقاله توصیفی-تحلیلی و از طریق استفاده از اسناد کتابخانه ای و پژوهشهای تحلیلی بر روی نگارههای دوره مربوطه است. نتیجه حاصل از این تحقیق مبین این مطلب است که فضای باغ و عناصر آن تا چه حد در نگارگری ایران در مکتب شیراز تاثیر داشته و بررسیها گواه بر عناصر مشترک بین باغها و منظرهپردازیها در نگارهها و باغات موجود در عناصری چون اندرونی و عمارت،گیاهان و درختان، نظام آب و هندسه و عناصری زینتی چون دیوارنگاری و کتیبهها و غیره است. هم چنین تأثیر دورۀ باغسازی تیموری بر روی صفوی با بیان ویژگیهای موبوط به هر دوره آشکار میگردد.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_576_25df24fd229cbc06b96044be06d3a4a2.pdf
2017-09-23
75
87
10.22070/negareh.2017.576
باغ ایرانی
نگارگری
مکتب شیراز
تیموری
صفوی
مجتبی
انصاری
ansari_m@modares.ac.ir
1
دانشگاه تربیت مدرس
LEAD_AUTHOR
مهشاد
نامی
mahshadnami@yahoo.com
2
دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
آژند, یعقوب. 1387. مکتب نگارگری شیراز. تهران: فرهنگستان هنر.
1
آژند، یعقوب. 1380. تاریخ نگارگری در ایران. تهران: گستره.
2
آفرین، فریده. 1389. تحلیل واقع گرایی در نگارگری ایرانی از دورۀ تیموری تا قاجار. دو فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات هنر اسلامی. شماره 12.
3
انصاری، مجتبی. 1387. ارزشهای باغ ایرانی صفوی اصفهان. رساله دکتری. به راهنمایی دکتر داراب دیبا. پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران.
4
انصاری، مجتبی و صالح، الهام. 1391. بررسی تطبیقی نگارگری مکتب دوم تبریز وباغ ایرانی در دورة تیموری و صفوی. نگره , 4-23.
5
بهبهانی، هما. 1381. شاخصها و ویژگیهای باغسازی دوران قاجار در تهران. محیط شناسی, 81-99.
6
تنهایی، انیس. 1387. هویت جویی ایرانی -اسلامی. مصور شاهنامه فردوسی دوران ایلخانی تا اواسط صفویه. دو فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات هنر اسلامی. شماره 9.
7
پیرنیا، محمد کریم. 1387. سبک شناسی معماری ایرانی. تدوین دکتر غلامحسین معماریان. تهران: سروش دانش.
8
پیرنیا، محمدکریم. 1387. معماری ایرانی. تدوین دکتر غلامحسین معماریان. تهران: سروش دانش.
9
جواهریان، فریار. 1383. باغ ایرانی: حکمت کهن، منظر جدید. موزۀ هنرهای معاصر.
10
حکمتی، جمشید. 1381. طراحی باغ و پارک. تهران: فرهنگ جامع.
11
رجبی، محمد علی. عصمتی. حسین. 1390. بررسی تطبیقی عناصر بصری نگاره های حماسی وعرفانی. نگره , 4-19.
12
روحانی، غزاله. 1356. طراحی باغ واحداث فضای سبز. تهران: پارت.
13
شایسته فر، مهناز. 1379. رابطه مذهب و نگارگری دوره تیموریان و اوایل صفویان. مدرس , 25-40.
14
شایستهفر، مهناز. 1379. نگارگری ایرانی. مدرس, 25-40.
15
شاهچراغی، آزاده. 1389. پارادایم پردیس. درآمدی بر بازشناسی و بازافرینی باغ ایرانی. تهران: جهاد دانشگاهی.
16
کلاویخو، گنزالس. 1337. سفرنامه. ترجمه مسعود رجبنیا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
17
کورکیان، ا. م. وسیکر، ژ. پ. 1377. باغهای خیال هفت قرن مینیاتور ایران. مترجم: پرویز مرزبان. تهران: نشر و پژوهش فرزان.
18
لسترنج، گای. 1337. جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
19
مستوفی، حمدالله. 1331) ق. نزهه القلوب. به اهتمام گای لسترنج.
20
نعیما، غلامرضا. 1385. باغهای ایران(که ایران چو باغیست خرم بهار. تهران: پیام.
21
نیاکویی، صالح. 1386. ارز شهای ماندگار در باغ ایرانی. برداشتی معاصر از باغ ایرانی. پایان نامه کارشناسسی ارشد به راهنمایی دکتر مجتبی انصاری. دانشگاه تربیت مدرس.
22
ویلبر، دونالد. 1387. باغهای ایران و کوشکهای ان. مترجم: مهیندخت صبا. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
23
Macallister,hannah e. 2014. a shah-nama of 1482,metropolitane museum of art.
24
Uluc, lale. 2014) a persian epic,perhaps for the ottoman sultan ,the metropolitane museum of art.
25
Persian art. 2014. http: //www. iranicaonline. org/articles/munich/persian art(acsses date: 12 june 2014)
26
Persianpainting. 2014. http: //www. spongobongo. com/persianpainting. pastorasceneshiraz/ekomool. htm(acsses date: 12 june 2014)
27
Timur granting. 2014. www. google. com/timur granting audience on the occasion of his accession/photos/hopkinsararchives/light box/50867051057(acsses date: 12 june 2014)
28
Timur granting. 2014. www. google. com/timur granting audience on the occasion of his accession/photos/hopkinsararchives/light box/8220594313(acsses date: 12 june 2014)
29
Sacredplace. 2013) www. studyblue. com/notes/mechanismforsacredplace/deck/3537361(acsses date: 12 june 2014)
30
Mughalgarden. 2012) www. carolinemawer. com/whats-new/the-first-mughal-garden(acsses date: 12 june 2014)
31
Bagh-i-vafa. 2014. www. agefontstock. com/en/stockimage/right-managed/the garden of fidelity being laid out at kabul in 1504/rpl. 008731(acsses date: 12 june 2014)
32
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسۀ شیوۀ جعفر تبریزی، میرعماد حسنی و محمدرضا کلهر در قالب کتابت نستعلیق
نستعلیق مهمترین خط ابداعی ایرانیان است که زیباییهای آن در قالبهای مختلف پدیدار شدهاست. این خط بخشی از مسیر تکامل خود را در بستر کتابت متون پیمود. در همین ارتباط کتابت به هیئت یک قالب خاص در کنار سایر قالبها در آمد که درک ویژگیهای آن مسئلهای ضروری برای شناخت مبانی خوشنویسی است. بر همین اساس هدف این پژوهش شناخت عناصر تاثیرگذار بر شیوه کتابت جعفر بایسنقری، میرعماد و کلهر است که در تدوین و تکامل خط نستعلیق در سه دورۀ تیموری، صفوی و قاجار نقش عمدهای داشتند. پرسش اصلی پژوهش این است که قالب کتابت هر یک از خوشنویسان مذکور دارای چه ویژگیهای بصری است؟ و چه مؤلفههایی را میتوان به عنوان عوامل تأثیرگذار بر آنها تشریح کرد؟ پژوهش پیشرو به شیوۀ توصیفی- تحلیلی صورت گرفته و دادههای آن به شیوه کتابخانهای و مشاهده آثار جمعآوری شدهاست. مقایسه آثار بیانگر این موضوع است که مؤلفههایی چون زاویه قلمگذاری، نحوه نقطهگذاری و جاگذاری حروف و کشیدهها شیوههای منحصر به فردی را در کتابت این سه خوشنویس رقم زده است. خلاصه آن که بهواسطه ترکیب مؤلفههای مذکور در خوشنویسی جعفر بایسنقری، سطرها متمایل به محور افقی و در کتابت کلهر متمایل به محور عمودیاند، اما در کتابت میرعماد، تناسب مطلوبی در محور افقی-عمودی سطر وجود دارد.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_569_ec793494d1aa6ffd153251241c60eb03.pdf
2017-09-23
89
101
10.22070/negareh.2017.569
خوشنویسی
نستعلیق
کتابت
جعفر تبریزی
میرعماد
محمدرضا کلهر
سیدسعید
حسینی
sin.saeed@yahoo.com
1
دانشکده هنر دانشگاه شاهد تهران
LEAD_AUTHOR
احمد
نادعلیان
nadalian@shahed.ac.ir
2
استادیار، دانشکده هنر دانشگاه شاهد تهران. استان تهران. ایران.
AUTHOR
آراسته، منوچهر و فراستی، علیرضا. 1388. " بررسی سیر کتابت نسخههای چاپ سنگی به خط محمدرضا کلهر موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، دوره یکم، شماره 4، صص 1-23. تاریخ بازنگری: 1/4/95
1
http://aqr-libjournal.ir/Old/index.php?module=TWArticles&file=index&func=view_pubarticles&did=959&pid=11
2
انجمن خوشنویسان ایران. 1368. یادنامه محمدرضا کلهر (به مناسبت یکصدمین سال درگذشت کلهر)، تهران: انتشارات انجمن خوشنویسان ایران.
3
جباری، صداقت و همکاران. 1391. "سبک شناسی خط نستعلیق سلطانعلی مشهدی"، دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی، شماره هفدهم، صص 79-91.
4
سیدرضوی، نسرین، الیاسی، بهروز. 1392. "نقش جعفر تبریزی در اعتلای مکتب هرات"، نامه هنرهای تجسمی، سال ششم، شماره 11، صص 67-85.
5
صحراگرد، مهدی. 1387. " پیدایش و تکامل خط نستعلیق"، خلاصه مقالات گردهمایی مکتب هنری تبریز، به کوشش فرهنگستان هنر و دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ص 10.
6
عجمی، حمید و غلامی، حسین. 1371. مجموعهای از خطوط محمدرضا کلهر، با مقدمه کیخسرو خروش، تهران: انتشارات حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
7
فضائلی، حبیبالله. 1390. اطلس خط، تهران: سروش.
8
فلسفی، امیر. 1392. ترکیب در نستعلیق، تهران: یساولی.
9
قلیچ خانی، حمیدرضا. 1392. درآمدی بر خوشنویسی ایرانی، تهران: فرهنگ معاصر.
10
قلیچ خانی، حمیدرضا. 1387. "جعفر تبریزی میراث دار مکتب تبریز"، خلاصه مقالات گردهمایی مکتب هنری تبریز، به کوشش فرهنگستان هنر و دانشگاه هنر اسلامیتبریز، ص 12.
11
کاسپور، هدی و چارئی، عبدالرضا. 1392. "مقایسه تطبیقی شیوه خط خوشنویسان تاثیرگذار در تولید نرم افزارهای خوشنویسی با شیوههای رایج در خط نستعلیق (شیوه کلهر و میرعماد) و خط ثلث (شیوه ترکی و عربی)"، فصلنامه نگره، شماره 25، صص 50-63.
12
کنگره بزرگداشت میرعمادالحسنی سیفی قزوینی. 1383. تاریخ مختصر داستانی ایران به خط میرعماد الحسنی، با مقدمه غلامحسین امیرخانی، تهران: انتشارات انجمن خوشنویسان ایران.
13
معاونت پژوهشی دانشکده صدا و سیما. 1389. جاودان نامه خرد، (به مناسبت بزرگداشت هزارمین سال تصنیف شاهنامه فردوسی و ثبت نسخه بایسنقری میراث معنوی جهانی ایرانیان در یونسکو)، مقدمه، ویرایش و گزینش از احمد ضابطی جهرمی، تهران: نشر دانشکده صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
14
ناصرالدین شاه قاجار. 1354. سفرنامه خراسان، زیر نظر ایرج افشار، تهران: چاپ بهمن.
15
هاشمینژاد، علیرضا. 1385. آسمانی و زمینی، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر با همکاری نشر فروزان و دانشگاه باهنر کرمان.
16
هاشمینژاد، علیرضا. 1393. سبک شناسی خوشنویسی قاجار، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر (متن.
17
Blair, Sheila S. 2008. Islamic Calligraphy, Edinburg: Edinburg University Press.
18
Schimmel, Annemarie and Rivolta, Barbara. 1992. Islamic Calligraphy, the Metropolitan Museum of Art Bulletin 50, No I (summer)
19
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی ترسیمات پیکرنما مضامین اُخروی در هنر اسلامی ایران
هنر دینی ایران در پی تجلی امر والا از هرگونه ترسیم پیکرنما پرهیز کرده است. در این میان موضوعات مذهبی و امور اُخروی به واسطۀ نیاز به ترسیم پیکرنما و فضای روایی در وادی ممنوعه قرار گرفتند. با وجود تأکید بسیار قرآن و احادیث در این حوزه، هنر ایران عاری از مصورسازی امور اُخروی است- جز موارد انگشتشماری مربوط به دیدار پیامبر از بهشت و جهنم در نسخ خطی معراج نامهها- اعتلای این حوزه مربوط به هنر عامیانه دورۀ قاجار است. مطالعات به عمل آمده نشان میدهد که هنر اسلامی به واسطه نوع نگرش از ترسیم مضامین اُخروی پرهیز کرده است؛ اما با ورود به دوره قاجار برای اولین و به شکل مستقل شاهد ترسیم این مضامین در ابعاد بزرگ هستیم. این امر وقتی میسر گشت که طبقه هنرمند و سفارش دهنده تغییر یافت؛ در واقع هنرمند عامیانه با توجه به جهان بینی طبقه خویش به ترسیم پیکرنمای امور اُخروی دست زد. هدف پژوهش ترسیمات پیکرنما مضامین اُخروی در هنر ایران است تا یکی از کلیدیترین موضوعات دینی غایب در هنر ایران مورد مطالعه قرار گیرد. در این مقاله به دو سوال زیر پاسخ داده شده است: سیر حرکت آثار مربوط به مضامین اُخروی در هنر اسلامی ایران چگونه بوده است؟ ترسیم پیکره نمای مضامین اُخروی در دوره ی قاجار چه مشخصاتی دارد و چه تفاوتهایی با دوران پیشین دارد؟ روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و شیوه گردآوری مطالب کتابخانهای است. در هنر عامیانه قاجار سه حوزۀ نقاشی قهوهخانهای، نقاشی بقاع متبرکه و نقاشی پشت شیشه بررسی شده است که در آنها با دنیای جدیدی از ترسیم موضوعات اُخروی در ابعاد و گستردگی مختلفی روبهرو میشویم؛ این هنر برای اولین بار ایدئولوژی خاص طبقۀ عام را در ایران نمایش داد و آن اعتقادات راسخ مذهبی و باورهای دینی است.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_568_9c247c2d264fc7acff95f10cb77959f6.pdf
2017-09-23
103
117
10.22070/negareh.2017.568
ترسیم پیکرنما
بهشت و جهنم
معاد
نقاشی قهوهخانهای
محمد مدبر
نقاشی پشت شیشه
چاپ سنگی
نقاشی بقاع متبرکه
نجیبه
رحمانی
n_rahmani88@yahoo.com
1
مدرس دانشکده فنی نرجس سمنان و دانشگاه فضیلت سمنان
LEAD_AUTHOR
فتانه
محمودی
mahmoudi1965@ymail.com
2
دانشگاه مازندران
AUTHOR
همایون
حاج محمدحسینی
homayunhoseini@yahoo.com
3
دانشجوی دکتری هنراسلامی دانشگاه هنراسلامی تبریز
AUTHOR
انصاری، مجتبی و محمودی نژاد، هادی. 1386. باغ ایرانی تمثیلی از بهشت با تاکید بر ارزشهای باغ ایرانی دروان صفوی، نشریه هنرهای زیبا، ش 29: 39-47.
1
تهرانی، رضا. 1389. بررسی تطبیقی عناصر ساختاری در معراج نامه احمد موسی و معراجنامه میرحیدر. فصلنامه نگره. ش 14. ص23-39.
2
حبیبیان، احمد. 1386. تصویری از بهشت و جهنم؛ اقتباس از بحارالانوار. تهران: بین الملل.
3
حقیقت بین، مهدی. 1387. نگاهی به کتاب. هنر اسلامی،زبان و بیان) بررسی خصوصیات هنر اسلامی و نمادگرایی آن از دیدگاه بورکهارت، کتاب ماه هنر، ش 119: 30-37.
4
خداداد، زهرا و اسدی، مرتضی. 1389. بررسی نقاشی معراج حضرت پیامبر (ص) در کشورهای اسلامی از دیرباز تا به امروز، نشریه نگره، 49-69.
5
سبحانی، جعفر.. 1370. معاد شناسی در پرتو کتاب، عقل و سنت، تهران: الزهرا.
6
سعیدی زاده، محمد جواد و موسوی گیلانی، سید رضی. 1393)، بررسی زمینه و علل بی رغبتی نگارگران مسلمان به شمایل نگاری پیامبر اسلام. ص) تا قبل از دوره ایلخانی، فصلنامه نگره، ش31، 37-45.
7
سگای، ماریرز.. 1385. معراجنامه، سفر معجزهآسای پیامبر. ص. ترجمۀ مهناز شایستهفر. تهران: موسسۀ مطالعات هنر اسلامی . مهاس).
8
سیف، هادی. 1369. نقاشی قهوه خانه ای، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
9
سیف هادی. 1371. نقاشی پشت شیشه، تهران: سروش.
10
شایسته فر، مهناز و ریاحی، کتایون و دیگران. 1390. بررسی موضوعی شمایلنگاری پیامبر اسلام. ص) در نگارگری دوره ایلخانی و حضرت مسیح در نقاشی مذهبی بیزانس متأخر، دوفصلنامه مطالعات هنر اسلامی، ش 14: 41-60
11
شایسته فر، مهناز. 1388. حضور نمادین پیامبر در معراجنامۀ شاهرخی، کتاب ماه هنر: 14-24.
12
عکاشه، ثروت. 1383. شمایلنگاری، ترجمه هلیا دارابی، هنرهای تجسمی، ش22: 10-14.
13
فتاحیثانیسبزوار، الهام و پوررضاییان، مهدی. 1388. چگونگی تصویرسازی در الگوی روایتگری قصه در قرآن کریم، نگره، س ۴، ش 10: 5-16
14
مددپور، محمد. 1383. نظری و تأملی در باب صورتهای خیالی اولیای الهی در نگارگری ایرانی اسلامی، بیناب. ش 7: 286-299.
15
مرزبان، پرویز. 1365. خلاصه تاریخ هنر، تهران: سازمان و آموزش انقلاب اسلامی.
16
میرزایی مهر، علی اصغر. 1386. نقاشی بقاع متبرکه در ایران. تهران: فرهنگستان هنر.
17
ژوله، تورج. 1390. پژوهشی در فرش ایران. تهران: یساولی.
18
وکیلی، ندا و جوانی، اصغر. 1391. تطبیق بینامتنی تصویرهای دره از کمدی الهی با نسخه مصور معراجنامه شاهرخی، مطالعات تطبیقی هنر، س ۲، ش ۴: 47-63.
19
ORIGINAL_ARTICLE
رمزگشایی خط معقلی در دو نگاره گردان ِچهارعلی(ع) مدرسه نیمآورد اصفهان، و ششعلی(ع) مسجدجامع یزد
هدف از این پژوهش تبیین ویزگیهای تکثیر «نگارههای گردان» معقلی (خط بنایی) مطابق با نمونههای ارزشمند تاریخی است. گونهای از نگارههای معقلی که با تکرار دایرهوار و دوران پیوند دارد در این پژوهش معقلیِ «نگارههایگردان» نامیده میشود و بدلیل توجه به اصالت نامهای استفاده شده توسط معماران قدیم، بهجای «خط بنایی» از «معقلی» استفاده شده است. این معقلیها در اشکال مختلف از سه تا چندضلعی با ویژگیهای: تقارن، درهم قفلشدگیحروف، گسترش و جلوه سهبعدی مشاهده میگردند. این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و توسعهای، با جمع آورد اطلاعات به شیوۀ کتابخانهای و مشاهدات میدانی انجام و برای تبیین مراحل بصری از روش نگاشت ادراکیاستفاده شده است. نمونۀ معقلیهای گردان، از دو نگارهگردان ِچهارعلی(ع) مدرسه نیمآورد اصفهان، و ششعلی(ع) مسجدجامع یزد انتخاب شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد طراحی این دو نگاره و دیگر نگارههایگردان از جمله نگارههایگردان بناهای قوامالدین شیرازی از قواعدی مشابه پیروی میکنند، با الگو قراردادن این قواعد میتوان نگارههایی جدید در اشکال مختلف ترسیم کرد. درخلال این ترسیمات و با افزایش تعداد اضلاعِ نگارهها، بهدلیل ازدیاد تعداد کلمات و کمی فضا، ماهیت حروف مبهم و ناخوانا میشود. برای جبران این نقیصه لازم است بر گامهای تشکیلدهندۀ نگاره افزوده گردد، در طی این فرآیند مرکز نگاره وسیعتر شده و حروفی که در گامهای مرکزی نگاره قرار دارند شکل متفاوتی پیدا میکنند که این امر برای شکلگیری حروف در گامهای میانی و محیطی الزامی است. همچنین در ترسیمات چهارتایی با حذف یک چهارم نگاره، و اتصال قسمت دوم و سوم به هم میتوان نگارههایی با جلوۀ سهبعدی بهدست آورد.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_567_15f5ed22572b9a40c76cbdf664e036d8.pdf
2017-09-23
119
133
10.22070/negareh.2017.567
معقلی
نگارههایگردان
نگارههای سهبعدی
مدرسه نیمآورد
مسجد جامع یزد
اصغر
جوانی
a _ javaniart@yahoo.com
1
دانشیار گروه هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اصفهان
AUTHOR
مریم
قاسمی سیچانی
mghasemi@khuisf.ac.ir
2
عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی
AUTHOR
امیرحسین
چیت ساریان
chitsazian@kashanu.ac.ir
3
دانشیار گروه هنر اسلامی
AUTHOR
بهمن
فیزابی
bahman.faizabi@gmail.com
4
مربی - عضوهیئت علمی
LEAD_AUTHOR
پاکباز، روئین. 1392. دائرةالمعارف هنر. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
1
حلیمی، محمدحسین.1390. زیبایی شناسی خط در مسجد جامع اصفهان. تهران: نشر قدیانی.
2
زمرشیدی،حسین. 1384. کاشیکاری ایران: خط معقلی. تهران: سازمان عمران وبهسازی شهری.
3
زین الدین المصرف، ناجی. 1393. دانشنامه خطوط اسلامی(بدایع الخط العربی). ترجمه حمید فرهمند بروجنی. اصفهان: نشرگلدسته/دانشگاه هنراصفهان.
4
فضائلی،حبیب الله. 1362. اطلس خط. اصفهان: ارغوان.
5
کریچلو،کیت. 1390. تحلیل مضامین جهانشناختی نقوش اسلامی. ترجمه سیدحسن آذرکار. تهران: موسسه انتشارات حکمت.
6
ماهر النقش،محمود.1361. طرح و اجرای نقش درکاشیکاری ایران دوره اسلامی: دفتر اول خط بنایی،چاپ اول. تهران: موزه رضا عباسی.
7
ماهر النقش،محمود. 1381. میراث آجرکاری. چاپ اول. تهران: سروش.
8
معماریان،غلامحسین. 1392. نامعلی(ع) درمعماریاسلامی ایران با روش خط بنایی. اصفهان: نشر آرما.
9
نجیب اوغلو،گل رو. 1379. هندسه و تزیین در معماری اسلامی (طومار توپکاپی). ترجمه مهردادقیومی بیدهندی. تهران: روزنه.
10
هراتی، محمدمهدی. نعیمایی عالی، امین. 1373. کاربرد خطوط در هنرهای ترسیمی (کاربرد خط). چاپ اول. تهران: کمال هنر.
11
O'Kane. Bernard, “The Madrasa al-Ghiyasiyya at Khargrrd,” Iran, 14.: 79-92- ' I 5. 19, 1979.
12
Hager, Peter J.Corbin. Nancy C, Desiqnina & Deliverinq: Scientific, Technical, And Managerial Presentation, New York, 1997.
13
http://isfahancht.ir/TourismFa.aspx?p=78&tiuid=43ceddc2-6070-4605-8827-9ec11d060da6
14
https://fa.wikipedia.org
15
ORIGINAL_ARTICLE
آسیبشناسی و بررسی ساختار گرافیکی فونت «مولا» بر اساس خط کوفی کهن
خط کوفی نخستین نوشتار اسلامی است که دارای ظرافت و استحکام است. قدیمیترین نسخه قرآن به خطکوفی کهن، به امام علی(ع) منسوب است. خواندن این خط که بسیار پیچیده مینمود، موجب پیدایش قلمهای ششگانه (اقلام سته) شد. درنهایت حروف با رابطههای گرافیکی، تصویر نوشتاری یک زبان را نشان دادند و قلمها خلق شدند؛ که یکی از عوامل موثر در گرافیک میباشند. از قلمهای مطرح در حوزه گرافیک، فونت «مولا» است و از این رو به این نام است که طراحی آن بر اساس قرآنهای کوفیکهن منسوب به امام علی(ع) است. فونت(قلم) مولا در نگاه کلی شبیه به خط کوفی کهن است، اما بر اثر دقت تفاوتهای واضحی در شکل حروف و ترکیبات آن میتوان یافت که بر اثر استانداردسازی حروف در این قلم شکل گرفته است. شناخت ساختار فونت مولا و مقایسه آن با کوفی کهن موردنظر و آسیب شناسی حروف و بررسی تفاوتها و شباهتهای این قلم با خط کوفی کهن و همچنین اصلاح این قلم جهت کاربرد صحیح در گرافیک، هدف اصلی مقاله پیش روست و برای مقایسه هرچه بهتر، حروف آنها در قالب جدولهایی قرار داده شد و همچنین محورهایی جهت نمایش نظام هندسی حروف طراحی شد. پرسشهای پژوهش به ترتیب زیر است: 1. اصول و قواعد فونت «مولا» کدامند؟ 2. تفاوتها و شباهتهای فونت مولا با خط کوفی کهن مذکور چیست؟ روش تحقیق براساس توصیفی- تحلیلی و مبنای گردآوری کتابخانه ای و مشاهدات میدانی است و در دستاورد حاصل از این پژوهش شاهد تفاوت در طراحی حروف مفرد در فونت مولا نسبت به خط مذکور، عدم رعایت کرسی حروف در ترکیبات این قلم، و ضخامت متغییر در اتصالات بین حروف بودیم.
https://negareh.shahed.ac.ir/article_575_73ef88902082637e9c55f2620ae300f2.pdf
2017-09-23
135
150
10.22070/negareh.2017.575
خط کوفی
کوفی کهن
فونت مولا
طراحی حروف
معصومه
هادی همراه
masi_h_22@yahoo.com
1
دانشجو
LEAD_AUTHOR
عبدالرضا
چارئی
chareie@shahed.ac.ir
2
عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد، دانشکده هنر
AUTHOR
آصف فکرت، محمد. 1377. خط کوفی. تهران: کیان کتاب.
1
آیت اللهی، حبیب الله. 1394. مبانی نظری هنرهای تجسمی. تهران: نشر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
2
اعتمادمقدم، علی قلی و دیگران. 1383. خط خوش فارسی(مجموعه مقالات). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
3
ایمانی، علی. 1384. سیر خط کوفی در ایران. تهران.
4
حجتی، سید محمد باقر. ۱۳۷۴. پژوهش در تاریخ قرآن کریم. تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
5
رضائی نبرد، امیر. 1390. خوشنویسی و طراحی حروف "با نگرشی جامع به طراحی حروف". نشر جمال هنر.
6
زمانی ناصر، موسی. 1381. پیدایش خط کوفی. ناشر مؤلف.
7
سحاب، عباس. 1381. اطلس چهارده قرن هنراسلامی. تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب.
8
سفادی یاسین، حمید. 1381. خوشنویسی اسلامی. ترجمۀ مهناز شایسته فر. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
9
شیمل، آنه ماری. 1368. خوشنویسی و فرهنگ اسلامی. ترجمه اسدالله آزادی. مشهد: آستان قدس رضوی.
10
ظاهریانی، هوشیار. 1388. «بررسی ظرفیتهای خط نسخ و کاربرد آن در طراحی حروف فارسی»، کارشناسی ارشد ارتباط تصویری، استاد راهنما: عبدالرضا چارئی، تهران: دانشگاه شاهد.
11
علی بیگی، رضوان. 1388. «سیر تحول خط کوفی در نگارش قرآنهای سده اول تا پنجم هجری و بررسی ساختار آن»، نگره، ش 12.
12
حسین زاهدی، کوکب طاهباز. 1387. طراحی فونت به روایت دو طراح. تهران: فصلنامه گرافیک و چاپ، شماره 8.
13
فضائلی، حبیب الله، 1362، اطلس خط، اصفهان: مشعل.
14
فضائلی، حبیب الله، 1383، تعلیم خط، تهران: سروش.
15
قلیچخانی، حمیدرضا، 1392، درآمدی بر خوشنویسی ایرانی، تهران، فرهنگ معاصر.
16
کاسپور، هدی، 1388، بررسی و تجزیه تحلیل فونت ایران نستعلیق و ارتباط آن با خط نستعلیق، کارشناسی، ارتباط تصویری، استاد راهنما: عبدالرضا چارئی، تهران: دانشگاه شاهد.
17
گرومن، آدولف، 1383، منشا و توسعه ابتدایی کوفی گلدار، ترجمه مهناز شایستهفر، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
18
لینگز، مارتین. 1377. هنر خط و تذهیب قرآنی. تهران: گروس.
19
موسوی جزایری، محمد وحید. 1389. خط و خوشنویسی(جلد اول: خط کوفی). تهران: انتشارات آبان.
20
موسوی جزایری، محمد وحید. 1384. دانشنامه کوفی. تهران: نشر موزه رضا عباسی.
21
موسوی جزایری، محمد وحید. 1392. آموزش خواندن و خوش نویسی در دست نوشتههای خط کوفی اولیه. تهران: انتشارات آبان.
22