%0 Journal Article %T تاثیر موقعیت ستارگان بر نگاره‌های انسانی در دو نسخۀ صورالکواکب قرن نهم هجری %J فصلنامه نگره %I دانشگاه شاهد %Z 2676-7244 %A ربانی, سید علی اصغر %A خودداری نایینی, سعید %D 2023 %\ 09/23/2023 %V 18 %N 67 %P 125-143 %! تاثیر موقعیت ستارگان بر نگاره‌های انسانی در دو نسخۀ صورالکواکب قرن نهم هجری %K صورالکواکب %K عبدالرحمن صوفی رازی %K نگارگری %K صورت‌های فلکی %K هنر دوره تیموری %R 10.22070/negareh.2022.15578.2945 %X «صورالکواکب الثابته» اثر صوفی رازی جزو کتب آموزشی نجوم قدیم است. این کتاب یک راهنمای مصور شناخت آسمان است که توضیحات جامعی دربارۀ مختصات و ویژگی‌های نجومی اجرام سماوی دارد. در صورالکواکب برای هر یک از صورت‌های فلکی دو تصویر قرینه دیده می‌شود که یکی مربوط به آسمان و دیگری مربوط به کرۀ آسمانی است. از میان 48 صورتِ‌فلکی مندرج در صورالکواکب، چهارده نگاره با پیکرۀ انسان مرتبط است که از نظر ساختار در دو دستۀ انسانی (شامل یازده صورت) و موجودات پنداری انسان‌نما (شامل سه صورت) قرار می‌گیرد. با توجه به ویژگی‌های تصویرسازی کتاب مذکور، می‌توان نگاره‌های آن را به‌عنوان نمادی از نگارگری دوره‌های گوناگون مورد مطالعه قرار داد. پژوهش حاضر با هدف روشن نمودن میزان و نحوۀ تاثیرپذیری طرح و نقش پیکره‌های آسمانی در دو نسخه از صورالکواکب قرن نهم هجری از موقعیت سماوی اجرام و ستارگان انجام شده است. نگارندگان در پاسخ به این سوال که "نگارگران صورالکواکب در قرن نهم هجری با هدف رعایت ضوابط نجومی و موقعیت ستارگان، چه تغییراتی در پیکرۀ نگاره‌های انسانی ایجاد کرده‌اند؟" به آن دسته از تفاوت‌های ترسیمی در پیکرنگاری و جامه‌آرایی پرداخته‌اند که منشا علمی-نجومی دارد. آن مواردی که نگارگران بر اساس ملاحظات نجومی(برای ثبت موقعیت دقیق ستارگان)، ناچار به اعمال تغییراتی در حالت متعارف پیکره‌ها بوده‌اند به طوری که جز با دلایل نجومی توجیه‌پذیر نیست. و یا به‌واسطۀ شکل پیکرۀ آدمی، مجبور به جابه‌جایی‌های جزیی در موقعیت ستارگان شده‌اند. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به تجزیه‌وتحلیل کیفی چهارده نگارۀ انسانی و نیمه‌انسانی در دو نسخۀ صورالکواکب متعلق به قرن نهم هجری محفوظ در کتابخانه‌های ملی فرانسه و کنگرۀ آمریکا پرداخته است. نگاره‌های مربوطه در مقایسه با اصول و قواعد پیکرنگاری رایج در قرن نهم هجری و نیز مطابقت با نقشۀ آسمان مورد واکاوی قرار گرفته‌اند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که نگارگران صورالکواکب در قرن نهم هجری توانسته‌اند در زمینۀ رعایت وجه زیبایی در کنار حفظ ضوابط نجومی به نوعی از توازن دست پیدا کنند. این نوآوری با اعمال اندک تغییراتی در سنن رایج تصویرسازی صورالکواکب، ازجمله جابه‌جایی علائم و نشانه‌های ستارگان بر روی پیکره‌ها و تغییر در شکل لباس‌ها و ابزار جانبی آنها انجام شده است. %U https://negareh.shahed.ac.ir/article_3816_bd4ac444aa60a18cc492947870fb4e3a.pdf